Uszczerbek na zdrowiu – art. 156 -157 kk
Art. 156. [Ciężki uszczerbek na zdrowiu]
- 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
- 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
- 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Zagrożenie karami
Poza karami przewidzianymi powyżej (kara pozbawienia wolności) sąd może zastosować w stosunku do sprawcy środki karne. Skazując sprawcę za przestępstwo z art. 156 KK, na podstawie art. 46 § s KK, sąd może orzec, obowiązek naprawienia szkody w całości lub części albo nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego (art. 46 § 2 KK).
W przypadku skazania na podstawie art. 156 § 1 lub 3 KK sąd ma możliwość orzeczenia nawiązki na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej (art. 47 § 1 KK). Ze względu na nieumyślny charakter występku z art. 156 § 2 KK podstawa taka nie zachodzi.
Jeżeli zachowanie nastąpiło w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, a wymierzona sprawcy kara nie była niższa niż 3 lata w przypadku występków określonych w art. 156 § 1 lub 3 KK, sąd może orzec przewidziany w art. 40 § 2 KK środek karny w postaci pozbawienia praw publicznych,.
Na podstawie art. 41 § 1 KK sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu, jeżeli realizacja znamion przestępstwa z art. 156 § 1-3 KK wiązała się z nadużyciem tego stanowiska lub zawodu albo jeśli popełniając to przestępstwo sprawca okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
Znamiona przestępstwa
Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu może być popełnione zarówno umyślnie (art. 156 § 1 KK), jak i nieumyślnie (art. 156 § 2 KK). W przypadku lekarza jako sprawcy tego przestępstwa w ramach błędu w sztuce należy rozważać raczej nieumyślne popełnienie czynu.
Pomiędzy zachowaniem sprawcy, które może przybrać postać działania lub zaniechania, a jednym ze skutków musi istnieć związek przyczynowy.
Ciężki uszczerbek na zdrowiu obejmuje spowodowanie:
- pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia (art. 156 § 1 pkt 1 KK);
- innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie, trwałego istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała (art. 156 § 1 pkt 2 KK).
Ciężkie kalectwo
Sąd Najwyższy pojęcie ciężkiego kalectwa zdefiniował jako zupełne zniesienie lub nawet bardzo znaczne ograniczenie czynności ważnego narządu[1] W szczególności jako „inne ciężkie kalectwo” uznano zniesienie czynności jednego z narządów parzystych (jąder, oczu, nerek, płuc, uszu), ze względu na to, że każdy z nich „jest ważnym dla życia narzędziem o samodzielnej wysoce wyspecjalizowanej czynności”. [2]
Długotrwała choroba
Dotychczasowe orzecznictwo za chorobę długotrwałą uważa się chorobę trwającą dłużej niż 6 miesięcy.[3] Jednakże Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 27 września 2012 r.[4] opowiedział się za odejściem od „dotychczas prezentowanej, restryktywnej wykładni pojęcia „długotrwałości”, w kierunku bardziej uwzględniającym postęp technologii medycznych oraz metod leczenia. Wykładnia uwzględniająca te czynniki pozwalałaby na ocenę znamienia „długotrwałości” ciężkiej choroby w sposób odpowiadający konkretnie analizowanym obrażeniom, przy uwzględnieniu zastosowanej metody leczenia, czy też długotrwałości utrzymującego się stanu zagrożenia życia osoby pokrzywdzonej”
Choroba realnie zagrażająca życiu
Jest to choroba przejawiająca się poważnymi zaburzeniami podstawowych czynności układów narządów, np. ośrodkowego układu nerwowego, układu oddechowego lub układu krążenia, z powodu których te czynności w każdej chwili mogą ustać, skutkując śmiercią człowieka. W postanowieniu z dnia 21 kwietnia 2005 r. Sąd Najwyższy[5] przedstawił następujący pogląd: „Każda choroba realnie zagrażająca życiu, niezależnie od czasu jej trwania, musi być uznana za ciężki uszczerbek na zdrowiu, ponieważ jest najdalej idącym – w porównaniu z innymi, zamieszczonymi w katalogu postaciami takiego uszczerbku – skutkiem działania sprawcy, odzwierciedlającym intensywność i efektywność bezpośredniego i umyślnego charakteru tego działania. Realność zagrożenia utratą życia nie zależy w żaden prosty sposób od czasu występowania takiego stanu – zawsze natomiast charakteryzuje znaczny stopień szkodliwości działania sprawcy powodującego chorobę, w której przebiegu w każdej chwili dojść może do zgonu ofiary przestępstwa. Nie ma więc racjonalnych podstaw do różnicowania odpowiedzialności karnej według niezależnego od sprawcy kryterium długości czasu stanu zagrożenia dla życia lub skuteczności działań ratujących życie – w sytuacji, w której o takiej samej odpowiedzialności karnej (na podstawie art. 156 § 1 KK) decydować powinien taki sam stopień szkodliwości czynu, odzwierciedlający przedmiotowe i podmiotowe okoliczności świadomego i zależnego od sprawcy zachowania zmierzającego do nastąpienia skutku w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu”.
Niezdolność do pracy w zawodzie
Niezdolności do pracy w zawodzie musi być całkowita lub znaczna i trwała. Nie jest konieczne aby wystąpiła niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, wystarczając jest jak w zawodzie wyuczonym lub faktycznie wykonywanym.
Oszpecenie, zniekształcenie ciała
Zeszpecenie lub zniekształcenie ciała musi być trwałe i istotne. Według Sądu Najwyższego – postanowienie z dnia 6 lutego 2007 r.[6] cecha trwałości powinna być oceniana „w perspektywie istniejącej w dacie orzekania przez sąd i w świetle poziomu wiedzy, narzędzi i umiejętności dostępnych w tym momencie, a nie z punktu widzenia przyszłych i hipotetycznych możliwości, które mogą nie nastąpić w osiągalnym czasie”.
Art. 157. [Inne uszkodzenie ciała]
- 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
- 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
- 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Zagrożenie karami
Poza karami wymienionymi w przepisie (grzywna, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności) sąd na podstawie art. 41 § 1 KK może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania określonego zawodu, jeżeli popełnienie przestępstwa z art. 157 § 1-3 KK, za które sprawca został skazany wiązało się z nadużyciem tego stanowiska lub zawodu albo jeśli dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagrażałoby istotnym dobrom chronionym prawem.
Znamiona przestępstwa
Przestępstwo jest materialne, do jego dokonania konieczne jest wystąpienie określonego skutku z działania lub zaniechania sprawcy. Realizacja znamion może nastąpić zarówno w formie działania, jak i zaniechania. Jednakże zaniechanie wchodzi w grę jednak tylko wówczas, gdy na sprawcy spoczywa prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi (art. 2 KK). Nieudzielanie pomocy medycznej przez lekarza – gwaranta, z którego wynika skutek na zdrowiu określony w art. 157 § 1-3 KK uzasadnia odpowiedzialność karną na podstawie tego przepisu.
Przestępstwo polega na spowodowaniu:
- średniego uszczerbku na zdrowiu, tj. naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, który trwa powyżej 7 dni, ale nie mieści się w kategorii ciężkiego uszczerbku (art. 157 § 1 KK);
- lekki uszczerbek na zdrowiu, tj. naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni (art. 157 § 2 KK).
Spowodowanie średniego oraz lekkiego uszczerbku na zdrowiu może być popełnione zarówno umyślnie (art. 157 § 1 i 2 KK), jak i nieumyślnie (art. 157 § 3 KK).
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1973 r., sygn. akt IV KR 340/73, OSNPG 1974, Nr 3-4, poz. 42, Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 1978 r. sygn. akt VI KRN 42/78, OSNKW 1978, Nr 7-8, poz. 83
[2] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2013 r., III KK 196/12, KZS 2013, Nr 4, poz. 22
[3] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 21.6.2005 r., II AKA 91/05, KZS 2005, Nr 7-8, poz. 81).
[4] Sygn. akt II AKA 214/12, Legalis
[5] Sygn. akt IV KO 19/05, OSNwSK 2005, Nr 1, poz. 824
[6] Sygn. akt III KK 254/06, OSNwSK 2007, Nr 1, poz. 373
