21 marca 2006

Stomatologia – Dobrze, że zęby są przed językiem*

9 lutego – święto Apolonii

Zęby to pierwotna broń zaczepna ludzi i zwierząt. Zęby to również odwieczne symbole siły i energii. To mury, blanki, zapory dla wewnętrznej, skrywanej mocy.
Strata uzębienia równała się z kastracją, porażką życiową, poniżeniem, zahamowaniem. Przystrajanie się człowieka w zęby zwierzęce było zaś demonstracją waleczności, wizualnym potwierdzeniem siły i odwagi.
Ból zęba jest starszy niż pisana historia ludzkości. Ból chwytał i puszczał (angielska królowa Elżbieta I). Bywał chroniczny (G. Waszyngton). Przez stulecia leczenie zębów było przerażającym rzemiosłem, uprawianym za pomocą straszliwych narzędzi. Kojarzono je z uczuciem męki i cierpienia. Dlatego też w sposób bez mała naturalny czynności takie, jak wyrywanie zębów i łamanie szczęk, przeistoczyły się w rodzaj tortur, na które skazywano winnych.

Pierwszy historyk Kościoła, Euzebiusz, przytacza list św. Dionizego Wielkiego, który opisuje pogrom chrześcijan, jaki odbył się w Aleksandrii pod koniec 248 r. lub na początku 249 r. Rzucono się na domy chrześcijan, wyznawców Chrystusa wywlekano siłą z ich mieszkań, zabijano, a ich dobytek grabiono. W tych właśnie okolicznościach zginęła św. Apolonia. Być może Dionizy był naocznym świadkiem tych wydarzeń, a na pewno znał świadków. W jednym z fragmentów owego listu znajduje się opis męczeństwa św. Apolonii: „Apolonia była już podeszła wiekiem. A jednak poganie, nie patrząc na to, rzucili się na nią, zmiażdżyli jej szczęki i powybijali wszystkie zęby. Następnie tłum, rozszalały żądzą krwi, rozpalił stos przed miastem i zagroził Świętej, że ją żywcem spali, jeśli nie będzie złorzeczyć Chrystusowi. Na to Święta poprosiła o chwilę do namysłu, a potem gotowa na ofiarę, sama się w ogień rzuciła i spłonęła” (por. W. Kopaliński, Słownik symboli).
Kult św. Apolonii rozprzestrzenił się nad wyraz szybko w całym chrześcijańskim świecie. Nie bez znaczenia dla popularności Świętej pozostawał fakt, że Apolonia była kobietą niemłodą i mogła się obawiać, że dalsze tortury przerosną jej wolę i siły. Święta stała się synonimem i symbolem niebywałej odwagi i poświęcenia dla wiary w Chrystusa.
W Rzymie, na Zatybrzu, wystawiono jej bazylikę. W 1979 r.
z okazji Międzynarodowego Kongresu Stomatologów poczta San Marino wydała znaczek z wizerunkiem św. Apolonii. Jej postać (zazwyczaj trzymającą ząb i szczypce) stała się tematem wielu obrazów i rycin tak wielkich artystów, jak: F. De Zurbaran, A. Dűrer. Święta uchodzi do dziś za patronkę wzywaną w chorobach zębów i dziąseł. „Pontyfikat krakowski” z XV wieku nazywa św. Apolonię patronką Regni Poloniae
– Królestwa Polskiego.
Imię Apolonia pochodzi od łacińskiego słowa „apollinaris” (‘poświęcony Apollinowi’). Atrybutami Świętej są: ząb, szczypce, palma męczeństwa, stos płonący, czasami korona królewska.
Zwyczajowo, św. Apolonia stała się patronką zarówno lekarzy dentystów, jak i pacjentów. Ü

Janusz Bugaj, Ryszard Majkowski, Anna Ziemba

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza