Wina jako podstawa odpowiedzialności
W obecnym stanie prawnym brak definicji winy. W doktrynie przyjmuje się jednak, że wina zachodzi wówczas, gdy sprawcy szkody można postawić zarzut obiektywnej oraz subiektywnej niewłaściwości zachowania.
Obiektywny element winy stanowi tzw. bezprawność rozumiana jako sprzeczność działania lub zaniechania sprawcy z całym porządkiem prawnym.
Subiektywny element winy, dotyczy stosunku woli oraz świadomości działającego podmiotu do jego czynu.
Subiektywny element winy może stanowić umyślność (zamiar bezpośredni lub zamiar ewentualny)lub zarzucalna nieumyślność (lekkomyślność, niedbalstwo). Odrębną kategorię stanowi rażące niedbalstwo, które w pewnych sytuacjach zrównane jest w skutkach prawnych z winą umyślną, w myśl zasady culpa lata dolo equiparatur.
Przenosząc te zagadnienia na kwestie odpowiedzialności lekarza (jego winę), zasadniczo należy odróżnić błąd lekarski od winy. Błąd lekarski ujmowany jest wąsko jako działanie lub zaniechanie lekarza w sferze diagnozy i terapii sprzeczne z zasadami wiedzy medycznej w zakresie dla lekarza dostępnym[1]
Błąd lekarski będzie tym samym obiektywnym elementem winy. Stanowi on przejaw bezprawności czynu bo jest działaniem contra legem artis (tj. działaniem lub zaniechaniem niewłaściwym, naruszającym zasady wiedzy medycznej).
Błąd jako taki jest niezależny od samej osoby lekarza, jest wynikiem naruszenia wyznacznika dobrego lekarza.
Sam błąd nie pociąga za sobą odpowiedzialności cywilnej.
Lekarz ponosi odpowiedzialność za szkodę dopiero wówczas gdy błąd jest jednocześnie zawiniony subiektywnie tzn. stanowi następstwo niedochowania przez lekarza należytej staranności (subiektywny element winy).
W wyroku z dnia 8 grudnia 1970 r.[2] Sąd Najwyższy stwierdził, że brak jest podstaw odpowiedzialności lekarza w sytuacji, gdy błędne stwierdzenie choroby u osoby zdrowej było usprawiedliwione występującymi objawami, a zastosowane leczenie, którego niezwłoczne podjęcie w razie rzeczywistej choroby byłoby celowe, nie przyniosło dla tej osoby ujemnych następstw poza przemijającymi dolegliwościami. Od lekarza nie można bowiem wymagać nieomylności.
W przypadku winy w działaniach lekarza poza niedbalstwem (braku należytej staranności), jako winę wskazuje się także niezręczność i nieuwaga lekarza, a także zwykłe zapomnienie lub przeoczenie, brak ostrożności czy przezorności, które prowadzą do powstania u pacjenta szkody.
Postać i stopień winy jest jednak nieistotny i nie ma jednak większego znaczenia z punktu widzenia odpowiedzialności odszkodowawczej, ponieważ zgodnie z orzecznictwem w tej materii lekarz odpowiada za każdą winę cywilną, nawet najlżejszą (w postaci culpa levissima).
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 1955 r. sygn. akt IV CR 39/54, Orzecznictwo Sądu Najwyższego 1957/1, poz. 7
[2] Sygn. akt II CR 543/70, Orzecznictwo Sądu Najwyższego z 1971, poz. 136
