2 listopada 2020

Chrońmy płuca!

Rak płuca jest najczęstszą przyczyną zgonów mężczyzn spowodowanych przez nowotwory. W około 90 proc. występuje u osób palących papierosy. Trzeba podkreślić, że ryzyko zachorowania dotyczy w podobnym stopniu palących papierosy i tzw. biernych palaczy– przypomina prof. dr hab. n. med. Maciej Krzakowski, konsultant krajowy w dziedzinie onkologii, kierownik Kliniki Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowego Instytutu Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie– Państwowego Instytutu Badawczego. Rozmawiała Anetta Chęcińska.

Czy rak płuca stanowi wyzwanie dla onkologów?

Rak płuca jest nadal najczęściej rozpoznawanym nowotworem złośliwym oraz przyczyną największej liczby zgonów. Należy do najpoważniejszych wyzwań dla lekarzy, niezależnie od istotnej poprawy rokowania dla chorych. Fakt, że walka jest tak trudna, wynika z późnego występowania objawów raka płuca (np. kaszlu lub duszności), które występują również w przebiegu wielu innych – szczególnie tytoniozależnych – chorób układu oddechowego. Rak płuca rozpoznawany jest we wczesnym stadium zaledwie u 20 proc. chorych, dlatego radykalne leczenie chirurgiczne można zastosować u niewielkiej ich liczby (w Polsce – u około 16 proc.). U kolejnych 30 proc. chorych stwierdza się pierwotnie nowotwór z przerzutami do węzłów chłonnych (stadium miejscowego zaawansowania), natomiast u pozostałych nowotwór w chwili rozpoznania jest uogólniony (z przerzutami do odległych narządów).

Ile przypadków diagnozuje się w Polsce rocznie? W jakich grupach wiekowych?

Rak płuca jest rozpoznawany w Polsce u około 22 tys. osób rocznie i częściej dotyczy mężczyzn (około 14 tys.), ale zachorowalność kobiet (około 8 tys.) systematycznie się zwiększa. Rak płuca jest w naszym kraju najczęstszą przyczyną zgonów spowodowanych przez nowotwory i w przypadku kobiet od kilku lat wyprzedza raka piersi. Należy pamiętać, że jednocześnie zmniejsza się umieralność mężczyzn na raka płuca. Zachorowalność na ten nowotwór jest największa u osób między 55. a 70. rokiem życia.

Przyczyną raka płuca jest w dużej mierze styl życia, m.in. palenie tytoniu. Czy wciąż mówi się o tym za mało?

Wdychanie szkodliwych składników dymu tytoniowego jest podstawową przyczyną raka płuca, a inne czynniki mają marginalne znaczenie. Rak płuca w około 90 proc. występuje u osób palących papierosy. Trzeba podkreślić, że ryzyko zachorowania dotyczy w podobnym stopniu palących papierosy i tzw. biernych palaczy. Działania zmierzające do ograniczenia (najlepiej – wyeliminowania) narażania społeczeństwa na wdychanie dymu tytoniowego są niezbędne i muszą być realizowane nieustannie. Kampanię antytytoniową należy kierować do osób dorosłych i młodocianych, a edukacji powinny towarzyszyć ograniczenia dostępności produktów tytoniowych (np. podwyżki cen papierosów).

Czy pacjenci, u których rozpoznaje się nowotwór płuca, zgłaszają się do lekarza zbyt późno?

Tak, a przyczyną jest wspomniana już nieswoistość objawów. Osoby palące papierosy przez wiele lat nie zwracają uwagi na nasilenie się lub zmiany charakteru kaszlu. Zbyt częste jest również kojarzenie przez lekarzy objawów ze stanami zapalnymi, co skutkuje zalecaniem pacjentom antybiotyków bez weryfikowania stanu układu oddechowego za pomocą badań obrazowych. Trudności w zakresie rozpoznawania raka płuca znacznie zwiększyły się podczas epidemii koronawirusa.

Jakie są nowoczesne metody leczenia? Czy stosuje się je w Polsce?

Leczenie chorych na raka płuca polega na postępowaniu skojarzonym, co oznacza stosowanie wszystkich podstawowych metod – leczenia chirurgicznego, radioterapii i leczenia systemowego. Kompleksowość postępowania decyduje o uzyskaniu lepszych wyników i – jednocześnie – stanowi największy problem w Polsce. Przykładem niedostatecznego wykorzystywania postępowania skojarzonego jest zbyt rzadkie stosowanie jednocześnie  radio- i chemioterapii u chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca w stadium miejscowego zaawansowania. Przyczyny są złożone – za mało jest ośrodków, w których istnieją warunki do jednoczesnego stosowania wymienionych terapii, a zasady finansowania obu świadczeń udzielanych jednocześnie są nieprawidłowe.

Nowoczesnym sposobem leczenia raka płuca jest stereotaktyczna radioterapia, która może zastępować leczenie chirurgiczne pacjentów z przeciwwskazaniami medycznymi do resekcji (tzn. z poważnymi chorobami współwystępującymi). Dostępność nowoczesnych metod leczenia systemowego poprawia się i obecny program lekowy, finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, obejmuje większość leków o naukowo udowodnionej wartości. Wskazane byłoby wprowadzenie do programu immuno-terapii konsolidującej po radiochemioterapii jednoczesnej oraz immunochemioterapii paliatywnej w uogólnionym raku niedrobnokomórkowym.

Jakich rozwiązań systemowych potrzeba, aby poprawić zarówno profilaktykę, jak i wyniki leczenia?

Możliwości poprawy sytuacji i zmniejszenia zagrożeń związanych z rakiem płuca należy szukać – przede wszystkim – w skuteczniejszej profilaktyce pierwotnej i wtórnej. Konieczna jest bardziej efektywna edukacja zdrowotna i wdrożenie programu wczesnego wykrywania. Lepsze rokowanie uzyskamy przez przyspieszenie diagnozowania i upowszechnienie zasady podejścia kompleksowego. Rozwiązaniem może być utworzenie ośrodków kompetencji (tzw. ośrodków kompleksowego postępowania), które usprawniłyby rozpoznawanie i określanie zaawansowania raka płuca oraz zapewniły skojarzone postępowanie i właściwą opiekę po leczeniu (m.in. odpowiednią rehabilitację). Istnieje wiele dowodów z praktyki klinicznej uzasadniających tworzenie ośrodków kompleksowej opieki.

Dostępność nowoczesnych leków przeciwnowotworowych warunkuje usprawnienie diagnostyki patomorfologicznej i genetyczno-molekularnej – bez dokładnego określenia morfologii i predykcyjnych czynników molekularnych nie można racjonalnie stosować nowoczesnych leków ukierunkowanych lub immunoterapii. Program lekowy powinien być bardziej elastyczny, a zmiany wprowadzane szybciej. Konieczne jest większe wykorzystanie tzw. finansowych mechanizmów podziału ryzyka podczas wprowadzania nowości do programu lekowego.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza