27 października 2016

Recepty Lekarskie – Bezpłatne leki 75+

Janusz Jaroszyński, Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego – Uniwersytet Medyczny w Lublinie,
Marta Roszkowska, Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie:

 

Podstawa prawna

1) Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2015 r., poz. 581 ze zm.)

2) Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2007 r., nr 166, poz. 1172)

3) Ustawa z 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2016 r., poz. 652)

4) Rozporządzenie ministra zdrowia z 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (DzU z 2016 r., poz. 62 ze zm.)

 

Stan prawny na 7.09.2016 r.

Od 1 września 2016 r. wszystkie osoby, które ukończyły 75 lat, mogą otrzymać część leków bezpłatnie. Uprawnienie przysługuje osobom, o których mowa w art. 43a ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, najwcześniej od dnia ich 75. urodzin. Dotyczy więc pacjentów, którzy w dniu wystawiania recepty na leki ukończyli 75. rok życia. Wiek pacjentów jest weryfikowany na podstawie numeru PESEL (w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL na podstawie daty urodzenia). Wynika to z ustawy z 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw.1  Jednak ustawa nie obejmuje wszystkich leków dostępnych na rynku. Decyzja należy do ministra zdrowia, który już ogłosił wykaz bezpłatnych leków. Lista będzie aktualizowana co dwa miesiące. Kolejne obwieszczenie będzie obowiązywało od 1 listopada 2016 r. Wykaz bezpłatnych leków dla seniorów jest zamieszczony na stronie internetowej MZ w Dzienniku Urzędowym MZ. Stanowi część „D” obwieszczenia refundacyjnego. Bardzo pomocne będą w tej sytuacji systemy informatyczne, które jednoznacznie wskażą, czy lek może być przepisywany we wszystkich wskazaniach rejestracyjnych, czy tylko w wybranych jednostkach chorobowych (tzw. wskazania zawężone). Jest to niezwykle istotne dla lekarzy, bo pomoże uniknąć wystawiania recept z błędnie przypisaną do leku refundacją.

Reasumując: „Bezpłatne leki przysługują uprawnionym pacjentom we wskazaniach określonych w decyzji o objęciu refundacją. Jeżeli lek jest refundowany we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach, to jest w nich wszystkich bezpłatny dla pacjenta. Jeżeli natomiast lek jest refundowany w określonych wskazaniach, to jest bezpłatny dla seniorów wyłącznie w tych właśnie wskazaniach”. Należy więc zakres wskazań objętych refundacją każdego leku z załącznika „D” porównać z zakresem wskazań refundacyjnych z załącznika „A”. Przykładem może być lek Xarelto (Rivaroxabanum), tabl. powl., 15 mg (42 szt.), w przypadku którego wskazania refundacyjne są węższe niż wskazania rejestracyjne zawarte w ChPL. Zatem nie każdy pacjent w wieku powyżej 75 lat otrzyma go bezpłatnie.

Pierwszy spis bezpłatnych leków został sporządzony na podstawie obowiązującego obwieszczenia ministra zdrowia z 19 sierpnia 2016 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych na 1 września 2016 r.2  Obejmuje leki, które były wydawane do tej pory pacjentom z odpłatnością 30 proc. lub 50 proc., i zawiera 68 substancji czynnych, w tym 6 cząsteczek z ryczałtowym poziomem odpłatności. Łącznie 1129 pozycji (1129 preparatów).

MZ przewiduje, że leki przeznaczone dla seniorów, które zostały umieszczone w wykazie, pokryją ponad 80 proc. zapotrzebowania pacjentów na leki refundowane z poziomem odpłatności 30 proc., a tym samym pozwolą zaoszczędzić ponad 310 mln zł.3

Kto jest uprawniony do wystawienia recepty na bezpłatne leki?

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w przepisach ustawy oraz komunikacie ministra zdrowia z 17 sierpnia 2016 r. w sprawie zasad wystawiania i realizacji recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne przysługujące świadczeniobiorcom, którzy ukończyli 75. rok życia.4 Zgodnie z nimi recepty na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne przysługujące świadczeniobiorcom, o których mowa w art. 43a ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej, mogą być wystawiane przez:

1) lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej,

2) pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej,

3) lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych lub zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa.

W tym miejscu należy dokładnie wyjaśnić, co oznacza pojęcie: „lekarz podstawowej opieki zdrowotnej”. Zgodnie z art. 55 ust. 2a ustawy o świadczeniach: „Świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej może udzielać lekarz, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej:

1) posiadający tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej lub

2) odbywający szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej, lub

3) posiadający specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej, lub

4) posiadający specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej, lub

5) posiadający specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych, lub

6) posiadający specjalizację I lub II stopnia, lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii

– w zakresie swoich kwalifikacji potwierdzonych odpowiednimi dokumentami, z zastrzeżeniem art. 14 ustawy z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 166, poz. 1172), zwany dalej »lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej«”.

Dodatkowo należy wyjaśnić, co kryje się pod art. 14 ust. 1: „Lekarz:

1) który posiada specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej lub specjalizację I lub II stopnia, lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych, lub specjalizację I lub II stopnia, lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii,

2) inny niż wymieniony w pkt. 1, udzielający nieprzerwanie przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przez okres nie krótszy niż 10 lat, świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotne – posiada prawo do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej”.

Jeśli zaś chodzi o grupę lekarzy wymienionych w art. 14 ust. 3, „Lekarz, który nie posiada wymaganego okresu doświadczenia zawodowego określonego w ust. 1 pkt. 2, a który w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy udzielał świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo będąc zatrudnionym lub wykonując zawód u świadczeniodawcy, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, zachowuje prawo do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej do 31 grudnia 2017 r.”.

Lekarze ci zachowają więc swoje uprawnienia tylko do 31.12.2017 r. Po tym terminie nie będą mogli wystawiać recept z „S”, ponieważ utracą przymiot lekarza POZ. Zaświadczenie potwierdzające posiadanie prawa do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej na podstawie ust. 1 lub ust. 3 wydaje, na wniosek lekarza, właściwa okręgowa rada lekarska.

Należy zwrócić jednak uwagę, że zgodnie z przepisami prawa i wcześniej przytoczonym komunikatem, uprawnienie takie nie przysługuje:

1) lekarzom posiadającym status lekarza podstawowej opieki zdrowotnej wystawiającym recepty w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej,

2) lekarzom zatrudnionym lub wykonującym zawód u świadczeniodawcy udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna, którzy nie posiadają statusu lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 55 ust. 2a ustawy o świadczeniach.

Oznacza to, że recept na bezpłatne leki nie będą mogli wystawiać m.in.:

1) lekarze bez specjalizacji, którzy wspomagają działalność świadczeniodawcy,

2) lekarze innych specjalizacji niż wymienione w art. 55 ust. 2a ustawy o świadczeniach, mimo zatrudnienia u świadczeniodawcy udzielającego świadczeń w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna,

3) lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, których pacjenci nie są przypisani ani do ich listy aktywnej, ani do listy aktywnej świadczeniodawcy, u którego są zatrudnieni lub wykonują zawód. Dotyczy to np. świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych seniorowi w podróży przez lekarza, który na co dzień nie opiekuje się nim w ramach POZ.5

Do tej listy należy dodać również felczera medycyny i położną.

Nie oznacza to, że świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej nie mogą być wykonywane przez innych lekarzy realizujących świadczenia u danego świadczeniodawcy. Każdy pacjent spoza listy aktywnej danego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej ma prawo do otrzymania recepty na bezpłatne leki „S”, pod warunkiem, że wystawi ją inny lekarz POZ zatrudniony albo wykonujący zawód u tego samego świadczeniodawcy. Przykładem jest lekarz podstawowej opieki zdrowotnej zastępujący nieobecnego lekarza (np. ze względu na wyjazd szkoleniowy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej prowadzącego indywidualną praktykę lekarską, urlop, chorobę).

Zasady wystawiania recept

Kolejnym zagadnieniem, które reguluje komunikat z 17 sierpnia 2016 r., są zasady wystawiania recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne. W przypadku osób uprawnionych (pacjentów, o których mowa w art. 43a ust. 1 ustawy o świadczeniach) na recepcie w polu kod uprawnień dodatkowych trzeba zatem wpisać symbol „S”. W przypadku zbiegu uprawnienia „S” z innym uprawnieniem należy wpisać dwa kody uprawnień dodatkowych, czyli np.  AZ, BW, IB, IN, IW, PO, ZK. Nie można łączyć „S” z uprawnieniami CN, DN, WP. Wynika to ze zmian, wprowadzonych w rozporządzeniu ministra zdrowia z 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich, obowiązujących od 1 września 2016 r.6  Farmaceuta nie ma prawa poprawiania recepty lub dopisywania na niej kodu „S”. Ze względu na to na jednej recepcie z kodem „S” mogą być przepisane zarówno leki bezpłatne, leki refundowane na zasadach ogólnych, leki przysługujące na podstawie innych uprawnień dodatkowych, jak i leki z pełną odpłatnością.

Ponadto na recepcie należy wpisać w polu odpłatność poziom odpłatności, z jaką lek byłby ordynowany w przypadku refundacji na zasadach ogólnych, czyli 30 lub 50 proc.

Bezpłatne leki przysługują pacjentom wyłącznie we wskazaniach określonych w decyzji refundacyjnej. Jeżeli decyzja obejmuje refundację we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach, bezpłatny dostęp również następuje we wszystkich zarejestrowanych wskazaniach. Natomiast jeśli lek objęty jest refundacją tylko w ograniczonych wskazaniach, bezpłatny dostęp zawężany jest tylko do tych wskazań.

Kolejną kwestią regulowaną przez komunikat z 17 sierpnia 2016 r. jest realizacja recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne przysługujące świadczeniobiorcom. W przypadku realizacji recepty z kodem uprawnień dodatkowych oznaczonych symbolem „S” farmaceuta zobowiązany jest do wydania przepisanych na niej leków w najkorzystniejszym dla pacjenta wariancie finansowym:

1) leki przepisane jako refundowane i znajdujące się w wykazie bezpłatnych leków – wydawane są bezpłatnie,

2) w przypadku zbiegu uprawnień dodatkowych leki wydawane są w najkorzystniejszym wariancie finansowym.

W tym miejscu warto wspomnieć o wątpliwościach, jakie pojawiły się wśród farmaceutów w związku z programem 75+ i dotyczyły kwestii, kto będzie zobowiązany do ustalenia uprawnień osoby, która wystawiła receptę. Chodzi tutaj o mogące wystąpić wątpliwości dotyczące obowiązku ustalenia, czy recepta na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, określone w wykazie, została wystawiona przez uprawnionego lekarza lub pielęgniarkę. Według stanowiska przedstawionego przez Ministerstwo Zdrowia osoba, która będzie wydawała bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne, nie jest uprawniona, a tym bardziej zobowiązana do ustalenia, czy recepta została wystawiona przez uprawnionego lekarza lub pielęgniarkę. Ponadto nie jest ona uprawniona do ustalenia i wpisania kodu uprawnień do leków bezpłatnych, tj. kodu „S”.

Poza tym farmaceuta wydający lek seniorom ma obowiązek poinformować ich o możliwości nabycia innego leku niż przepisany na recepcie. Musi to być jednak lek o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci oraz z takim samym wskazaniem terapeutycznym.

W sytuacji, gdy pacjent zdecyduje się na nabycie odpowiednika, który nie znajduje się w wykazie leków bezpłatnych przeznaczonych dla seniorów, farmaceuta zobowiązany jest do naliczenia odpłatności, z jaką lek zostałby wydany na zasadach ogólnych, oraz wydania go na żądanie pacjenta.

Lekarze specjaliści

Kolejnym komunikatem regulującym kwestie bezpłatnych leków dla seniorów jest komunikat ministra zdrowia z 19 sierpnia 2016 r. skierowany do lekarzy specjalistów w sprawie zasad dalszego prowadzenia leczenia, w związku z możliwością wystawiania recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne świadczeniobiorcom, którzy ukończyli 75. rok życia.7

Zgodnie z nim recepty na bezpłatne leki dla osób, które ukończyły 75 lat, przysługujące świadczeniobiorcom, o których mowa w art. 43a ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej, mogą być wystawiane przez:

1) lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,

2) pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej,

3) lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, wstępnych lub zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa.

W związku z tym lekarz specjalista, a więc lekarz nieposiadający statusu lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, nie ma możliwości wystawienia recepty na bezpłatne leki pacjentowi 75+. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy lekarz specjalista posiada prawo wykonywania zawodu, ale zaprzestał go wykonywać i wystawił receptę dla siebie albo małżonka, wstępnych lub zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa. W sytuacji, gdy pacjent powinien być leczony bezpłatnymi lekami, lekarz specjalista może zwrócić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej z prośbą o wystawienie recepty oznaczonej literą „S”, która będzie uprawniała do bezpłatnego odbioru leków.

Zauważyć należy, że wprowadzenie bezpłatnych leków dla seniorów nie może wpłynąć na zmianę zasad leczenia pacjentów, która nie jest spowodowana ich stanem zdrowia. Chodzi tutaj o sytuację, gdy lekarz zmienia dotychczasowe leczenie tylko ze względu na fakt, że dany lek (np. lek tzw. drugiej linii leczenia) znajduje się na liście bezpłatnych, a pacjent do tej pory był skutecznie leczony lekiem z tzw. pierwszej linii, zgodnie z posiadaną przez lekarza wiedzą medyczną. Według wspomnianego komunikatu Ministerstwa Zdrowia sytuacja ta może być podstawą do wszczęcia kontroli wobec lekarza w zakresie zasadności prowadzonej ordynacji leków. Ü

1 Ustawa z 18 marca 2016 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, DzU z 2016 r., poz. 652.

2 Obwieszczenie ministra zdrowia z 19 sierpnia 2016 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych obowiązującego od 1 września 2016 r., Dz. Urz. Ministra Zdrowia z 2016 r., poz. 79.

3 Dane Ministerstwa Zdrowia.

4 Komunikat ministra zdrowia z 17 sierpnia 2016 r. w sprawie zasad wystawiania i realizacji recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne przysługujące świadczeniobiorcom, którzy ukończyli 75. rok życia, znak: PLO.461.376.2016.BW.

5 Pkt I komunikatu ministra zdrowia z 17 sierpnia 2016 r. w sprawie zasad wystawiania i realizacji recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne przysługujące świadczeniobiorcom, którzy ukończyli 75. rok życia, znak: PLO.461.376.2016.BW.

6 Zmiana rozporządzenia ministra zdrowia z 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich, DzU z 2016 r., poz. 62 z późn. zm.

7 Komunikat ministra zdrowia z 19 sierpnia 2016 r. skierowany do lekarzy specjalistów w sprawie zasad dalszego prowadzenia
leczenia, w związku z możliwością wystawiania recept na bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne świadczeniobiorcom, którzy ukończyli 75. rok życia, znak: PLO.461.384.2016.BW.

 


 

Artykuł ukaże się w listopadowym numerze „Pulsu”

(C) Miesięcznik „Puls”

Tagi: , , , , , , ,

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Wszystkie kategorie