29 marca 2022

AKTUALNOŚCI PRAWNOMEDYCZNE: Regulacje dla osób przybyłych z Ukrainy i dotyczące pandemii

24 lutego 2022 r. rozpoczęła się rosyjska inwazja wojskowa na Ukrainę. Jednym z jej skutków jest masowy napływ osób z terenu objętego wojną do krajów ościennych, w tym Polski. 4 marca 2022 r. decyzją Rady Unii Europejskiej wdrożony został mechanizm ochrony tymczasowej dla osób uciekających z Ukrainy. Na tej podstawie otrzymają one ochronę we wszystkich krajach Unii, również opiekę medyczną.

Filip Niemczyk, adwokat

Zgodnie z decyzją Rady Unii Europejskiej ochroną objęci zostali obywatele Ukrainy mieszkający w tym kraju przed 24 lutego 2022 r., bezpaństwowcy oraz obywatele państw trzecich, którzy korzystali z ochrony międzynarodowej lub równoważnej ochrony krajowej na Ukrainie oraz członkowie ich rodzin. Zgodnie z przepisami unijnymi, ochrona tymczasowa obejmuje zapewnienie natychmiastowej ochrony, prawa pobytu, dostępu do rynku pracy, do mieszkania, pomocy społecznej, środków utrzymania, a w przypadku dzieci i nastolatków bez opieki – także prawa do opieki prawnej i medycznej oraz dostępu do edukacji. Niezbędna pomoc w zakresie opieki medycznej obejmuje, zgodnie z przepisami UE, przynajmniej opiekę w nagłych wypadkach oraz podstawowe leczenie chorób.

Szersze regulacje dotyczące pomocy osobom przybywającym z terenu objętego wojną znalazły się w uchwalonej 12 marca 2022 r. ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Przepisy ustawy weszły w życie w dniu jej ogłoszenia, ale przyjęto, że działają wstecz, tj. od 24 lutego 2022 r. Przewidują one, że obywatele Ukrainy mają prawo legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy, z możliwością wydłużenia tego okresu o kolejne półtora roku. Aby zalegalizować swój pobyt, przybysze muszą otrzymać numer PESEL i założyć Profil Zaufany, co wymaga zarejestrowania się we właściwym urzędzie gminy. Polacy, którzy przyjęli do siebie rodziny z Ukrainy, otrzymają wsparcie w wysokości 40 zł na dzień przez dwa miesiące. Dzieci i młodzież mogą kontynuować naukę w polskich szkołach i na uczelniach, a dorośli legalnie pracować w Polsce, nadto otrzymują prawo do świadczeń rodzinnych, w tym świadczenia wychowawczego 500 plus.

Większość przepisów omawianej ustawy nie dotyczy obywateli Ukrainy, którzy przebywali w Polsce legalnie przed wojną. Terminy ważności ich wiz i zezwoleń na pobyt, które upłynęłyby w czasie wojny, zostaną jednak na jej mocy wydłużone do końca roku. Terminy ważności przypadające po 24 lutego zostaną wydłużone o 18 miesięcy.

Osobom przybyłym z Ukrainy wspomniana ustawa zapewnia także opiekę medyczną. Każdy obywatel Ukrainy, który przebywa w Polsce legalnie, jest uprawniony do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak pozostali ubezpieczeni. Uprawnienie to dotyczy obywateli Ukrainy, którzy wjechali do Polski od 24 lutego 2022 r. i bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską, oraz ich małżonków, a także obywateli Ukrainy z Kartą Polaka, niezależnie od tego, w jaki sposób znaleźli się w Polsce, oraz członków ich najbliższej rodziny. Osoby te mają zatem prawo do świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych w Polsce na analogicznych zasadach i w analogicznym zakresie jak osoby ubezpieczone w Polsce, z wyjątkiem: leczenia uzdrowiskowego, rehabilitacji uzdrowiskowej, prawa do leczenia zagranicą, zwrotu środków za leczenie zagranicą. Uprawnionym przysługują także świadczenia w zakresie zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych, w tym szczepienia przeciwko COVID-19 oraz testy w kierunku koronawirusa. Dzieciom przysługują szczepienia ochronne w ramach kalendarza szczepień ochronnych. Wszystkie wymienione świadczenia są udzielane uprawnionym bezpłatnie. Finansuje je budżet państwa za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia. Przybysz z Ukrainy, który wyjedzie z Polski na dłużej niż miesiąc, traci uprawnienia do świadczeń medycznych przysługujących na mocy omawianej ustawy.

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy wprowadza również regulacje ułatwiające lekarzom, pielęgniarkom i ratownikom medycznym przybyłym z tego kraju wykonywanie zawodu w Polsce. Lekarze i lekarze dentyści, a także pielęgniarki i położne, mogą uzyskać zgodę na wykonywanie zawodu w określonym zakresie czynności, czasie i miejscu samodzielnie po roku pracy pod nadzorem, na warunkowe wykonywanie zawodu w podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 samodzielnie po trzech miesiącach pracy pod nadzorem oraz na warunkowe wykonywanie zawodu w podmiocie udzielającym świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 wyłącznie pod nadzorem. Udzielenie zgody przez ministra zdrowia umożliwi wykonywanie zawodu w Polsce przez maksymalnie pięć lat. Omawiana ustawa wprowadza dodatkowo możliwość wykonywania zawodu w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń obywatelom Ukrainy, którzy opuścili swój kraj w związku z toczącym się w nim konfliktem zbrojnym. Ustawa wskazuje tu w szczególności możliwość wykonywania zawodu w placówkach takich jak pociągi sanitarne, tzw. huby humanitarne, szpitale polowe i tymczasowe.

Wątpliwość odnośnie do regulacji dotyczącej wykonywania zawodu przez lekarzy z Ukrainy wyraziła Naczelna Rada Lekarska w stanowisku z 11 marca 2022 r. Zawarto w nim pogląd, że ustawodawca nie uregulował w sposób kompleksowy, przemyślany i racjonalny kwestii udzielania świadczeń zdrowotnych w Polsce przez lekarzy i lekarzy dentystów, którzy uzyskali kwalifikacje zawodowe poza obszarem UE, w szczególności na Ukrainie. Wskazano, że przyjęte w ustawie rozwiązania – pomijające wśród warunków niezbędnych do uzyskania prawa wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty na terytorium Polski, umożliwiającego leczenie polskich pacjentów, znajomość języka polskiego – są niebezpieczne dla lekarzy, którzy bez znajomości języka polskiego będą chcieli leczyć polskich pacjentów, dla tych pacjentów, ale również dla podmiotów leczniczych, które zatrudnią tych lekarzy.

25 lutego 2022 r. opublikowane zostało aktualne rozporządzenie Rady Ministrów dotyczące nakazów i zakazów w okresie stanu epidemii COVID-19. Zgodnie z nim do 31 marca 2022 r. każda osoba przekraczająca granicę RP, stanowiącą granicę zewnętrzną UE, jest zobligowana do okazania funkcjonariuszowi Straży Granicznej negatywnego wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 wykonanego w okresie 24 godzin przed przekroczeniem granicy. Z obowiązku tego zostały jednak zwolnione wszystkie osoby przekraczające odcinek granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą w związku z trwającym konfliktem zbrojnym. Omawiane rozporządzenie utrzymało dotychczas obowiązujące nakazy zasłaniania ust i nosa w określonych miejscach, a także zachowania dystansu społecznego. Cofnięto jednocześnie ograniczenia dotyczących życia gospodarczego, w związku z czym od 1 marca zniesione zostały wszelkie limity dotyczące liczby osób w sklepach, restauracjach, instytucjach kultury. Ponownie otwarto dyskoteki i kluby. W urzędach powróciła praca stacjonarna.

Rzecznik praw pacjenta poinformował, że od lutego 2022 r. wpłynęło łącznie 440 wniosków o świadczenia z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych od pacjentów, u których wystąpił odczyn poszczepienny w związku ze szczepieniem przeciwko COVID-19. Spośród złożonych wniosków szczepionki Comirnaty (Pfizer-BioNTech) dotyczy 61,9 proc., Vaxzevria (Astra Zeneca) – 25,4 proc., Spikevax (Moderna) – 7 proc., a Janssen (Johnson & Johnson) – 5,7 proc. Biuro Rzecznika bada obecnie zasadność zgłoszonych wniosków.

Warto również odnotować, że od 1 marca 2022 r. obowiązuje znowelizowane rozporządzenie ministra zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, zgodnie z którym obowiązkowi szczepień przeciwko COVID-19 podlegają osoby wykonujące zawód medyczny w podmiotach prowadzących działalność leczniczą oraz wykonujące czynności zawodowe w tych podmiotach, inne niż wykonywanie zawodu medycznego, osoby zatrudnione oraz osoby realizujące usługi farmaceutyczne, zadania zawodowe lub czynności fachowe w aptece ogólnodostępnej albo punkcie aptecznym, a także studenci kierunków medycznych. W reakcji na zgłaszane wątpliwości dotyczące skuteczności tego nakazu Ministerstwo Zdrowia opublikowało komunikat, według którego niezłożenie przez pracownika oświadczenia o szczepieniu albo złożenie oświadczenia o niepoddaniu się szczepieniu skutkować powinno uznaniem, że nie realizuje on obowiązku wynikającego z kodeksu pracy, i będzie uprawniać pracodawcę do sięgnięcia po środki w nim przewidziane. Ministerstwo Zdrowia nie odniosło się w rzeczonym komunikacie do sytuacji osób pracujących na podstawie innego rodzaju stosunku prawnego aniżeli umowa o pracę.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza