11 czerwca 2005

Nowoczesne zastosowania tomografii komputerowej w diagnostyce

Rozwój technik obrazowania zrewolucjonizował możliwości diagnostyki klinicznej. Coraz częściej stosuje się nieinwazyjne badania naczyń, serca, badania czynnościowe perfuzji w narządach miąższowych oraz wirtualne badania endoskopowe.
Dzięki zastosowaniu wielorzędowego układu detektorów w aparatach TK i uzyskaniu obrazu więcej niż jednej warstwy w czasie jednego obrotu lampy w sposób istotny rozszerzono wachlarz badań diagnostycznych.

Badania serca
Zakres wskazań do wykonania badań układu sercowo-naczyniowego w tomografii komputerowej poszerza się z każdym dniem. Badanie kardio TK jest nieinwazyjną metodą diagnostyczną, pozwalającą na ocenę struktur i czynności mięśnia sercowego oraz naczyń wieńcowych po dożylnym podaniu jodowego środka cieniującego. Aby uzyskać konieczną do oceny obrazów rozdzielczość czasową i liniową, niezbędne jest wykonywanie badań na aparatach TK wielorzędowych ( 16 rzędów detektorów) przy pełnym obrocie lampy w czasie poniżej 0,5 sekundy,
z zastosowaniem bramkowania EKG. Akwizycja spiralna następuje w czasie jednego wstrzymania oddechu, z całej objętości badanego obszaru.
Otrzymane w ten sposób dane są następnie rekonstruowane w postaci trójwymiarowych modeli lub dwuwymiarowych projekcji. Pozwala to na ocenę:
– morfologii mięśnia sercowego, jego jam, naczyń wieńcowych wraz z jakościowym określeniem charakteru ewentualnych zwężeń, jak również ilościową analizą wymiarów ich światła,
– wnętrza jam serca i naczyń wieńcowych dzięki zastosowaniu metody wirtualnej endoskopii, co ma istotne znaczenie w ocenie przed zabiegami ablacji RF, wykrywaniu skrzeplin, a także ocenie zmian takich, jak tętniaki naczyń wieńcowych,
– określenie półilościowe stopnia zwapnienia blaszek miażdżycowych w obrębie naczyń wieńcowych oraz innych struktur serca takich, jak zastawki,
– motoryki i czynności mięśnia sercowego i jego struktur.
W chwili obecnej badanie TK z zastosowaniem aparatu wielorzędowego jest uznaną metodą oceny przed- i pooperacyjnej po zabiegach pomostowania czy implantacji zastawek serca. Metoda ta jest przydatna również w ocenie warunków anatomicznych i wykluczeniu patologii naczyniowych przed innymi zabiegami kardiochirurgicznymi. Pozwala także na ocenę wrodzonych wad serca.
W ocenie naczyń wieńcowych – TK znajduje szerokie zastosowanie, zwłaszcza w odniesieniu do pnia LTW, przy jego niejednoznacznym obrazie w badaniu koronarograficznym. Jest to metoda z wyboru we wszystkich przypadkach, gdy nie ma możliwości wykonania klasycznej koronarografii, ze względu na warunki anatomiczne bądź ze względu na stan kliniczny pacjenta. Z punktu widzenia klinicznej diagnostyki obrazowej szczególne znaczenie w badaniach układu sercowo-naczyniowego ma, oprócz oceny ewentualnego zwężenia i drożności naczyń wieńcowych, określenie charakteru zwężenia (blaszka miażdżycowa twarda, zwapniała, miękka, skrzeplina) oraz ocena wskaźnika uwapnienia, co nie jest możliwe przy wykorzystaniu żadnej innej metody diagnostyki obrazowej oprócz wielorzędowego TK.

Badanie zmian ogniskowych płuc
W codziennej praktyce klinicznej coraz częściej problemem diagnostycznym jest wykrycie drobnych, o średnicy <5mm zmian ogniskowych w płucach, zmian zbyt małych lub niedostępnych do biopsji i określenia ich charakteru w badaniu histopatologicznym. Możliwe jest jednak dzięki wykonaniu badań TK warstwami submilimetrowymi i dokładnym pomiarom wolumetrycznym określenie dynamiki procesu w krótkim, 6-8-tygodniowym odstępie czasowym. Ponadto, pomiary wolumetryczne mogą dostarczyć istotnych informacji, co do skuteczności leczenia w przypadku już rozpoznanych procesów rozrostowych.

Kolonoskopia i kolonografia TK
Procesy rozrostowe jelita grubego są częstym problemem klinicznym. Do niedawna jedynymi metodami diagnostycznymi były badania dwukontrastowe oraz kolonoskopia bezpośrednia. Jednakże ze względu na ich względną inwazyjność nie mogły być stosowane jako metody przesiewowe.
Kolonoskopia i kolonografia TK dają możliwość uzyskania obrazu wnętrza jelita i stwierdzenie obecności polipów czy uchyłków bez konieczności wprowadzania wziernika. Ma to szczególne znaczenie w sytuacjach, w których warunki anatomiczne, takie jak zagięcie czy zwężenie jelita, ograniczają zakres kolonoskopii bezpośredniej. Ponadto, przy porównywalnej czułości i swoistości z dotychczas stosowanymi metodami diagnostycznymi oraz dzięki stosowaniu metod ograniczenia dawki – mogą być stosowane w badaniach przesiewowych.

Badanie wieloodcinkowe
Nowoczesne metody ograniczenia dawki pozwalają wykorzystać TK do badań przesiewowych. Przykładem takiego zastosowania jest badanie wieloodcinkowe obejmujące klatkę piersiową, jamę brzuszną i miednicę. Badanie to wykonywane na cienkich warstwach o grubości około 1 mm pozwala na wykrycie zmian ogniskowych i innych procesów chorobowych w ich wczesnych stadiach. Ponadto, może być ono wyjątkowo przydatne w przypadku rozległych procesów przekraczających granicę umownego podziału anatomicznego. Dawka ekspozycyjna dzięki zastosowaniu zaawansowanych technik jej redukcji nie przekracza 2 mSv.

Zalety wielorzędowej tomografii komputerowej to przede wszystkim:
– nieinwazyjna ocena zmian

  • skrócenie czasu trwania badania, bez istotnego narażenia chorego na pro-mieniowanie jonizujące
  • możliwość otrzymania obrazów o wysokiej rozdzielczości przestrzennej
  • wykonywanie badań naczyniowych i podwyższenie jakości wielofazowych badań kontrastowych
  • możliwość wykonania rekonstrukcji wielopłaszczyznowych i reformatowania obrazów (3D)
  • możliwość badania większego obszaru ciała podczas wstrzymania oddechu
  • możliwość przeprowadzania badania w ruchu (4D)
  • dokonywanie pomiarów objętościowych
  • zmniejszenie ilości artefaktów
  • zmniejszenie objętości podawanego środka cieniującego
  • zmniejszenie ryzyka powikłań
  • zwiększenie komfortu badania pacjenta
  • możliwość porady ambulatoryjnej, a co za tym idzie, uniknięcie hospitalizacji
  • obniżenie kosztów diagnozowania pacjenta (szybka diagnostyka).

Jacek BRZEZIŃSKI
Autor, dr n. med., jest specjalistą radiologiem

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza