3 marca 2006

Zabójca XXI wieku

– Drzwi ministerstwa są otwarte, państwo znają drogę na Miodową. Tam rozwiążemy wszystkie problemy – powiedział minister Zbigniew Religa na posiedzeniu Polskiej Unii Onkologii w Światowym Dniu Walki z Rakiem. Potem odbyła się konferencja prasowa, dzięki której we wszystkich programach informacyjnych telewizji i radia tego dnia mówiło się o raku.

Prognozy są przerażające. Co piąty mieszkaniec Polski umiera z powodu nowotworu złośliwego, a co czwarty zachoruje na raka. Szansa wyleczenia w naszym kraju nie przekracza 30 proc., podczas gdy w USA osiąga się 60 proc. (w krajach zachodnich UE 45 proc.) Jeszcze bardziej poraża informacja, że w Polsce zaledwie 20 proc. pacjentów podejmuje leczenie we wczesnej fazie choroby nowotworowej, podczas gdy w USA i UE do lekarzy trafia w tym stadium 80 proc. chorych.

Dzięki ustawie z 1 lipca 2005 r. wszedł w życie Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych. Powstał dzięki presji środowiska onkologicznego. Strategiczne cele tego programu dają szansę na zmianę sytuacji: zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory, działania zmierzające do wcześniejszego wykrywania nowotworów, osiągnięcie europejskich wskaźników skuteczności leczenia. Pod warunkiem oczywiście, że program będzie konsekwentnie realizowany przez najbliższych 10-15 lat. W tej sprawie sformułował także stanowisko Konwent Marszałków Województw, zwracając się z apelem do ministra zdrowia o jak najszybszą realizację ustawy oraz „dołożenie wszelkich starań w celu jak najszybszego uruchomienia środków na zadania w niej zapisane dla dobra obywateli całego kraju”. Mówił o tym obecny na sali wicemarszałek województwa lubelskiego Stanisław Gogacz.
– Niezbędne jest skonstruowanie wspólnej platformy edukacyjnej dla realizacji programu – podkreślił dr Janusz Meder, prezes Polskiej Unii Onkologii. Ta bazą powinni być lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, szkoły, parafie, stowarzyszenia pacjentów, wojsko, policja i oczywiście media. Zaapelował także o racjonalne ograniczenie nadmiernie rozbudowanej sprawozdawczości, nie tylko dlatego, że niedługo lekarz nie będzie miał czasu leczyć, ale z ekonomicznego punktu widzenia: obecne wymagania NFZ generują dodatkowe koszty, m.in. osobowe.
Powiało jednak optymizmem. Na posiedzeniu Polskiej Unii Onkologii pojawili się ci, od których zależy realizacja programu, przede wszystkim minister zdrowia oraz prezes NFZ.
– Obowiązkiem tej ekipy rządzącej jest, żeby program sprawnie funkcjonował. Wierzę głęboko, że zmieni on sytuację onkologii w Polsce – zapewnił minister Zbigniew Religa. Jak te pieniądze będą wydane, nie zależy od ministra, ale od Rady ds. Zwalczania Chorób Nowotworowych, powołanej 16 stycznia br. Z. Religa zapewnił, że terenem rozmów jest Ministerstwo Zdrowia. Prezes NFZ Jerzy Miller zadeklarował, że wszystkie decyzje będzie ustalał z ministrem, a więc jest szansa, że będą one racjonalne.
Prof. Jan Steffen, członek Rady ds. Zwalczania Chorób Nowotworowych, na konferencji prasowej zapewnił, że Rada już pracuje bardzo intensywnie, a główne kierunki strategiczne będą związane po pierwsze z radioterapią (standaryzacja procedur leczenia napromieniowaniem, wymiana wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii i diagnostyki nowotworów), po drugie – ze screeningiem populacyjnym. Jak wynika z doświadczenia, do tej pory mieliśmy właściwie do czynienia ze „screeningiem oportunistycznym”, ponieważ na badania zgłaszają się osoby zainteresowane, te, które i tak przyszłyby na badanie. Aby mówić o właściwych badaniach przesiewowych, trzeba jednak poradzić sobie nie tylko z ustawą o danych osobowych, ale i z brakiem nawyku myślenia o zdrowiu – dominującej postawie Polaków. Zaproszenie na badania powinno być poprzedzone wielką akcją promocyjną, w którą oprócz mediów muszą się włączyć samorządy lokalne, parafie, szkoły.
Prof. Tadeusz Popiela, przewodniczący Rady Naukowej Polskiej Unii Onkologii, zwrócił uwagę na fakt, że część środowiska lekarskiego uważa, iż program obejmie wyłącznie priorytety wielkich centrów onkologicznych. Tymczasem bez wciągnięcia w działanie wszystkich specjalności medycznych nigdy nie doprowadzi się do osiągnięcia średnich europejskich wskaźników wcześniejszej wykrywalności nowotworów. Trzeba stworzyć system wczesnej wykrywalności, opierając się na sieci lekarzy rodzinnych, inaczej zdefiniować działania lekarza rodzinnego, który dziś dysponuje jedynie słuchawkami i ewentualnie aparaturą ekg. Profesor Popiela uważa, że lekarze rodzinni powinni być wyposażeni w gastroskop, rektoskop i ewentualnie mammograf (tu przez salę przebiegł szmer niedowierzania i powątpiewania) – wtedy będzie mógł aktywnie uczestniczyć w działaniu na rzecz wczesnej wykrywalności raka. Dyr. Marek P. Nowacki podkreślał, że Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych ma charakter interwencyjny. To, czy zostanie zrealizowany, zależy od onkologów, ale w wydatkowanie środków musi być zaangażowane całe środowisko. Zgodnie z ustawą na 10 lat przewidziano 2,5 mld zł, co jak łatwo policzyć, przekłada się na 250 mln zł rocznie. Żeby zrealizować założenia programu, potrzeba 300 mln zł rocznie – 50 mln trzeba zatem pozyskać z dodatkowych źródeł pozabudżetowych, np. ze środków UE.
NPZCN nie rozwiąże jednak bieżącego finansowania procedur diagnostyczno-leczniczych w onkologii, ponieważ płatnik zwraca 70 proc. kosztów poniesionych przez ośrodki onkologiczne. Potrzebne są zmiany systemowe w NFZ, polegające na lepszym lokowaniu środków (zmiana polityki lekowej), oraz podział na ośrodki referencyjne, by najdroższe procedury w onkologii wykonywane były w centrach o najwyższej referencyjności.
Nie da się leczyć nowotworów tanio – ta myśl przewijała się przez wiele wystąpień.
Ale być może każdego roku dodatkowo uda się uratować miasto liczące 20-30 tys. mieszkańców. Ü

Anna MAZURKIEWICZ

Skład Rady ds. Zwalczania Chorób Nowotworowych:

Jarosław Pinkas – przewodniczący, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia
Grzegorz Bręborowicz – rektor AM w Poznaniu
Marek Lejk – z-ca prezesa NFZ
Janusz Meder – prezes Polskiej Unii Onkologii
Marek P. Nowacki – dyrektor Centrum Onkologii
– Instytutu
Tadeusz Orłowski – konsultant krajowy w dziedzinie chirurgii klatki piersiowej
Jan Steffen – przewodniczący Rady Naukowej
(Centrum Onkologii – Instytut)

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza