10 października 2024

Standardy ochrony małoletnich – informacje

Znowelizowane przepisy tzw. ustawy „Kamilka”, (tj. ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, Dz. U. z 2024 r. poz. 560), nakładają na podmioty prowadzące działalność leczniczą obowiązki związane z ochroną małoletnich. Dotyczy to tych jednostek, do których uczęszczają, w których przebywają lub mogą przebywać dzieci.

 

Obowiązki związane z ochrona małoletnich

• obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich (dalej zwane: „Standardy”) i ich przestrzegania przez każdego członka personelu oraz kierownictwo podmiotu leczniczego;
• rozszerzone obowiązki związane z weryfikacją osób dopuszczonych do pracy lub do innej działalności (w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym) i przedstawienia informacji z rejestru karnego polskiego i/lub zagranicznego albo złożenia oświadczenia (gdy uzyskanie informacji z rejestru jest niemożliwe).

 

Termin wprowadzenia Standardów

• Do dnia 15 sierpnia 2024 r. – obowiązek wdrożenia standardów. Jego brak we wskazanym terminie obwarowany jest sankcjami i grozi karą grzywny lub karą nagany.
• Od 15 lutego 2024 r. – rozszerzony zakres weryfikacji personelu. Za brak weryfikacji personelu odpowiedzialność karną ponosi przede wszystkim pracodawca.

 

Kontrola obowiązku wdrożenia Standardów

Obowiązek wprowadzenia Standardów oraz weryfikacji personelu w rejestrach kontroluje:

• • wójt,
  • burmistrz,
  • prezydent miasta,
  • starosta,
  • marszałek województwa,
  • podmiotem uprawnionym do kontroli jest również Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Państwowa Inspekcja Pracy.

 

Podmioty zobowiązane do wprowadzenia Standardów

Krąg podmiotów został określony przez ustawodawcę bardzo szeroko, co w praktyce sprowadza się do tego, że obowiązek ten ciąży na wszystkich podmiotach wykonujących działalność medyczną, do których uczęszczają albo, gdzie przebywają lub mogą przebywać dzieci. Są to w szczególności: kliniki, szpitale, centra medyczne, centra zdrowia psychicznego, zakłady opieki zdrowotnej, lekarze, lekarze dentyści, pielęgniarki, położne, fizjoterapeuci, ratownicy medyczni, opiekunowie medyczni prowadzący indywidualną praktykę.

Obowiązek wprowadzenia Standardów obejmuje ponadto:

• przedsiębiorców,
• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
• jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
• instytuty badawcze,
• fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej;
• kościoły, kościelne osoby prawne lub związki wyznaniowe – w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą.

 

WAŻNE! Za wprowadzenie Standardów odpowiada w podmiocie organ zarządzający lub organizator działalności medycznej skierowanej do małoletnich. Organami zarządzającymi są osoby/organy, posiadające kompetencje do kierowania działalnością tego podmiotu. W przypadku osób prowadzących indywidualne praktyki za wdrożenie Standardów odpowiada osoba prowadząca indywidualną praktykę.

 

Co powinna obejmować treść Standardów?

Standardy powinny obejmować następujące elementy:

1. Zasady bezpiecznych relacji między dzieckiem a personelem placówki, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich.

W tym zakresie podmiot może w szczególności zawrzeć przykładowe zapisy:

• Podstawową zasadą jest zasada działania zgodnie z dobrem dziecka.
• Każdego członka personelu, zarówno medycznego jak i niemedycznego obowiązują zasady bezpiecznych relacji personel – dziecko, a także każdą dorosłą osobę mającą kontakt z dziećmi znajdującymi się pod opieką podmiotu na terenie placówki. Każdy członek personelu potwierdza zapoznanie się poprzez podpisanie oświadczenia.
• Zachowania niedozwolonymi wobec dziecka w szczególności są: stosowanie przemocy w jakiejkolwiek formie, nawiązywanie jakichkolwiek relacji o charakterze seksualnym czy romantycznym, przyjmowanie pieniędzy, prezentów od dziecka i jego opiekuna.
• Kontakt z dziećmi powinien być realizowany wyłącznie w godzinach pracy, za pomocą kanałów służbowych i w celach związanych z udzielaniem świadczeń medycznych.
• Zasady bezpiecznych relacji personelu z dziećmi polegają w szczególności na tym, że personel traktuje dziecko z szacunkiem i podmiotowo, w kontakcie z dzieckiem przedstawia się, komunikuje się z dzieckiem w sposób życzliwy, okazuje empatię, upewnia się, czy dziecko wie, że może zawsze zadawać pytania członkom personelu, personel powinien w miarę możliwości uwzględniać zgłaszane indywidualne potrzeby małoletniego pacjenta.
• Każdy członek personelu ma obowiązek szanować prawo dziecka do prywatności.
• W trakcie badania należy, w miarę możliwości zapewnić, że obecny jest rodzic, opiekun dziecka lub inna osoba bliska wskazana przez dziecko.
• Dziecko powyżej 16 roku życia ma prawo do otrzymywania pełnej informacji w zakresie własnego zdrowia i współdecydowania o procesie diagnostyczno-terapeutycznym.

 

2. Zasady podejmowania interwencji w przypadku podejrzenia lub informacji o krzywdzeniu.

W tym zakresie podmiot może w szczególności zawrzeć przykładowe zapisy:

• Personel powinien rozpoznawać objawy i symptomy krzywdzenia dziecka oraz jest zobowiązany podjąć odpowiednie kroki określone w procedurach w przypadku podejrzenia krzywdzenia lub informacji o krzywdzeniu dziecka.
• Osobą krzywdzącą może być zarówno jeden z rodziców, jak i opiekunów prawnych, faktycznych lub inne osoby bliskie, a także inne osoby trzecie.
• Krzywdzenie dziecka może przejawiać się w szczególności poprzez: popełnienie przestępstwa na szkodę małoletniego, przemoc w tym fizyczną (działanie lub zaniechanie, wskutek którego naruszona jest nietykalność fizyczna dziecka lub potencjalnie może być naruszona, np. bicie, szturchanie, popychanie, kopanie, szczypanie, tzw. „klaps”), psychiczną (działanie lub zaniechanie, wskutek którego dziecko doznaje psychicznej krzywd, naruszenia godności osobistej, np. krzyk, obrażanie, szydzenie, oskarżanie, także bycie świadkiem przemocy), seksualną (naruszenie intymności), ekonomiczną, zaniedbanie (incydentalne lub powtarzające się naruszenie obowiązku do opieki, w tym niezaspokajanie potrzeb dziecka fizycznych albo psychicznych, w tym emocjonalnych), cyberprzemoc, przemoc rówieśniczą.
• W sytuacji ujawnienia incydentu krzywdzenia dziecka należy stworzyć mu możliwość wypowiedzenia się, okazać mu wsparcie, poinformować o zamiarze zgłoszenia do odpowiednich instytucji.
• W przypadku podejrzenia, że popełniono przestępstwo na szkodę dziecka, w tym z użyciem przemocy domowej, należy złożyć zawiadomienie na Policję lub do Prokuratury.
• W przypadku podejrzenia stosowania wobec dziecka przemocy domowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2009 roku o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz. U. 2005 Nr 180 poz. 1493), personel placówki medycznej jest uprawniony do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty”.
• W pozostałych przypadkach, gdy istnieje podejrzenie zagrożenia dobra dziecka, placówka medyczna może wystąpić do sądu rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka o wgląd w sytuację rodziny.
• W przypadku podejrzenia zagrożenia życia dziecka należy niezwłocznie wezwać pogotowie.

 

3. Procedury i osoby odpowiedzialne za podejmowanie interwencji (tj: składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”).

W tym zakresie podmiot może w szczególności zawrzeć przykładowe zapisy:

• Członek personelu placówki medycznej ma obowiązek zgłoszenia kierownikowi placówki lub osobie przez niego upoważnionej podejrzenie lub informację o krzywdzeniu dziecka oraz obowiązek sporządzenia notatki służbowej.
• Za wszczęcie odpowiedniej procedury związanej z podejrzeniem krzywdzenia dziecka, w tym za zawiadomienie odpowiednich organów odpowiedzialny jest kierownik placówki lub inna wskazana przez niego upoważniona osoba.
• Procedurę Niebieskie Karty może wszcząć wyłącznie osoba wykonująca zawód medyczny (w tym lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny). Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty” następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A”.
• Zawiadomienie pisemne o możliwości popełnienia przestępstwa powinno zawierać opis zdarzenia, ze wskazaniem danych pokrzywdzonego i potencjalnego sprawcy.

 

Ponadto w Standardach określa się w szczególności:

4. Zasady przeglądu i aktualizacji Standardów. W tym zakresie Standardy powinny zawierać obowiązek ewaluacji w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami, co najmniej raz na dwa lata. Wnioski z takich ewaluacji należy pisemnie udokumentować.

5. Edukacja personelu i zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu do stosowania standardów (sposób dokumentowania tej czynności). W praktyce oznacza to, że cały personel placówki powinien zostać przeszkolony ze stosowania Standardów ochrony małoletnich oraz podpisać oświadczenie o zapoznaniu się i akceptacją Standardów. Powinna być wyznaczona osoba do przygotowania personelu do stosowania Standardów.

6. Zasady i sposób udostępniania standardów rodzicom albo opiekunom prawnym oraz dziecku. Standardy powinny widnieć na stronie internetowej oraz wywieszone w lokalu, a także być przygotowane w sposób przystępny dla dzieci i udostępnione im w wersji skróconej.

7. Osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających dziecku i udzielenie mu wsparcia.

8. Sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów zagrażających dobru dziecka.

9. Zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do Internetu i ochrony przed szkodliwymi treściami.

10. Zasady ustalania planu wsparcia dla dziecka po ujawnieniu krzywdzenia. Plan wsparcia może opierać się na zasobach wewnętrznych placówki medycznej (np. spotkania z psychologiem, gdy placówka zatrudnia specjalistów mogących udzielić takiego wsparcia) oraz na zasobach zewnętrznych (np. zgłoszenie do instytucji mogącej udzielić pomocy specjalistycznej, udzielenie rodzicom informacji o takich miejscach).

Przykładowe zapisy dla pkt. 4-10:

• Standardy ochrony małoletnich widnieją na stronie internetowej placówki medycznej oraz są wywieszone w widocznym miejscu w placówce. W wersji skróconej powinny być także sporządzone i udostępnione dla małoletnich.
• Zgłoszone incydenty wskazujące na podejrzenie krzywdzenia dziecka przechowywane są przez kierownika placówki medycznej, w tym zgłoszenia i zawiadomienia do organów państwowych.
• Realizacja Standardów w podmiocie jest regularnie monitorowana i analizowana przez osoby do tego wyznaczone. Co najmniej raz na dwa lata Standardy podlegają ewaluacji pod kątem zgodności z przepisami, rodzajem, skalą działalności.
• W stosunku do dziecka, które doświadczyło krzywdzenia opracowuje się plan wsparcia.

 

Standardy i ich dostosowanie do placówki medycznej

Standardy ochrony małoletnich winny być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki lub jej działalności. W placówkach medycznych o większych rozmiarach, zatrudniających większą liczbę personelu medycznego i niemedycznego należy rozważyć wprowadzenie w szczególności zasad bezpiecznej relacji dziecko – dziecko, czyli zachodzących pomiędzy dziećmi – pacjentami, które są adresatami usług podmiotu medycznego przez dłuższy okres. W przypadku podmiotów, w których kontakt między dziećmi jest incydentalny i krótkotrwały wprowadzenie takich zasad wydaje się nie być obowiązkowe.

Dodatkowo większe podmioty powinny rozważyć wprowadzenie do Standardów:

• zasad i procedur postępowania precyzujących sposób dokonywania zgłoszeń podejrzenia krzywdzenia dzieci, osób upoważnionych do dokonywania zgłoszeń,
• zasad ochrony dzieci przez naruszeniami pochodzącymi ze strony członków personelu placówki, ze strony innych dzieci,
• zasad szkoleń pracowników w zakresie obowiązujących standardów ochrony małoletnich,
• zasad bezpiecznego dostępu do Internetu – jeśli taka infrastruktura jest udostępniania dzieciom.

 

WAŻNE! Niniejsze opracowanie zawiera wyłącznie przykładowe zapisy stanowiące pewną wskazówkę do opracowania Standardów. Każdy podmiot winien indywidualnie rozważyć w odniesieniu do wielkości i charakteru swojej działalności, jakie kwestie powinny być uregulowane w Standardach.

 

---

Opracowanie:

Biuro prawne OIL w Warszawie na podstawie: Wytycznych do standardów ochrony dzieci – ochrona dziecka w podmiotach leczniczych.