16 października orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie lekarskiej klauzuli sumienia zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw. Trybunał nie odroczył terminu utraty mocy obowiązującej przepisów (czyli nie odroczył wejścia wyroku w życie), zatem dwie zakwestionowane przed Trybunałem przez Naczelną Radę Lekarską regulacje utraciły moc z dniem opublikowania wyroku.
Lekarz, odmawiając wykonania świadczenia u pacjenta ze względu na sprzeciw sumienia, nie musi już wskazywać innego świadczeniodawcy, u którego można je wykonać (nie może natomiast odmówić świadczenia w sytuacji, gdy odmowa naraziłaby pacjenta na zagrożenie życia lub zdrowia).
TK stwierdził, że wolność sumienia – w tym ten jej element, którym jest sprzeciw sumienia – musi być respektowana niezależnie od tego, czy istnieją przepisy ustawowe ją potwierdzające. Według TK ustawodawca nie może więc dowolnie kształtować albo znosić tego „przywileju”, lecz musi respektować konstytucyjne warunki ustanawiania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.
Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar uważa, że powstała teraz luka prawna. Zaapelował do ministra zdrowia o pilne ustanowienie mechanizmu, który pozwoli pacjentowi dowiedzieć się, gdzie może uzyskać świadczenie, którego wykonania odmówił lekarz, powołując się na klauzulę sumienia.
RPO zwrócił uwagę, że z dniem wejścia w życie orzeczenia TK w polskim porządku prawnym brak będzie podmiotu zobowiązanego do wskazania pacjentowi, któremu lekarz powołując się na klauzulę sumienia odmówił wykonania określonego świadczenia, realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym.
Taka sytuacja stwarza zagrożenie braku możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego przez pacjenta w świetle gwarancji zawartych w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP – uważa Bodnar.
Również Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaapelowała do MZ o szybkie rozpoczęcie prac nad wprowadzeniem efektywnego mechanizmu gwarantującego realne uzyskanie świadczeń zdrowotnych w sytuacji odmowy ich wykonania ze względów światopoglądowych.
Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoim orzecznictwie podkreślał, że obowiązkiem państwa jest ukształtowanie systemu świadczeń zdrowotnych w taki sposób, żeby korzystanie przez lekarzy z wolności sumienia nie uniemożliwiało pacjentom otrzymania świadczeń, do których są uprawnieni na mocy prawa – podkreśliła dr Dorota Pudzianowska, prawniczka HFPC.
W mocy pozostają natomiast dwa inne przepisy zakwestionowane przez NRL: o obowiązku wpisania do dokumentacji medycznej faktu odmowy świadczenia ze względu na klauzulę sumienia oraz o obowiązku, także uprzedniego, poinformowania przełożonego, w jakim zakresie lekarz/lekarz dentysta będzie się powoływał na klauzulę sumienia.
jw/PAP
