28 października 2002

Prawo o transplantacji

Aktem prawnym regulującym pobieranie i przeszczepianie komórek, tkanek i narządów jest ustawa z 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 138, poz.682 z późn. zm. tj. z 1997 r. Dz.U. Nr 88, poz.554 – art.5 §2 pkt 46 i Dz. U.Nr 104, poz. 661 – art. 9).

Zgodnie z ustawą komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich w celu przeszczepienia, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu. Sprzeciw może być wyrażony w formie:.
* wpisu w centralnym rejestrze zgłoszonych sprzeciwów,
* oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis,
* oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków w chwili przyjęcia do szpitala lub w czasie pobytu w szpitalu.
Przed pobraniem komórek, tkanek i narządów od osoby zmarłej lekarz zasięga informacji, czy nie został zgłoszony sprzeciw w formie określonej powyżej. Szczegółowe zasady wyrażania sprzeciwu oraz sposoby ustalania sprzeciwu zostały ujęte w rozporządzeniu Min. Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 1 października 1996 r. (Dz. U. Nr 124, poz. 588 z 1996 r.). Ustawa dopuszcza również pobieranie komórek, tkanek i narządów od żywego człowieka w celu przeszczepienia innej osobie (krewny w linii prostej, osoba przysposobiona, rodzeństwo, małżonek, inna bliska osoba w przypadku przyzwalającego orzeczenia sądu rejonowego).
Dane osobowe dotyczące dawcy i biorcy przeszczepu są objęte tajemnicą. Ponadto ustawa mówi o bezpłatności działań związanych z pobieraniem i przeszczepianiem narządów oraz przewiduje kary (grzywna lub więzienie) dla osób, które w celu uzyskania korzyści majątkowej nabywają lub zbywają cudze komórki, tkanki i narządy, pośredniczą w ich nabyciu lub zbyciu, rozpowszechniają ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu komórek, tkanek i narządów, bądź biorą udział w przeszczepianiu wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów.
W drodze oddzielnych rozporządzeń i zarządzeń Minister Zdrowia i Opieki Społecznej określił:
* utworzenie Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantologii POLTRANSPLANT (zarządzenie Min. Zdr. i Op. Społ.) utworzenie centralnego rejestru zgłoszonych sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów, sposobu rejestracji sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia sprzeciwu w formie oświadczeń (Dz. U.Nr 124, poz.588),
* kwalifikacje zawodowe osób pobierających i przeszczepiających komórki, tkanki i narządy oraz warunki, jakim powinny odpowiadać jednostki organizacyjne służby zdrowia, w których dopuszcza się pobieranie i przeszczepianie komórek, tkanek i narządów (rozp.Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 30 listopada 1996 r. Dz.U. Nr 151, poz. 718 z 1996 r.),
* zakłady opieki zdrowotnej i inne jednostki organizacyjne prowadzące krajowe listy osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów (zarz. Min. Zdr. i Op. Społ. z dn. 5 listopada 1996 r. M.P. Nr 77, poz. 705 z 1996 r.),
* wymogi, jakim powinna odpowiadać dokumentacja medyczna dotycząca pobierania komórek, tkanek i narządów, ich przechowywanie i przeszczepianie (rozp. Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 12 listopada 1996 r. Dz.U. Nr 144, poz. 667 z 1996 r.),
* sposób i warunki tworzenia krajowych regionalnych banków komórek i tkanek przeznaczonych do przeszczepiania oraz ich zadania (rozp. Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 12 listopada 1996 r. Dz.U. Nr 144, poz. 668 z 1996 r.),
* sposób i tryb uzyskania informacji od prokuratora lub stanowiska sądu rodzinnego o niewyrażeniu sprzeciwu na pobranie ze zwłok komórek, tkanek i narządów w przypadku, gdy zachodzi podejrzenie, że zgon nastąpił w wyniku czynu zabronionego pod groźbą kary (rozp. Min.Zdr. i Op.Społ. z dn. 30 grudnia 1996 r. Dz.U. Nr 6, poz. 37 z 1997 r.),
* statut Krajowej Rady Transplantacyjnej, która jest organem doradczym i opiniodawczym Ministra (zarz. Min. Zdr. i Op. Społ. z dn. 20 stycznia 1997 r. Dz.Urz. Min.Zdr. i Op.Społ. Nr 2, poz. 3 z 1997 r.),
* sposób dystrybucji komórek, tkanek i narządów (rozp. Min.Zdr. i Op. Społ. z dn. 9 października 1997 r. Dz.U. Nr 132, poz. 880 z 1997 r.),
* zasady i tryb ustalania kosztów pobrania, przechowywania i transportu komórek, tkanek i narządów oraz zwrotu tych kosztów (rozp. Min. Zdr. I Op. Społ. Dz. U. Nr 132, poz. 881 z 1997 r.).

…Transplantacja to duży krok naprzód w służbie nauki dla człowieka i obecnie wielu ludzi zawdzięcza swoje życie przeszczepionemu narządowi. Co więcej, technika transplantacji udowodniła, że jest znaczącym sposobem osiągnięcia głównego celu całej medycyny – służenia ludzkiemu życiu. Dlatego też w Liście Encykliki „Evangelium Vitae” sugerowałem, że jedną z dróg pielęgnowania prawdziwej kultury życia „jest dawstwo narządów, wykonywane w sposób etycznie akceptowalny, z zamiarem oferowania szansy na zdrowie, a nawet życie, chorym, którzy czasem nie mają innej nadziei”(No.86) …
…tak, jak z każdym nowym osiągnięciem ludzkim, ta szczególna dziedzina nauk medycznych, z cała nadzieją na zdrowie i życie, jaką oferuje, przedstawia również pewne krytyczne zagadnienia, które muszą być zbadane w świetle antropologicznej i etycznej refleksji…
…Pierwsze, co musi zostać podkreślone, a co zauważyłem przy innej okazji, to fakt, że każdy narząd przeszczepiony ma swoje źródło w decyzji o bardzo dużej wartości etycznej: „decyzja, aby zaoferować bez oczekiwania nagrody części własnego ciała dla zdrowia i dobrego samopoczucia innej osoby” (Przemowa do uczestników Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego, 20 czerwca 1991, No.3). W tym dokładnie zawiera się szlachetność tego gestu, gestu, który jest autentycznym aktem miłości…

Jan Paweł II podczas XVIII Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego Rzym, 29 sierpnia 2000 r.

Archiwum