Prawa i obowiązki lekarzy – raport

• >> Zagadnienia ogólne
• >> Jednoosobowa działalność gospodarcza
• >> Spółka cywilna
• >> Spółka jawna
• >> Spółka partnerska
• >> Porównanie grupowych form wykonywania działalności leczniczej przez lekarzy
• >> Obowiązki lekarza jako przedsiębiorcy związane z prowadzeniem dokumentacji księgowej i rozliczeniami z ZUS i US
• >> Obowiązki lekarza jako przedsiębiorcy związane ochroną danych osobowych
• >> Obowiązki lekarza wynikające z ustawy o odpadach
• >> Obowiązki lekarza związane z korzystaniem ze środowiska naturalnego

Rozdział opracowany na podstawie:

1. Ustawy  z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U z 2016 r., poz. 1638, z późn. zm.), stan prawny na dzień 1 września 2017 r.
2. Ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1829) stan prawny na 1 września 2017 r.
3. Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. z 2017 r, poz. 459) stan prawny na 1 września 2017 r.
4. Kodeksu spółek handlowych z dnia 15 września 2000 r. (Dz. U. z 2017 r., poz. 1577, z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
5. Ustawy 26 lipca 1991 r.  dnia o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2032, z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
6. Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 , poz. 963, z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
7. ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2016 r. poz. 2180 z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
8. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej  dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz. U. z 2016 r, poz. 1005, z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
9. Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2016 r., poz. 922) stan prawny na 1 września 2017 r.
10. Ustawy za dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2016 r. poz. 1987 z późn. zm.) 1 września 2017.
11. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 stycznia 2014 r. w sprawie dokumentu potwierdzającego unieszkodliwienie zakaźnych odpadów medycznych lub zakaźnych odpadów weterynaryjnych (Dz.U poz. 107) stan prawny na 1 września 2017 r.
12. Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. prawo o ochronie środowiska (Dz.U. z 2017 r. poz. 519, z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
13. A. Fiutak, T. Podleśny, M. Kozik, P. Szczerba, K. Zblewska-Wrońska Odpowiedzialność prawna pracowników medycznych. Przepisy – Przykłady – Orzecznictwo, Wydawnictwa C.H. Beck, wydanie 1, Warszawa 2013.
14. J. Nowak-Kubiak, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz. CH Beck 2012 r.
15. M. Dercz, T. Rek, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz. ABC 2012 r.

• >> Lekarz jako pracownik – zagadnienia ogólne
• >> Dobowy i tygodniowy czas pracy lekarzy
• >> Prawo do odpoczynku
• >> Równoważny czas pracy
• >> Dyżur medyczny
• >> Maksymalny czas pracy
• >> Klauzula opt-out
• >> Kwestia transferowania części godzin dyżurów medycznych do puli etatowej i idącego w ślad za tym pomniejszania wynagrodzenia dyżurowego
• >> Porównanie podstawowego systemu czasu pracy oraz równoważnego systemu czasu pracy

Rozdział opracowany na podstawie:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm), stan prawny na dzień 1 grudnia 2014 r.
2. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U z 2013 r., poz. 217, z późn. zm.), stan prawny na dzień 1 grudnia 2014 r.
3. Dyrektywa nr 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz. Urz. UE L 299 z 18.11.2003)
4. Nowak-Kubiak, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz. CH Beck 2012 r.
5. dercz, T. Rek, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz. ABC 2012 r.
6. Czas pracy w zakładach opieki zdrowotne , Tadeusz M. Nycz, stan prawny na 31 marca 2010 r.
7. Świątkowski, Kodeks pracy. Komentarz. CH Beck 2012 r.
8. Walczak, Kodeks pracy. Komentarz. CH Beck 2014 r.
9. Warty, Kodeks Pracy. Komentarz CH Beck 2013 r.

Lekarz w związku z wykonywanym przez siebie zawodem może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.

Za jeden czyn lekarz może ponosić odpowiedzialność:

• cywilną,
• karną,
• zawodową,
• pracowniczą.

>> Czytaj więcej w rozdziale: Odpowiedzialność lekarzy – zagadnienia wstępne

Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem zawodu lekarza

Kwestie opisane w przedmiotowym rozdziale mają zastosowanie zarówno do lekarzy jak także do podmiotów leczniczych. Jednakże biorąc pod uwagę ograniczenie tematyki raportu do praw i obowiązków lekarzy przedmiotowe rozważania zostały ujęte w kontekście lekarza.  Niewątpliwie należy jednak pamiętać, iż lekarz prowadzący działalność gospodarczą jest także podmiotem leczniczym.

• >> Należyta staranność jako podstawa podejmowanych przez lekarza działań
• >> Wzorzec dobrego lekarza
• >> Wina jako podstawa odpowiedzialności 
• >> Związek przyczynowo skutkowy
• >> Szkoda
• >> Wpływ wyroków karnych na postępowania cywilne
• >> Odpowiedzialność cywilna lekarza w zależności od podstaw udzielenia świadczeń zdrowotnych

Rozdział opracowany na podstawie:

1. Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. z 2017 r, poz. 459 z późn. zm.) stan prawny na 1 września 2017 r.
2. dr hab. E. Gniewek, Prof. Dr hab. P. Machnikowski Kodeks cywilny. Komentarz. C.H. Beck 2014
3. dr hab. K. Pietrzykowski, C.H. Beck 2013 Kodeks cywilny. Komentarz do art. 1-449(10) Tom I,
4. dr K. Bączyk-Rozwadowska Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przy leczeniu, TNOiK Dom Organizatora Toruń
5. Fiutak, Prawo Medyczne Warszawa 2011
6. Fiutak, T. Podleśny, M. Kozik, P. Szczerba, K. Zblewska-Wrońska Odpowiedzialność prawna pracowników medycznych. Przepisy – Przykłady – Orzecznictwo, Wydawnictwa C.H. Beck, wydanie 1, Warszawa 2013.

Odpowiedzialność lekarzy względem Narodowego Funduszu Zdrowia z tytułu wystawiania recept na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne refundowane ze środków publicznych

Zgodnie z art. 48 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. z 2016 poz. 1536 z późn. zm.), zwaną dalej ustawą refundacyjną, leki refundowane przysługują świadczeniobiorcy na podstawie recepty wystawionej przez osobę uprawnioną.

>> Czytaj więcej w rozdziale na temat odpowiedzialności lekarzy za nieprawidłowe realizowanie umowy z NFZ

• >> Odpowiedzialność karna lekarzy – zagadnienia wstępne
• >> Błąd w sztuce jako podstawa odpowiedzialności karnej lekarza
• >> Związek przyczynowo skutkowy
• >> Wina
• >> Przestępstwa związane z przerywaniem ciąży – art. 152-154 kk
• >> Uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia dziecka poczętego – art. 157 a kk
• >> Przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka – art. 155 kk
• >> Uszczerbek na zdrowiu – art. 156 -157 kk
• >> Narażenie na niebezpieczeństwo – art. 160 kk
• >> Zabieg leczniczy bez zgodny pacjenta – art. 192

Opracowany na podstawie:

• Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz 553, z późn, zm.) stan prawny na dzień 1 grudnia 2014 r.
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U z 2011 r., Nr 277, poz. 1634, z późn. Zm.) stan prawny na dzień 1 grudnia 2014 r.
• Ustawa z dnia 7 stycznia o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78, z późn. zm.) stan prawny na dzień 1 grudnia 2014 r.
• Stefański, Kodeks Karny Komentarz CH Beck 2014 r.
• Grześkowiak, K.Wiak, Kodeks karny. Komentarz CH. Beck 2013
• Wolińska Odpowiedzialność karna lekarza za błąd w sztuce lekarskiej, Prokuratura i Prawo nr 5 z 2013 r.,
• Zoll, Odpowiedzialność karna lekarza za niepowodzenie w leczeniu, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1988,
• Marek, Błąd medyczny, Krakowskie Wydawnictwo Medyczne, Kraków 1999,
• Kędziora, Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2009,
• Fiutak, Prawo w medycynie. Akademia prawa, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2010,
• Nesterowicz, Prawo medyczne, Toruń 2010,
• Rutkowski, Zgoda na zabieg leczniczy w ujęciu art. 192 KK, Prok. i Pr. 2000, Nr 2,
• Safjan, Prawo i medycyna, Warszawa 1998,
• Sawicki, Błąd sztuki przy zabiegu leczniczym w prawie karnym, doktrynie i orzecznictwie, Warszawa 1965,
• Świderska, Forma zgody na zabieg medyczny, PiM 2007, Nr 2,
• Świderska, Zgoda pacjenta na zabieg medyczny, Toruń 2007,
• Zielińska, Przerywanie ciąży. Warunki legalności w Polsce i na świecie, Warszawa 1990,
• M. Zubik, Problem aborcji na świecie w dokumentach i orzecznictwie, Warszawa 1997.

Podstawowymi trybami odpowiedzialności dotyczącymi lekarzy są postępowanie cywilne oraz karne.  Dodatkowo, istnieje równoległy tryb odpowiedzialności, której podlegają osoby wykonujące zawody zaufania publicznego.  Bierze się to stąd, iż zawody zaufania publicznego posiadają pewne cechy tj.: wykazują się dużą samodzielnością i wysokim profesjonalizmem, zaufanie, zasady etyczne, samorząd zawodowy, gwarancje prawne oraz obowiązek stałego doskonalenia zawodowego. 

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy opiera się na przepisach ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich (art. 53 – 112 ustawy) i przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie.  W sprawach nie uregulowanych tymi przepisami odpowiednie zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania karnego.  Ustawa o izbach lekarskich obejmuje podstawowe dla odpowiedzialności zawodowej zagadnienia takie jak: kto podlega odpowiedzialności, za jakie czyny lekarz może być pociągnięty do tej odpowiedzialności, jakie kary można wymierzać, kiedy następuje przedawnienie przewinienia zawodowego oraz jakie są organy właściwe w tych sprawach.

Odpowiedzialność zawodowa to odpowiedzialność za naruszenie zasad wykonywania zawodu oraz za naruszenie obowiązujących w danym zawodzie zasad etyki.  Mamy tutaj do czynienia z zupełnym przeciwieństwem Kodeksu karnego, który precyzyjnie określa za jakie czyny grozi jaka kara.  Ustawa o izbach lekarskich nie zawiera takiego zamkniętego katalogu.

Zasady etyki i deontologii są opisane w Kodeksie Etyki Lekarskiej (zwanym dalej: KEL).  I tak, KEL reguluje szereg zasad, jakimi winien kierować się lekarz w swoim postępowaniu.  Kodeks dzieli się na rozdziały regulujące między innymi następujące kwestie: postępowanie lekarza wobec pacjenta, poszanowanie praw pacjenta, tajemnicę, lekarską, pomoc chorym w stanach terminalnych, transplantację, prokreacje, zaświadczenia lekarskie, badania naukowe i eksperymenty biomedyczne, związki lekarzy z przemysłem farmaceutycznym, stosunki wzajemne między lekarzami, i relacje lekarza ze społeczeństwem.

>> Czytaj więcej w rozdziale poświęconym odpowiedzialności zawodowej lekarzy