1 stycznia 2003

Lekarze przed wyborem

Na pytania Czytelników „Rzeczpospolitej” odpowiada Danuta Denkiewicz DORADCA PODATKOWY

Czy wybierając kartę podatkową lub ryczałt, będę mogła rozliczać się wspólnie z mężem, jeśli poza prywatną praktyką lekarską oboje pracujemy dodatkowo w szpitalach na umowach o pracę? Słyszałam sprzeczne opinie na ten temat.
– Zarówno karta, jak i ryczałt wykluczają możliwość wspólnego opodatkowania małżonków. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 8 (updf) wspólne rozliczenie nie ma zastosowania, jeżeli choć jeden z małżonków uzyskał dochody (przychody) opodatkowane na zasadach określonych w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (uzpd). Ustawa ta reguluje zasady opodatkowania zarówno ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, jak i w formie karty podatkowej.

Czy można wybrać zryczałtowaną formę opodatkowania, jeżeli lekarz jest współudziałowcem spółki cywilnej opodatkowanej na zasadach ogólnych, której przedmiotem działalności jest najem?
– Osiąganie przychodów z najmu nie wyłącza możliwości opodatkowania innych przychodów ryczałtem ewidencjonowanym. Nie wyłącza tego również fakt bycia udziałowcem spółki cywilnej opodatkowanej na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji od przychodów osiąganych w spółce będzie pan płacił podatek na zasadach ogólnych, a od przychodów z tytułu wykonywania zawodu lekarza – ryczałt, pod warunkiem, oczywiście, że spełnia pan warunki określone w uzpd.

Prowadzę jednoosobowo gabinet lekarski, świadcząc usługi medyczne na rzecz osób fizycznych oraz urzędów i instytucji w zakresie okresowych badań pracowników. Czy mogę korzystać z opodatkowania w formie karty podatkowej?
– Nie, ponieważ w formie karty podatkowej lub ryczałtu ewidencjonowanego będą mogli się opodatkować tylko lekarze spełniający definicję wolnego zawodu. Zgodnie ze zmienionym art. 4 ust. 1 pkt 11 uzpd od 2003 r. przez wolny zawód będzie się rozumieć pozarolniczą działalność gospodarczą wykonywaną osobiście wyłącznie na rzecz osób fizycznych. Wykonywanie jej na rzecz urzędów i instytucji sprawi, że definicja wolnego zawodu nie będzie spełniona.

Jak ma się opodatkować lekarz, który poza pracą na etacie w szpitalu bierze dyżury w pogotowiu ratunkowym na podstawie kontraktu, ponieważ prowadzi indywidualną praktykę lekarską?
– Obowiązują w tym wypadku zasady ogólne, czyli opodatkowanie przychodów z kontraktu na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Ryczałt i karta podatkowa będą mieć zastosowanie tylko do tych lekarzy, którzy wykonują zawód osobiście wyłącznie na rzecz osób fizycznych.

Oboje z żoną jesteśmy lekarzami tej samej specjalności i rozliczaliśmy się dotychczas na zasadach ogólnych. Czy to znaczy, że ze względu na „prowadzenie działalności w tym samym zakresie” (cytat z ustawy) żadne z nas nie będzie mogło skorzystać z karty podatkowej w przyszłym roku? Przeglądałem ustawę z 1998 r. i tegoroczną lipcową i nie znalazłem odpowiedzi na moje wątpliwości.
– Warunki, które muszą być spełnione, by skorzystać z karty podatkowej, reguluje art. 25 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Jednym z nich jest, by małżonek podatnika nie prowadził działalności w tym samym zakresie (art. 25 ust. 1 pkt 5). Przepis ten nie zmieni się również w 2003 r. Natomiast ten sam fakt nie wyklucza możliwości skorzystania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Mam samochód, którego nie zdążyłem jeszcze w całości zamortyzować. To samo z wyposażeniem w gabinecie lekarskim. Co będzie z amortyzacją, jeżeli od 2003 r. wybiorę ryczałt?
– Opodatkowanie w formie ryczałtu oznacza, że podatnik płaci podatek od przychodu, a nie od dochodu. To oznacza, że nie może odliczać kosztów uzyskania przychodu, w tym odpisów amortyzacyjnych. Nie zwalnia go to jednak z obowiązku prowadzenia wykazu środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. O tym, co powinien zawierać taki wykaz, mówi w szczegółach rozporządzenie ministra finansów z 18 grudnia 1998 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów uzpd. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z § 7 ust. 1 tego rozporządzenia w wykazie należy podać m. in. stawkę amortyzacyjną, mimo że – jak powiedziałam – ryczałtowiec nie wlicza odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodu.

Czy jeżeli po roku opłacania ryczałtu dojdę do wniosku, że mi się on nie opłaca, i będę chciał wrócić do zasad ogólnych, to będę mógł też powrócić do naliczania odpisów amortyzacyjnych?
– Tak, należy jednak pamiętać, że w okresie, kiedy płacił pan ryczałt, środki trwałe nadal podlegały zużyciu (amortyzacji), choć odpisy amortyzacyjne nie były wliczane do kosztów. To oznacza, że musi pan uwzględnić niezaliczone do kosztów odpisy, chociaż nie będzie pan mógł obniżyć o nie podstawy opodatkowania. Wynika to z art. 22n ust. 5 updf, który mówi, że w razie zmiany formy opodatkowania podatnicy, zakładając ewidencję środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, uwzględniają w niej odpisy amortyzacyjne przypadające za okres opodatkowania w formie zryczałtowanego podatku dochodowego.

Jestem emerytem. Jeśli chciałbym płacić ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, to jak będę potrącał składki na ubezpieczenie zdrowotne? Co będzie, jeśli nie starczy mi podatku na odliczenie składki?
– Zgodnie z art. 13 ust. 1 uzpd ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne podatnika, zapłaconej w roku podatkowym, zgodnie z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym. Jeżeli zryczałtowany podatek będzie niższy od kwoty składki, to będzie pan ją odliczał tylko do wysokości tego podatku. Nie oznacza to jednak, że będzie pan też płacił składkę tylko do wysokości podatku. Zgodnie z art. 22a ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym możliwość obniżenia składki do wysokości podatku (a konkretnie zaliczki na podatek) dotyczy tylko osób pozostających w stosunku pracy lub w stosunku służbowym, u których składki oblicza i odprowadza płatnik.

Czy płacąc ryczałt, będę nadal wypełniał i składał PIT-5?
– Nie, przy ryczałcie nie składa się do urzędu skarbowego żadnych deklaracji podatkowych. Należy tylko do 20. dnia następnego miesiąca (a za grudzień – w terminie złożenia zeznania) obliczać i wpłacać ryczałt. Natomiast samo zeznanie należy złożyć do 31 stycznia następnego roku na formularzu PIT-28, chyba że Ministerstwo Finansów zmieni numer tego zeznania.

Czyli cały rok mam tylko spokojnie wpłacać podatek według stawki 8,5 proc.?
– Nie 8,5 proc., lecz 20 proc., bo taka stawka będzie obowiązywać dla wolnych zawodów.

To będzie dla mnie nieopłacalne. Już chyba lepiej płacić podatek w formie karty podatkowej?
– Niewykluczone, ale musi pan pamiętać, że stawki karty podane w części VIII tabeli miesięcznych stawek podatku (załącznik nr 3 do uzpd) urząd skarbowy może podwyższyć nawet o 50 proc., gdyby – jak mówi art. 27 ust. 4 ustawy – były „oczywiście nieodpowiednie”. Przepis ten jest bardzo enigmatyczny, ale należy sądzić, że urząd skarbowy będzie brał pod uwagę wielkość miejscowości, liczbę mieszkańców itd. Już teraz są obawy, że stawki karty podatkowej dla lekarzy w Warszawie mogą być wyższe od stawek karty w niewielkich miejscowościach.

Czy jeśli nie zdecyduję się na ryczałt ani kartę podatkową i nadal będę płacić podatek na podstawie księgi przychodów i rozchodów, to muszę powiadomić o tym urząd? Co z PIT-5? Czy nadal trzeba będzie go składać co miesiąc?
– Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia z 15 grudnia 2000 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów należy pisemnie zawiadomić urząd o prowadzeniu księgi. Jeśli nawet rozporządzenie to zostanie na 2003 r. zmienione, to nie sądzę, by zniesiony został ten obowiązek. Pozostanie również obowiązek składania deklaracji miesięcznej PIT-5.

Jeśli złożę zawiadomienie, że w 2003 r. chcę płacić podatek w formie karty podatkowej, to jak długo mam czekać na odpowiedź urzędu i jaki do tego czasu mam płacić podatek? Czy już według stawek karty?
– Nie. Zgodnie z art. 24 ust. 2 uzpd podatnicy, którzy wcześniej płacili podatek na zasadach ogólnych, muszą do czasu, aż otrzymają decyzję urzędu ustalającą opodatkowanie w formie karty podatkowej, wpłacać co miesiąc zaliczki na podatek według zasad ogólnych. Potem kwoty te będą zaliczone na poczet podatku wynikającego z decyzji ustalającej opodatkowanie w formie karty. Przepis ten zawiera termin „nie dłużej jednak niż cztery miesiące”. Jest to przepis chroniący podatnika przed opieszałością urzędu. Sam urząd natomiast powinien trzymać się terminu wynikającego z art. 139 ordynacji. Przepis ten mówi, że załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. Z drugiej strony jednak urząd może zawiadomić podatnika o przyczynach niedotrzymania terminu i wskazać nowy termin (art. 140 ordynacji podatkowej). Podatnik ma tylko gwarancję, że przed doręczeniem decyzji ustalającej opodatkowanie w formie karty najdłuższy okres, przez jaki musi płacić zaliczki na podatek dochodowy według zasad ogólnych, wynosi cztery miesiące.

Notowała Katarzyna Jędrzejewska

Artykuł ukazał się w dodatku „Rzeczpospolitej” „Dobra Firma” – z dn. 19 listopada 2002 r. Przedruk za zgodą Redakcji.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza