25 lutego 2022

Epidemia i Instytut Ekspertyz Medycznych. Aktualności prawnomedyczne

Filip Niemczyk, adwokat

Aktualne zagadnienia prawne dotyczące epidemii SARS-CoV-2

Przełom stycznia i lutego 2022 r. przyniósł wzmożoną aktywność legislacyjną Rady Ministrów1 2 3 oraz ministra zdrowia4 5 6 w zakresie regulacji dotyczących stanu epidemii koronawirusa. Przyjęte rozwiązania zmierzają w kierunku podtrzymania lub złagodzenia obowiązujących obostrzeń, w szczególności w zakresie reżimu izolacji i kwarantanny. W aktualnym stanie prawnym podtrzymano obowiązujące od grudnia 2021 r. limity osób w restauracjach, kinach, teatrach, obiektach sportowych, sakralnych oraz sklepach. Zwiększenie limitu jest możliwe tylko z paszportem covidowym, aczkolwiek nadal brakuje instrumentów prawnych pozwalających na jego weryfikację. Od 27 stycznia wprowadzono naukę zdalną dla uczniów klas V–VIII szkół podstawowych oraz wszystkich klas szkół średnich.

Od 11 lutego zniesiono kwarantannę dla osób wjeżdżających do Polski, które posiadają Unijny Certyfikat COVID, a w przypadku osób, które go nie posiadają, trwa ona siedem dni. Zniesiono także kwarantannę dla tych, którzy mieli kontakt z osobą zakażoną. Od 15 lutego 2022 r. kwarantanna dla współdomowników chorego na COVID-19 trwa tyle, ile izolacja tej osoby. Nadto, jeśli osoba objęta kwarantanną jest zaszczepiona, może wykonać test, a negatywny wynik kończy kwarantannę. Wedle wcześniejszych regulacji kwarantanna trwała przez okres izolacji domownika, a dodatkowo jeszcze siedem dni. Zmianie uległy również zasady izolacji. Obecnie odosobnienie osoby, u której potwierdzono zakażanie, trwa siedem dni dla wszystkich z pozytywnym wynikiem testu na koronawirusa. W przypadku wykonujących zawód medyczny, żołnierzy i funkcjonariuszy, jeśli wynik testu jest negatywny, izolacja trwa pięć dni, ale pod warunkiem, że był wykonany nie wcześniej niż w piątej dobie.

Uzasadnione wątpliwości wciąż budzi ogłoszone 22 grudnia 2021 r. rozporządzenia ministra zdrowia dotyczące obowiązkowych szczepień osób pracujących w zawodzie medycznym w podmiotach prowadzących działalność leczniczą oraz wykonujących inne czynności zawodowe w tych podmiotach, osób realizujących usługi farmaceutyczne, studentów kształcących się na kierunkach przygotowujących do wykonywania zawodu medycznego. Zwraca się uwagę na brak wystarczającej podstawy ustawowej dla obowiązku szczepień, a w rezultacie – prawnych możliwości jego egzekwowania. W rezultacie decyzja o niedopuszczeniu do pracy tych pracowników podmiotu leczniczego, którzy nie spełnią wymogów sanitarnych wynikających z rozporządzenia ministra zdrowia, jaką podjął dyrektor jednego ze szpitali w województwie świętokrzyskim, obarczona jest ryzykiem podważenia w przypadku sporu sądowego.

Na istotną wadliwość legislacji dotyczącej epidemii COVID–19 zwrócił również uwagę rzecznik praw obywatelskich, zdaniem którego przedawnienie karalności przestępstw oraz możliwości wykonania zasądzonych kar w obecnym stanie prawnym są wstrzymane do czasu odwołania przez ministra zdrowia stanu epidemii. Uzależnienie przedawnienia od decyzji organu władzy wykonawczej nie tylko stoi w sprzeczności z konstytucyjnymi i międzynarodowymi gwarancjami, że przestępstwa podlegają przedawnieniu, ale również nie sprzyja kończeniu spraw w rozsądnym terminie. Warto dodać, że na podobnej zasadzie wciąż obowiązuje m.in. zakaz wykonywania prawomocnych wyroków eksmisji z lokalu mieszkalnego.

Wadom prawnym legislacji dotyczącej epidemii COVID-19 towarzyszy postawa części osób zajmujących stanowiska publiczne, które wręcz demonstracyjnie zniechęcają do działań nakierowanych na ograniczenie skutków pandemii lub lekceważą wskazania wiedzy medycznej. Naczelna Rada Lekarska skierowała w związku z tym 28 stycznia 2022 r. apel do prokuratora generalnego, aby podjął realne działania w celu ścigania osób, których zachowanie nosi znamiona bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia publicznego lub zdrowia innych osób.

Minister sprawiedliwości powołał Instytut Ekspertyz Medycznych

Mocą zarządzenia ministra sprawiedliwości i jako instytucja jemu podległa od 1 stycznia 2022 r. rozpoczął działalność Instytut Ekspertyz Medycznych w Łodzi. Ma prowadzić badania naukowe i prace rozwojowe oraz opracowywać ekspertyzy i wydawać opinie z zakresu nauk medycznych. Jako cel działalności instytutu wskazano usprawnienie procesu opiniowania sądowo-lekarskiego i przeciwdziałanie przewlekłości postępowań w sprawach karnych i cywilnych wynikającej z niedostatecznej liczby podmiotów opiniujących i lekarzy biegłych z dziedziny medycyny oraz wydawaniu opinii nieprzydatnych w prowadzonych postępowaniach. Praca instytutu ma w szczególności polegać na analizie przyczyn błędów medycznych w różnych dziedzinach medycyny oraz uwarunkowań organizacyjnych mających wpływ na zaistniałe nieprawidłowości, opracowywaniu standardów medycznych, prowadzeniu konsultacji i szkoleń dla sędziów, prokuratorów, funkcjonariuszy Policji i Służby Więziennej, organizowaniu szkoleń dla lekarzy biegłych. Przy ustalaniu wynagrodzenia za wykonanie opinii zleconych przez uprawnione organy w postępowaniu cywilnym i karnym instytut stosować będzie obowiązujące w tych postępowaniach przepisy w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych. Prowadzeniem analiz w zakresie przyczyn błędów medycznych mają się natomiast zajmować jego etatowi pracownicy naukowi, którzy wyłonieni zostaną w konkursie. Instytutem kieruje dyrektor powoływany przez ministra sprawiedliwości, a organem stanowiącym i doradczym instytutu jest rada naukowa, w której skład wchodzą osoby wybrane przez ministra sprawiedliwości oraz pracowników instytutu. Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Sprawiedliwości działalność instytutu przyczyni się do pozyskania chętnych do pełnienia funkcji biegłych, a czas tych postępowań, które wymagają ich opinii, ulegnie skróceniu.

Nie ma wątpliwości, że kwestia biegłych sądowych, nie tylko z zakresu nauk medycznych, jest jednym z największych problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości. Niskie wynagrodzenia za przygotowanie opinii i stawiennictwo w sądzie powodują, że stałych biegłych sądowych i chętnych do podjęcia tej funkcji jest niewielu. W rezultacie sprawy, w których konieczne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, trwają bardzo długo, a jakość sporządzanych opinii nie zawsze jest wystarczająca. Do inicjatywy ministra sprawiedliwości powołania wspomnianego instytutu, którego jednym z deklarowanych celów jest poprawa sytuacji w wymiarze sprawiedliwości, należy jednak zgłosić szereg zastrzeżeń, co trafnie i szczegółowo wskazano w stanowisku Naczelnej Rady Lekarskiej nr 2/22/VIII. Podkreślono w nim, że możliwość korzystania przez sądy i prokuratury z opinii sporządzonych przez biegłych lekarzy posiadających wysokie kwalifikacje, doświadczenie zawodowe i nienaganną postawę etyczną stanowi kluczowy element prawa obywateli do sądu oraz do rozpoznania ich spraw w rozsądnym terminie.

Zarządzenie ministra sprawiedliwości o powołaniu Instytutu Ekspertyz Medycznych nie określa żadnych konkretnych wymagań wobec lekarzy, którzy mają sporządzać opinie w ramach działalności instytutu, chociażby dotyczących posiadania specjalizacji lub odpowiedniego stażu pracy. Ponieważ opinie będą wydawane w imieniu instytutu i podpisywane przez jego dyrektora, może okazać się, że konkretne dane o autorze opinii nie będą stronom znane. Instytut jest przy tym jednostką finansowaną w całości przez Ministerstwo Sprawiedliwości, a wobec faktu, że minister sprawiedliwości jest zarazem prokuratorem generalnym, może zdarzać się, że opinie na zlecenie prokuratury będą wydawali pracownicy jednostki budżetowej ministerstwa, co rodzić będzie wątpliwości odnośnie do ich niezależności. Zastrzeżenia budzi także powierzenie instytutowi opracowywania standardów medycznych, co powinno być zadaniem niezależnych towarzystw naukowych, oraz określenie jego głównego celu jako analizy przyczyn błędów popełnianych przez lekarzy w czasie, kiedy trwają prace nad wprowadzeniem systemu no-fault.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza