23 listopada 2004

Zakład Chirurgii Stomatologicznej

W cyklu prezentującym placówki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Zakład Chirurgii Stomatologicznej Katedry Chirurgii Szczękowo-Twarzowej Instytutu Stomatologii. Kierownikiem Zakładu jest dr hab. n. med. Andrzej WOJTOWICZ.

Jako samodzielna jednostka Zakład Chirurgii Stomatologicznej istnieje od 1990 r. Ale zarówno on, jak i inne placówki Instytutu Stomatologii mają te same korzenie, sięgające początków nauczania akademickiego stomatologii w Warszawie. W powstałym w 1920 r. Państwowym Instytucie Dentystycznym (PID) jako jedną z pierwszych zorganizowano Katedrę i Klinikę Chirurgii Stomatologicznej. Jednym z założycieli PID był prof. Alfred Franciszek Meissner. Jego zasługi na polu chirurgii stomatologicznej są nieocenione.
Uczelnia uzyskała prawa akademickie w 1933 r. – otrzymała wówczas miano Akademii Stomatologicznej. Po zniszczeniach wojennych rozpoczęła działalność jako jedna z pierwszych. Po wojnie kierownikiem Katedry został doc. Franciszek Borusiewicz, wybitny chirurg szczękowy. Zakłady kształcące stomatologów były wówczas wielokrotnie reorganizowane, zmieniały także swe siedziby. Kolejnym kierownikiem Kliniki został dr Mieczysław Jarosz. Następne lata to szybki rozwój placówki pod kierunkiem prof. Mariana Górskiego, przy wydatnej współpracy doc. Janiny Zemłowej, doc. Kazimiery
Danielewicz i in. Prof. Górski hołdował idei zbliżenia stomatologii do medycyny, widząc już wtedy istotne zależności interdyscyplinarne.
Od 1974 r. Kliniką kieruje prof. Leszek Kryst. Liczbę łóżek podwojono, a właściwa polityka szkoleniowa oraz stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych i naukowych asystentów gwarantowały wysoki poziom nauczania studentów.
W 1990 r. została powołana Katedra Chirurgii Szczękowej i Stomatologicznej – pozwoliło to na wyodrębnienie Zakładu Chirurgii Stomatologicznej. Kierująca nim prof. Barbara Juszczyk-Popowska rozbudowała Zakład w pawilonie XI Szpitala im. Dzieciątka Jezus przy ul. Nowogrodzkiej. W tej nowej siedzibie nie tylko znacznie powiększyła się powierzchnia użytkowa placówki, ale też uzyskano nowy sprzęt, m.in. wymieniono wszystkie fotele dentystyczne – obecnie jest ich 17. Zakupiono także aparaturę do nowoczesnych zabiegów, m.in. fizjodyspenser Alfa-Bio do instalowania implantów.
– Od pięciu lat mamy w Zakładzie nowoczesną aparaturę do leczenia implantologicznego. Udało się nam skompletować cały zestaw atraumatycznych narzędzi, urządzeń i różnego rodzaju implantów – mówi doc. Andrzej Wojtowicz. – Obecnie, oprócz izraelskiego systemu Alfa Bio, stosujemy nowoczesny system szwedzkich implantów śródkostnych Branenmarka firmy Nobel Biocare. Mamy trzy nowoczesne fizjodyspensery (Elcomed, Implantmed) i trzy mikrosilniki chirurgiczne firmy WH. Wykorzystujemy dwa nowoczesne akutoklawy klasy B Lisa, również firmy WH, pozwalające na inaktywację prionów. Istnieje wiele systemów implantów, jednak szczególnie korzystne w nauczaniu implantologii i w leczeniu są wspomniane systemy firmy Nobel Biocare – ze względu na korzystniejsze warunki pracy i doświadczenie w ich stosowaniu przez wiele placówek na świecie, a także dobrze przygotowane przez firmę materiały dydaktyczne i promocyjne. Nobel Biocare prowadzi ponadto liczne szkolenia.
W ostatnim roku, po uzyskaniu grantów KBN, mogliśmy zakupić radiowizjograf do sali operacyjnej. Pozwala on na robienie zdjęć śródoperacyjnych przy zabiegach usuwania ósemek, zębów zatrzymanych, nadliczbowych, często głęboko tkwiących w kości. Wykorzystanie tego urządzenia ma szczególny walor dydaktyczny. Mamy nowoczesne instrumentarium chirurgiczne, pozwalające na odbudowę augmentacji kości, urządzenie do piezochirurgii Piezosurgery, umożliwiające odwarstwienie zębów od kości bez używania narzędzi rotacyjnych, a także pozyskanie w czasie zabiegu kości autogennej w formie wiórów – do augmentacji kości. Ponadto Zakład dysponuje aparatem do znieczuleń WAND z procesorem komputerowym, kontrolującym wypływ środka znieczulającego na zasadzie oporu tkanek. Zmniejsza to ból i stres pacjenta. Sprzęt ten jest bardzo kosztowny. Środki pochodzą wyłącznie z prac naukowo-badawczych, grantów KBN.
W Zakładzie nie wykonuje się zabiegów w narkozie, tylko w znieczuleniu miejscowym. W razie konieczności zastosowania znieczulenia ogólnego lekarze korzystają z pomocy dwóch Klinik Chirurgii Szczękowo-Twarzowej wchodzących w skład Katedry Chirurgii Szczękowo-Twarzowej. Kierownikiem Katedry i II Kliniki jest prof. Janusz Piekarczyk, rektor AM, a I Kliniki
– prof. Hubert Wanyura, dziekan Wydziału Stomatologii. Zakład współpracuje też z ambulatorium Chirurgii Szczękowo-Twarzowej, kierowanym przez dr. Pawła Baramowa.
Zakład dysponuje kilkoma zestawami komputerów dla lekarzy i studentów w sali diagnostycznej, konsultacyjnej i bibliotece, z dostępem do Internetu i bazy danych medycznych Medline i in.
Choć w pomieszczeniach szpitala przy Nowogrodzkiej Zakład pracuje od 10 lat, już przydałby się remont. Szpital Dzieciątka Jezus to w większości stare budynki i rozwiązania architektoniczne sprzed wielu lat.

Działalność usługowo-lecznicza

Miesięcznie leczy się tu 2 tys. pacjentów, rocznie – ok. 20 tys. Taka liczba zabiegów powinna dawać placówce wiele funduszy, ale procedury są tak nisko wycenione przez NFZ, że niejednokrotnie szpital dopłaca do usług. Najwięcej zabiegów polega na usunięciu zębów – ok. 1 tys. miesięcznie, w tym sto operacyjnych zabiegów usunięcia zębów mądrości, kilkadziesiąt wyłuszczonych torbieli, ponadto zabiegi płatowe, augmentacyjne kości – ok. 7-10 miesięcznie. Przy augmentacji w 50 proc. wykorzystuje się metodę inżynierii tkankowej (komórki macierzyste pobiera się od pacjentów ze szpiku). Odbywa się to przy współpracy z Katedrą Chorób Wewnętrznych, Onkologii i Hematologii prof. Wiesława W. Jędrzejczaka
i z Bankiem Komórek Krwiotwórczych prowadzonym przez dr Elżbietę Urbanowską. Ta wieloletnia współpraca interdyscyplinarna pozwala na znaczny postęp i uzyskanie prymatu w badaniach naukowych i klinicznych dotyczących zastosowania inżynierii tkankowej w chirurgii stomatologicznej. Wyniki tych działań były wielokrotnie prezentowane na najbardziej znanych i prestiżowych kongresach zagranicznych.
– Stworzyliśmy salę zabiegową dla pacjentów hospitalizowanych, po przeszczepach nerek i wielonarządowych, chorych na białaczkę po przeszczepie szpiku – mówi doc. Wojtowicz. – Są to pacjenci z obniżoną odpornością (leczeni immunosupresyjnie), a z drugiej strony – mający z tego powodu zakażenia wirusowe. Często dochodzi do zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV, co może prowadzić do transformacji nowotworowej komórek nabłonka jamy ustnej. Jest to przedmiotem interdyscyplinarnych badań
i współpracy z prof. Piotrem Fiedorem z Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej AM.
Pacjenci leczeni przewlekle immunosupresją wymagają szczególnej opieki stomatologicznej. Powinni też unikać zbędnych kontaktów z osobami postronnymi, innymi pacjentami, z uwagi na możliwość kontaminacji bakterii, przenoszenia zakażeń oportunistycznych, co może być niebezpieczne przy obniżonej odporności.
W leczeniu takich pacjentów, również po immunoterapii i radioterapii, Zakład ma ustalony algorytm postępowania. Współpracuje z Zakładem Chirurgii Głowy i Szyi Instytutu Onkologii, z dr. med. Stanisławem Starościakiem.

– Trafiają do nas pacjenci wprost z ulicy, bo placówka leży w centrum Warszawy, a od lat cieszy się doskonałą renomą. Na ich brak nie narzekamy – mówią pracownicy. Są oczywiście również pacjenci szpitalni oraz ze skierowaniami od stomatologów, ze skomplikowanymi przypadkami, czasami z powikłaniami, wymagający dokończenia rozpoczętego w mieście zabiegu.

– To dobrze, że trafiają do nas. Poza tym wniosek z tego taki, że lekarze w mieście i pacjenci mają pełne zaufanie do naszej wiedzy i naszych umiejętności – mówi doc. Wojtowicz. – Jest to zasługa mojej poprzedniczki, prof. Juszczyk-Popowskiej, która niejako przyzwyczaiła mieszkańców Warszawy i okolic do korzystania z pracy zespołów chirurgicznych w Zakładzie (lekarz specjalista, student, pielęgniarka).
Wszyscy na ogół są operowani tego samego dnia, tylko zabiegi planowe mają określone terminy. Zakład nie ma łóżek, pacjenci po zabiegu wychodzą do domu lub wracają na własny oddział.

Działalność dydaktyczna

Nauczanie chirurgii stomatologicznej odbywa się na III, IV i V roku studiów. Zajęcia mają formę wykładów dla całego kursu, seminariów w grupach dziekańskich oraz ćwiczeń praktycznych polegających na leczeniu pacjentów i asystowaniu przy skomplikowanych zabiegach chirurgicznych (studenci V roku w grupach 2-3-osobowych). Seminaria prowadzone są w formie prezentacji zabiegów chirurgicznych na fantomach, projekcji filmów oraz miniwykładów przedstawianych w formie multimedialnej.
Warunkiem dopuszczenia do egzaminu dyplomowego jest zbadanie przez studenta określonej liczby pacjentów oraz wykonanie określonych zabiegów (znieczuleń przewodowych, ekstrakcji zębów, asystowania przy zabiegach operacyjnych).
Przy Zakładzie istnieje Studenckie Koło Naukowe zrzeszające kilkudziesięciu studentów, głównie z IV i V roku. Uczestniczą oni w realizacji projektów naukowych placówki, wykonują własne prace badawcze ze środków uzyskanych z puli AM oraz wygenerowanych dzięki projektom KBN. Zwykle spośród najbardziej aktywnych członków koła rekrutują się stażyści. Zakład ma rokrocznie 3 miejsca stażowe.

Działalność naukowa

Kadra Zakładu składa się z 25 lekarzy, z których 4 przygotowuje doktoraty. Tematy obecnie realizowanych prac to m.in.: „Badania koleracji między stanami okołozawałowymi a stanem higieny jamy ustnej oraz wpływ leków rozrzedzających krew na tkankę kostną”; „Badania układu stomatologicznego (kość, przyzębie) u pacjentów po allogenicznych przeszczepieniach wielonarządowych”; „Badania białek morfogenetycznych kości, ich ekspresji w szkielecie obwodowym i osiowym”; „Badania nad etiopatogenezą w procesie powstawania torbieli i ziarniaków okołowierzchołkowych w przebiegu osteodystrofii nerkowej”; „Opracowanie algorytmu leczenia implantologicznego u pacjentów z cukrzycą i po przeszczepieniach nerki”.
Wiele projektów naukowych Zakład wykonuje we współpracy z innymi jednostkami. Najnowszy, wykonywany wspólnie z Zakładem Protetyki, dotyczy leczenia implantologicznego pacjentów z cukrzycą. Podjęcie takich badań jest efektem pojawienia się nowych implantów bikortykalnych, czyli niewymagających szerokiego cięcia
i odsłonięcia płata śluzówkowo-okostnego. Pozwoli to rozwinąć implantologię – kolejna grupa pacjentów prawdopodobnie będzie mogła być leczona implantami. Inny projekt, także dotyczący leczenia implantologicznego pacjentów z osteodystrofią nerkową, jest prowadzony we współpracy z Zakładem Chirurgii Stomatologicznej AM w Gdańsku, z dr. Maciejem Dijakiewiczem.
Bardzo efektywna jest też współpraca z prof. prof. Kazimierzem Ostrowskim, Stanisławem Moskalewskim i Krzysztofem Włodarskim z Zakładu Histologii oraz prof. Januszem Komenderem z Banku Tkanek. Dzięki niej zakład może prowadzić badania na tkankach zwierzęcych oraz in vitro.
Kadra Zakładu składa się z 16 asystentów prowadzących badania i opiekujących się studentami w kole naukowym, 4 adiunktów odpowiadających za poszczególne działania kliniczne, organizacyjne i dydaktyczne, 3 wykładowców zajmujących się głównie dydaktyką oraz 3 rezydentów robiących specjalizację. Doc. Wojtowicz chciałby ich zatrzymać w Zakładzie na stałe, ale uniemożliwia to brak etatów. On sam jest członkiem dwunastoosobowego europejskiego zarządu IADR (International Association Dental Research), Stowarzyszenia Badań Naukowych w Stomatologii. Do IADR należy 5 lekarzy z Zakładu. Prezentują wyniki swoich badań na kongresach zagranicznych, m.in. w Göteborgu, Istambule, Amsterdamie. Doc. Wojtowicz jest również prezesem Oddziału Mazowieckiego OSIS – Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Implantologów Stomatologicznych.

Zakład jest kuźnią młodych talentów chirurgicznych i naukowych. Zaangażowanie młodzieży w pracę naukową i kliniczną oraz duże zainteresowanie lekarzy przyjeżdżających tu na kursy z całej Polski świadczy o bardzo wysokim poziomie naukowo-klinicznym i dydaktycznym naszego Zakładu – mówi doc. Wojtowicz.

Małgorzata SKARBEK

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza