21 grudnia 2006

Nasza akademia – Klinika Ortopedii i Rehabilitacji w Szpitalu Bródnowskim

W cyklu prezentującym placówki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Klinikę Ortopedii i Rehabilitacji II Wydziału Lekarskiego w Wojewódzkim Szpitalu Bródnowskim. Kierownikiem Kliniki jest prof. dr hab. n. med. Jarosław DESZCZYŃSKI.

Pierwszym ordynatorem Oddziału Chirurgii Urazowej i Ortopedii był prof. Artur Dziak (wtedy dr hab.). Oddział został otwarty w 1981 r.
W 1983 r. Akademia Medyczna w Warszawie powołała przy nim Zespół Nauczania Klinicznego, w skład którego, obok doc. Dziaka, weszli: dr Tadeusz Ściński, dr Jacek Kwarecki i dr Edward Dobies. Intensywna praca naukowa i dydaktyczna doprowadziła wkrótce do powołania Kliniki Ortopedii II Wydziału Lekarskiego AM w Warszawie. Do 2002 r. kierował nią prof. Artur Dziak. Zainteresowania pracowników Kliniki w tym czasie koncentrowały się na zamkniętych uszkodzeniach tkanek miękkich narządu ruchu, a zwłaszcza schorzeń stawu kolanowego, w tym artroskopowych rekonstrukcji więzadeł krzyżowych, oraz leczeniu schorzeń kręgosłupa oraz ręki.
W 2001 r. zastępcą kierownika Kliniki, a rok później jej kierownikiem został doc. (następnie profesor) Jarosław Deszczyński, z którym przyszli nowi lekarze: Janusz Karpiński, Zbigniew Rostkowski, Dariusz Owczarek, Konrad Słynarski, Marcin Ziółkowski.
Dzięki środkom pozyskanym przez prof. Deszczyńskiego z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w 2004 r. przeprowadzono generalny remont Kliniki. Aby poprawić warunki socjalne i sanitarno-epidemiologiczne zmniejszono liczbę łóżek do 54. Od tego czasu Klinika dysponuje: Oddziałem Ortopedycznym z nowoczesną salą operacyjną, przeznaczoną na szeroko pojętą chirurgię kolana, zwłaszcza chirurgię artroskopową; Oddziałem Urazowym; oraz Oddziałem Rehabilitacji Narządu Ruchu. Infrastruktura Kliniki odpowiada normom medycznym obowiązującym w UE.

Działalność usługowo-lecznicza

W Klinice hospitalizuje się 1,5 tys. pacjentów rocznie, 1,1 tys. poddawanych jest zabiegom operacyjnym. Przykliniczne Ambulatorium Chirurgii Urazowej i Rehabilitacji udziela 18,1 tys. porad. Na ostrym dyżurze przyjmuje się ponad 5 tys. poszkodowanych. – Dzięki dobrej organizacji pracy i swoim zasobom Klinika mogłaby wykonywać dwukrotnie więcej świadczeń, niż przewiduje kontrakt z NFZ – podkreśla prof. Deszczyński.
Oddział Chirurgii Urazowej jest przystosowany do kompleksowego zaopatrywania chorych z urazami wielomiejscowymi narządu ruchu. W ostatnich latach wprowadzono wiele nowoczesnych technik, znacznie udoskonalających i skracających proces leczenia. – Szczególny nacisk kładziemy na rozwój mało inwazyjnych metod terapii oraz na proces rehabilitacji, umożliwiający pacjentom wczesne poruszanie się i samodzielne funkcjonowanie – mówi prof. Deszczyński. – Nowoczesny sprzęt i doskonale wyszkolony personel pozwalają na przyjęcie strategii leczenia minimalizującej operacje i wczesną rehabilitację.
Ze względu na lokalizację Kliniki w szpitalu wieloprofilowym personel ma do czynienia z najcięższymi przypadkami, wymagającymi interdyscyplinarnego podejścia do chorego urazowego. Oddział dysponuje zespoleniami śród-szpikowymi najnowszej generacji,
w postaci gwoździ blokowanych typu inter-locking. Używane z zastosowaniem technik mało inwazyjnych, służą do leczenia złamań trzonów kości długich: udowej, piszczelowej i ramiennej. W złamaniach bliższego końca kości udowej stosowane są gwoździe gamma, pozwalające na doskonałą stabilizację nawet najtrudniejszych typów złamań – podkreśla prof. Deszczyński. Złamania przynasadowe dalszego końca kości udowej i piszczelowej, niosące za sobą duże ryzyko powikłań, leczone są za pomocą techniki przezskórnej MIPPO (minimally invasive percutaneus plate osteosynthesis), która znacznie zmniejszyła ryzyko zakażeń i zaburzeń zrostu kostnego. Oddział dysponuje asortymentem nowoczesnych płyt rekonstrukcyjnych oraz płyt DCS (dynamic condylar screw) i DHS (dynamic hip screw), które mogą być użyte w tej technice.
Duża liczba złamań przezstawowych leczonych w Klinice pozwoliła na wypracowanie nowoczesnych metod ich leczenia z zastosowaniem technik artroskopowych i stabilizatorów zewnętrznych z rodziny Dynastab. Za pomocą stabilizatorów Dynastab leczone są: złamania środstawowe dalszej nasady kości promieniowej (Dynastab-N), złamania dalszej nasady kości piszczelowej (Dynastab-S), złamania okolicy stawu kolanowego (Dynastab-K).
Chorzy z urazami wielonarządowymi i złamaniami otwartymi zaopatrywani są za pomocą stabilizacji zewnętrznej (Dynastab-T) oraz – w wybranych przypadkach – stabilizatorami Ilizarowa. Coraz częściej spotykane urazy miednicy są z powodzeniem leczone za pomocą stabilizatora Dynastab-M.
Duża grupa starszych pacjentów ze złamaniami osteoporotycznymi to kolejne wyzwanie dla Kliniki. W tych przypadkach oferuje ona nowoczesne zespolenia DHS i gwoździe gamma oraz modularną, polską endoprotezę połowiczą Feniks nowej generacji, do zaopatrywania złamań szyjki kości udowej (jej współtwórcą jest prof. J. Deszczyński).

Działalność naukowo-badawcza

Klinika od początku swego istnienia jest znanym ośrodkiem leczenia urazów i uszkodzeń narządów ruchu oraz artroskopii, a ostatnio również artroplastyki. Przeprowadzane są tu różnego rodzaju zabiegi rekonstrukcyjne narządu ruchu, w tym szczególnie rekonstrukcje więzadeł stawu kolanowego, stawu ramiennego i skokowego. Klinika współpracuje z wieloma ośrodkami krajowymi i zagranicznymi (Szwecja, Holandia, Włochy, USA, Niemcy) w zakresie nowych technik artroskopowego leczenia stawów: kolanowego (głównie skupia się na sposobach rekonstrukcji więzadeł krzyżowych i leczeniu ubytków chrząstki stawowej), barkowego (leczeniu zespołów cieśni podbarkowej, uszkodzeń pierścienia rotatorów oraz niestabilności stawu ramiennego), nadgarstkowego (endoskopowym leczeniu zespołu kanału nadgarstka). W ostatnich 5 latach w Klinice rozwinięto procedury endoprotezoplastyki cementowej i bezcementowej (także rewizyjnej) stawów biodrowego i kolanowego. Efektem profesjonalnego podejścia do powyższych procedur było trzykrotne włączenie Kliniki (w latach 2001-2006) do międzynarodowych wieloośrodkowych badań klinicznych, poświęconych zastosowaniu antykoagulantów w artroplastyce stawów biodrowego i kolanowego.

W latach 1995-2005 wykonano w Klinice 542 artroskopowe rekonstrukcje więzadła krzyżowego przedniego (ACL). Od 2001 r. placówka, jako jeden z pierwszych ośrodków w kraju, rozpoczęła stosowanie implantów bioresorbowalnych i prowadzi obserwacje kliniczne ich biodegradacji. Obecnie wykorzystywane są implanty biowchłanialne wieloskładnikowe, najnowszej generacji, napylane hydroksyapatytem, zawierające osteokonduktywną substancję TCP (trójwapniowy fosforan) oraz najnowocześniejsze systemy operacyjne: Biosteon Cross-Pin, Bilok.
Na szeroką skalę prowadzone są również inne operacje rekonstrukcyjne stawu kolanowego i barkowego. Większość z nich wykonywana jest techniką artroskopową.

Od 2002 r. Klinika współpracuje z Center Research for Endocrinology and Metabolism Uniwersytetu Sahlgrenska w Gőteborgu. W prace zespołu zaangażowani są profesorowie: Anders Lindahl, Mats Brittberg, Jarosław Deszczyński, doktorzy Konrad Słynarski i Tommi Tallheden. Projekt dotyczy rekonstrukcji chrząstki stawowej z użyciem różnych typów komórek i biomateriałów. Prowadzone są także badania nad opracowaniem topografii stawu kolanowego pod kątem szczegółowej budowy oraz właściwości chrząstki stawowej.

Od 2005 r. trwa współpraca z Wydziałem Food Structure oraz Wydziałem Farmakologii Uniwersytetu Nottingham w Wielkiej Brytanii. W skład grupy badawczej wchodzą prof. Kevin Shakesheff, prof. Jarosław Deszczyński, dr Marcin Deszczyński, dr Konrad Słynarski i dr Tomasz Rawo. Badania dotyczą opracowania nowych biomateriałów do leczenia uszkodzeń chrząstki stawowej, stanowiących poważny problem współczesnej medycyny. Na chorobę tę zapada prawie 50% osób po 65 r. ż. Chrząstka stawowa – tkanka o wybitnych właściwościach mechanicznych – ma słabe możliwości autoregeneracji.
Choć jedno z pierwszych doniesień dotyczących ograniczonych możliwości regeneracyjnych chrząstki stawowej pojawiło się już w XVIII wieku, do dziś nie ma żadnego leku ani metody postępowania leczącego specyficznie i w zadowalającym stopniu uszkodzoną chrząstkę. Przyczyna tkwi w skomplikowanej morfologii i metabolizmie chrząstki, ale wynika również z braku pełnego poznania mechanizmów prowadzących do jej niszczenia.

Wśród dotychczas stosowanych metod leczenia takich uszkodzeń jest płukanie stawów oraz oczyszczanie powierzchni stawowych z uszkodzonych fragmentów, nawiercanie otworów penetrujących do warstwy podchrzęstnej kości, przeszczepianie kołeczków chrzęstno-kostnych oraz osteotomie kości długich, zmieniające rozkład sił wewnątrz stawu. Ostatnio dzięki rozwojowi techniki inżynierii tkankowej stało się możliwe przeszczepianie namnażanych w laboratorium własnych chondrocytów pacjenta (uprzednio pobranych ze stawu). Zabieg ten stosuje się w Klinice od ponad 3 lat. W kwietniu 2005 r. w Klinice przeprowadzono, jeden z pierwszych
w Polsce, przeszczep autologicznych chondrocytów. Skuteczność tej metody rejestruje 95% wyników bardzo dobrych i dobrych w ocenie kilkunastoletniej.

Klinika prowadzi badania nad rozwojem stabilizacji zewnętrznej, przy współpracy Politechniki Warszawskiej i firmy BHH Mikromed z Katowic. Granty naukowe i prace nad wdrożeniami klinicznymi innowacyjnych urządzeń do leczenia złamań kości zaowocowały pracami doktorskimi: Marcina Ziółkowskiego „Analiza parametrów biomechanicznych i właściwości leczniczych stabilizatora Dynastab-S w leczeniu złamań dalszej nasady goleni”, Pawła Michalskiego „Analiza parametrów biomechanicznych i właściwości leczniczych stabilizatora Dynastab-M w terapii niestabilnych złamań miednicy”, Abdullaha Taha Al. Toiti „Nadkłykciowe i śródstawowe złamania dalszej nasady kości ramiennej u dorosłych. Analiza epidemiologiczna i ocena wyników leczenia ze szczególnym uwzględnieniem stabilizatora Dynastab-L”. Kończona jest praca doktorska Gerarda Piotra Nowaka „Analiza właściwości biomechanicznych i efektywności terapeutycznej stabilizatora Dynastab-N (nadgarstek) w leczeniu złamań dalszej nasady kości promieniowej” i Pawła Kołodziejskiego „Analiza właściwości biomechanicznych i leczniczych stabilizatora Dynastab-K (kolano) w czynnościowym leczeniu złamań stawowych kolana”.

Dzięki środkom z instytucji pozarządowych prof. Deszczyński stworzył nową generację stabilizatorów zewnętrznych Dynastab do czynnościowego leczenia złamań trzonów kości długich i złamań stawowych stawów: promieniowo-nadgarstkowego, łokciowego, skokowego i kolanowego, za co w 2002 r. otrzymał statuetkę „Motyl 2001” Fundacji Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez Barier”, a w 2004 r. – za wybitne osiągnięcie naukowo-badawcze: opracowanie i wdrożenie do praktyki klinicznej stabilizatorów ortopedycznych Dynastab – Nagrodę I stopnia Prezesa Rady Ministrów.

Działalność dydaktyczna

Początkowo działalność dydaktyczna sprowadzała się do prowadzenia seminariów i ćwiczeń dla studentów II Wydziału Lekarskiego, które koordynowali prof. Dziak i dr Dobies. Dr n. med. Edward Dobies do dziś odpowiada za dydaktykę. Po utworzeniu Oddziału Fizjoterapii działalność dydaktyczną rozszerzono o kształcenie studentów studiów licencjackich oraz uzupełniające studia magisterskie. W 2005 r. rozpoczęto nauczanie studentów studiów zaocznych Oddziału Fizjoterapii, a w 2006 r. studentów English Division, zarówno w trybie 4-letnim, jak i 6-letnim.

Kształcenie studentów opiera się na autorskich programach dydaktycznych opracowanych przez kierownika Kliniki, dr. Roberta Surowieckiego i dr. Pawła Kołodziejskiego. Obecnie kształci się tu ponad 670 studentów rocznie. Prowadzone są ćwiczenia, seminaria i praktyki zawodowe, a poza Kliniką – także wykłady z zakresu protetyki i ortotyki, dysfunkcji narządu ruchu w wieku rozwojowym. W roku akademickim 2005/2006 pracownicy placówki byli promotorami ponad 40 prac licencjackich i magisterskich.
Od 2004 r. przy Klinice działa Studenckie Koło Naukowe, którego opiekunem jest dr n. med. Artur Stolarczyk. Jego członkowie zdobywają podstawy teoretyczne wiedzy ortopedycznej oraz nabywają umiejętności praktycznych, uczestnicząc w ostrych dyżurach urazowych. Przedstawiają własne prace poglądowe oraz biorą udział w programach badawczych. W 2006 r. Studenckie Koło Naukowe zdobyło 3 wyróżnienia na międzynarodowych konferencjach „młodych medyków”. Nawiązało też współpracę ze studentami krajów Unii Europejskiej. W najbliższym czasie planowane jest również powołanie Studenckiego Koła Naukowego Oddziału Fizjoterapii.
Istotnym elementem dydaktyki jest przekazywanie wiedzy i praktycznych umiejętności lekarzom podczas kursów w ramach kształcenia ustawicznego. Ich tematyka to m.in.: artroskopia stawu kolanowego, barku, nowoczesne metody rekonstrukcji więzadeł stawu kolanowego oraz techniki stabilizacji zewnętrznej Dynastab. Przygotowanie programów kursów oraz ich prowadzenie to zasługa prof. Jarosława Deszczyńskiego, dr. Marcina Ziółkowskiego, dr. Tomasza Kozieła oraz dr. Pawła Michalskiego.
Corocznie pracownicy Kliniki uczestniczą w pracach nad projektami naukowo-badawczymi, są autorami i współautorami publikacji w czasopismach naukowych, a obecnie w końcowej fazie przygotowań znajduje się nowoczesny podręcznik akademicki z zakresu ortopedii i traumatologii narządu ruchu.

Aktywność organizacyjna

W 2004 r. z inicjatywy prof. J. Deszczyńskiego i grupy lekarzy zajmujących się artroskopią powstało Polskie Towarzystwo Chirurgii Artroskopowej (PTChA). Pod jego patronatem w 2006 r. w Polanicy odbyło się pierwsze Polanickie Forum Traumatologii i Ortopedii, poświęcone zabiegom rekonstrukcyjnym więzadła krzyżowego przedniego. Czasopismem PTChA jest, założona przez zespół lekarski Kliniki, dwujęzyczna „Artroskopia i Chirurgia Stawów”.
Lekarze Kliniki są zaangażowani w działalność International Cartilage Repair Society (ICRS, Międzynarodowe Towarzystwo Naprawy Chrząstki Stawowej). W 2000 r. przy Klinice powstał Polski Klub tej organizacji, w którym pracuje dr Konrad Słynarski.
– Był to pierwszy narodowy Klub Towarzystwa – mówi prof. Deszczyński. – Nasze doświadczenie przyczyniło się do powstania kolejnych klubów w wielu krajach Europy. Celem Klubu jest przybliżenie polskiemu środowisku medycznemu problematyki chorób chrząstki stawowej. Co roku organizujemy Międzynarodową Konferencję Inżynierii Tkankowej w Ortopedii, która jest zarazem spotkaniem Polskiego Klubu ICRS-u. Zapraszamy światowych ekspertów w dziedzinie patologii i leczenia chrząstki stawowej. Zorganizowaliśmy dwie konferencje; każda z nich zgromadziła ponad 200 uczestników z całej Polski. Spotkaniom tym towarzyszą warsztaty technik operacyjnych (uczestnicy wykonują wszystkie stosowane obecnie metody rekonstrukcji chrząstki). Na pierwszym spotkaniu, dotyczącym przeszczepów chondrocytów w leczeniu chorób chrząstki stawowej, prof. Mats Brittberg, autor metody, przedstawił biologiczne założenia przeszczepiania chondrocytów oraz swoje kilkunastoletnie obserwacje wyników takich zabiegów. Na drugim prof. Kevin Shakesheff z Uniwersytetu Nottingham mówił o roli biomateriałów nowej generacji w leczeniu ubytków chrząstki stawowej.
W 2005 r. Klinika współorganizowała sesję dotyczącą przeszczepiania komórek w rekonstrukcji chrząstki stawowej podczas Sympozjum Polskiego Towarzystwa Transplantologicznego w Wiśle. Sesję uświetnił prof. Arnold Caplan, „ojciec chrzestny” komórek wielopotencjalnych szpiku i inżynierii tkankowej narządu ruchu, oraz prof. Mats Brittberg.
W lutym 2006 r. podczas kongresu ICRS w San Diego, dzięki usilnym staraniom dr. K. Słynarskiego i prof. J. Deszczyńskiego, zdecydowano, że kolejny Światowy Kongres odbędzie się w Warszawie (29.09-2.10.2007 r.), a już od początku grudnia 2006 r. istnieje możliwość nadsyłania streszczeń. Ü

Małgorzata SKARBEK

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza