Dobowy i tygodniowy czas pracy lekarzy
Czas pracy to czas w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wskazanym do wykonywania pracy (art. 128 k.p.). Powyższa definicja nie łączy czasu pracy z czasem realnego, efektywnego świadczenia pracy, lecz z czasem pozostawania w dyspozycji pracodawcy. Czas pracy jest istotnym elementem organizacji i porządku pracy. Pracodawca może dysponować czasem pracy stosownie do swoich potrzeb, dostosowując się jednak do norm czasu pracy określonych przepisami.
Podstawowe uregulowania w zakresie czasu pracy znajdują się w Kodeksie pracy. W przypadku lekarzy pracowników dodatkowe regulacje (odmienne od tych zawartych w Kodeksie pracy znajdują się w ustawie o działalności leczniczej).
Ustawa o działalności leczniczej określa m.in. normy czasu pracy pracowników podmiotów leczniczych i w tym zakresie stanowi lex specialis (przepis szczególny – co przysługuje pierwszeństwo jej stosowania) w stosunku do norm k.p. Zgodnie z art. 93 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiocie leczniczym, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Ustawa o działalności leczniczej przewiduje wyjątki od zasady dobowej normy czasu pracy 7 godzin i 35 minut oraz tygodniowej 37 godzin 55 minut w przyjętym okresie rozliczeniowym. Dotyczą one:
- pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych – ich czas pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień (art. 93 ust. 2 ustawy o działalności leczniczej);
- pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami – ich czas pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie może przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień (art. 93 ust.3 ustawy o działalności leczniczej).
- możliwość stosowania rozkładów czasu pracy, w których dopuszczalne jest przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę (art. 94 ust. 1 ustawy o działalność leczniczej) – kwestia ta zostanie omówiona przy systemie równoważnego czasu pracy.
Wymiar czasu pracy ma aspekt dobowy i tygodniowy.
Okres rozliczeniowy to ustalony czas, w ramach którego następuje obliczenie, a następnie rozliczenie czasu pracy pracowników. Obejmuje on kolejno po sobie następujące tygodnie lub miesiące, w których dokonuje się obliczenia wymiaru czasu pracy obowiązującego danego pracownika oraz ustalenia, czy przepracowany czas mieści się w granicach określonych norm, czy je przekracza. Z zasady okres rozliczeniowy wyznaczany jest w miesiącach. Trwa on wówczas od pierwszego dnia miesiąca, od którego okres rozliczeniowy się zaczyna, do ostatniego dnia miesiąca kończącego okres rozliczeniowy, bez względu na to, ile dni mają te miesiące. Krótsze okresy rozliczeniowe są w zasadzie korzystne dla pracownika, ponieważ szybciej w nich następuje zrównoważenie czasu pracy, gdy pracownik wykonuje pracę w różnej liczbie godzin w poszczególnych dniach. Dla pracodawcy bardziej komfortowe są długie okresy rozliczeniowe, w ramach których elastycznie może zorganizować pracę w zakładzie, tak aby nie przekroczyć limitów godzin i uniknąć zapłaty za godziny nadliczbowe.
Okres rozliczeniowy w podmiocie leczniczym dla normy podstawowej nie może przekraczać trzech miesięcy.
Należy zauważyć, iż norma tygodniowa czasu pracy nie ma charakteru sztywnego a przeciętny. Tym samym pracownik nie musi w każdym tygodniu przyjętego okresu rozliczeniowego przepracować dokładnie 37 godzin 55 minut. Pracownik może w jednym tygodniu pracować dłużej niż 37 godzin 55 minut, w innym natomiast krócej. Ostatecznie jednak w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż trzy miesiące czas pracy nie może przekroczyć średnio 37 godzin 55 minut tygodniowo.
Ponadto należy pamiętać, że czas pracy pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
