10 listopada 2007

Nasza akademia – Katedra Protetyki Stomatologicznej

W cyklu prezentującym placówki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Katedrę Protetyki Stomatologicznej Instytutu Stomatologii AM, mieszczącą się w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus przy ul. Nowogrodzkiej. Kierownikiem Katedry jest prof. dr hab. Elżbieta MIERZWIŃSKA-NASTALSKA.

Katedra Protetyki Stomatologicznej jest spadkobierczynią Katedry Techniki Dentystycznej, działającej w pierwszej uczelni stomatologicznej w Polsce – Państwowym Instytucie Dentystycznym, powstałym w 1920 r. w Warszawie. Pierwszym kierownikiem Katedry był
dr Leopold Brenneisen. Od 1923 r. funkcję tę pełnił prof. Marian Żeńczak, twórca polskiej ortodoncji.
Gdy w 1926 r. ortodoncję oddzielono od protetyki, kierownikiem Katedry i Kliniki Protetyki Dentystycznej został doc. dr Witold Cybulski. (Specjalność: technika dentystyczna zyskała miano protetyki). Placówka mieściła się przy pl. Małachowskiego.
W czasie wojny szczątkowe postacie klinik stomatologicznych działały w lokalu przy ul. Żurawiej, w ramach tajnego nauczania. Po wojnie, w 1945 r. Akademia Stomatologiczna wznowiła działalność w siedzibie przy ul. Narbutta. Pomimo bardzo skromnych warunków zajęcia prowadzono dla przeszło 200 studentów. W latach 1945-1957 kierownikiem Zakładu Protetyki Dentystycznej był doc. dr Aleksander Ujejski, wówczas lekarz dentysta. W 1952 r., po przeniesieniu na ul. Filtrową, Zakład uzyskał znacznie lepsze warunki lokalowe.
Po adiunkcie dr. Jerzym Morawskim – w 1958 r. kierownictwo Zakładu objęła prof. Janina Galasińska-Landsbergerowa, która na tym stanowisku pozostawała do 1973 r.
Z jej inicjatywy w 1965 r. powstało pierwsze, nie tylko w Polsce, ale również w Europie, czasopismo „Protetyka Stomatologiczna”. Działalność prof. Galasińskiej-Landsbergerowej, nestorki polskiej stomatologii i wychowawcy wielu roczników lekarzy dentystów, upamiętnia tablica ufundowana przez uczniów i odsłonięta w salach Katedry.
Kolejnym kierownikiem Zakładu, przekształconego w Katedrę Protetyki Stomatologicznej, został w 1973 r. prof. Eugeniusz Spiechowicz. Od 1999 r. Katedrą kieruje prof. Elżbieta Mierzwińska-Nastalska, związana z placówką od początku swej pracy zawodowej.
W pierwszej połowie lat 70., dzięki zakupowi nowoczesnej aparatury odlewniczej oraz pieca i materiałów do ceramiki, Katedra stała się pierwszą w Polsce placówką akademicką, która wykonywała napalanie porcelany na metalu, co pozwoliło na wytwarzanie trwałych, biokompatybilnych, rozległych stałych uzupełnień protetycznych.
W 1993 r. Katedra Protetyki otrzymała obszerny lokal przy ul. Nowogrodzkiej 59. Uzyskano znaczną poprawę warunków pracy, kształcenia studentów i leczenia pacjentów. Jednakże obecny stan nie jest zadowalający – wiele unitów uległo zużyciu, a ponadstuletni budynek Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus wymaga remontu.
W ramach Katedry Protetyki funkcjonuje Interdyscyplinarne Centrum Implantologiczne i pracownia protetyczna. Katedra dysponuje 3 salami klinicznymi wyposażonymi w 16 unitów stomatologicznych, 5 gabinetami wydzielonymi (leczenie specjalistyczne, szkolenie podyplomowe), pracownią fotograficzną, salą seminaryjną oraz biblioteką.
W ostatnich latach zakupiono sprzęt do leczenia implantoprotetycznego, a także wiele nowoczesnych urządzeń do diagnostyki i leczenia wysokospecjalistycznego. Skaner i oprogramowanie do wykonywania estetycznych uzupełnień protetycznych w systemie Procera All-Ceram daje szansę stosowania najnowszych rozwiązań komputerowo wspomaganego projektowania i wykonywania konstrukcji protetycznych (CAD/CAM).
Bardzo przydatny do celów szkoleniowo-dydaktycznych jest tor wizyjny, pozwalający na transmisję zabiegów klinicznych do sali seminaryjnej i wykładowej. Dokumentację i archiwizację danych pacjentów, a jednocześnie materiał do wykładów, seminariów i szkoleń zapewnia skomputeryzowana pracownia fotograficzna. Większość aparatury i urządzeń zakupiono ze środków na prace naukowo-badawcze i granty KBN.

Działalność usługowo-lecznicza

Pacjentów leczy się w placówce z zastosowaniem
uzupełnień protetycznych stałych, protez ruchomych częściowych, protez typu overdenture oraz konwencjonalnych protez całkowitych. Od przeszło 15 lat prowadzona jest także rehabilitacja implantoprotetyczna
z zastosowaniem wszczepów śródkostnych. Tę metodę leczenia stosuje się szczególnie u pacjentów z trudnymi warunkami podłoża protetycznego w żuchwie
i brakiem możliwości uzyskania zadowalającego utrzymania protezy całkowitej wykonanej metodą konwencjonalną. Osadzenie dwóch wszczepów i wykonanie wspartej na nich protezy typu overdenture zapewnia skuteczną rehabilitację narządu żucia i znaczną poprawę komfortu użytkowania protez.
Próby leczenia implantologicznego prowadzono w Katedrze w połowie lat 80., jednak z powodu braku funduszy zostały one zaniechane. Powrócono do tego problemu, w ścisłej współpracy z I i II Kliniką Chirurgii Szczękowo-Twarzowej, kierowanymi przez prof. Leszka Krysta oraz prof. Janusza Piekarczyka, w początkach lat 90. Placówka ma również duże doświadczenie w leczeniu protetycznym pacjentów po zabiegach chirurgicznych z powodu nowotworów w obrębie części twarzowej czaszki.
Rehabilitacja protetyczna pacjentów z deformacjami i ubytkami tkanek po operacjach onkologicznych należy do bardzo trudnej, wysokospecjalistycznej dziedziny lecznictwa protetycznego. Pomoc w tym zakresie otrzymują nie tylko pacjenci z Mazowsza, ale często z odległych regionów kraju. Podobnie jest z leczeniem protetycznym osób po rozszczepach warg i podniebienia.
– Prowadzimy kompleksową diagnostykę i terapię pacjentów z zaburzeniami w układzie ruchowym narządu żucia – mówi prof. Mierzwińska-Nastalska. – Gwałtowny wzrost częstości ich występowania w ostatnich latach i złożona etiologia, z ogromnym udziałem czynników środowiskowych, podyktowały potrzebę stworzenia zespołu lekarzy zajmujących się leczeniem zaburzeń skroniowo-żuchwowych. Trafiają do nas także osoby, które wymagają leczenia stanów urazowych i infekcyjnych błony śluzowej podłoża protetycznego, z często występującymi zakażeniami grzybiczymi jamy ustnej. Wdrożyliśmy również zasady leczenia protetycznego
u pacjentów z objawami osteoporozy w obrębie struktur kostnych podłoża protetycznego. Zastosowanie Biofunkcjonalnego Systemu Protetycznego w rehabilitacji narządu żucia pacjentów bezzębnych sprawdza się w praktyce klinicznej – potwierdzają to wyniki leczenia.
W placówce przyjmuje się ok. 15 tys. pacjentów rocznie. Leczenie protetyczne prowadzone jest w ramach umowy z NFZ. Usługi ponadstandardowe, w tym rehabilitacja chirurgiczno-protetyczna z zastosowaniem wszczepów śródkostnych, nie są objęte refundacją.
Placówka zatrudnia zespół doświadczonych lekarzy specjalistów, którzy codziennie pełnią dyżury. Towarzyszą im lekarze odbywający szkolenia specjalizacyjne. Cotygodniowe posiedzenia kliniczne umożliwiają wymianę doświadczeń i poszerzanie wiedzy. Uczestniczą w nich także lekarze spoza Kliniki. Prof. Elżbieta Mierzwińska-Nastalska pełni funkcję konsultanta wojewódzkiego w zakresie protetyki stomatologicznej.
Katedra współpracuje z innymi placówkami Instytutu Stomatologii, a także z Zakładem Diagnostyki Doświadczalnej i Laboratoryjnej, Instytutem Psychiatrii
i Neurologii, Centrum Leczenia Osteoporozy, Zakładem Immunologii AM oraz z Centrum Onkologii.

Działalność dydaktyczna

Nauczanie protetyki stomatologicznej – w postaci seminariów, ćwiczeń oraz wykładów – odbywa się na III, IV i V roku studiów. W czasie zajęć klinicznych studenci zdobywają umiejętności praktyczne. Program nauczania jest dostosowany do wymogów unijnych. Podczas praktycznych zajęć klinicznych, prowadzonych w grupach 4-osobowych, pacjenci przyjmowani są przez zespół składający się ze studentów stomatologii, higieny stomatologicznej i lekarza – pracownika naukowo-dydaktycznego. Warunkiem przystąpienia do praktycznego i teoretycznego egzaminu dyplomowego jest wykonanie – zgodnie z programem nauczania – określonej liczby procedur i prac protetycznych.
W ramach dydaktyki przeddyplomowej szkoleni są także studenci studiów licencjackich: Techniki Dentystyczne i Higiena Stomatologiczna. Przy Katedrze działa Studenckie Koło Naukowe, w którego pracach biorą udział studenci III, IV i V roku stomatologii oraz studiów licencjackich. Prace członków Koła wielokrotnie nagradzano i wyróżniano na kongresach studenckich.
Katedra Protetyki to jeden z największych ośrodków mających akredytację w zakresie szkolenia specjalizacyjnego z protetyki stomatologicznej. Kształci się tu
13 lekarzy. Prowadzone są także staże podyplomowe i kierunkowe z protetyki dla lekarzy specjalizujących się w innych dziedzinach stomatologii. Kursy i szkolenia cieszą się dużym zainteresowaniem. Zespół pracowników dydaktyczno-naukowych prowadzi wykłady na posiedzeniach Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego oraz na zajęciach i kursach organizowanych przez Wydział Kształcenia Podyplomowego AM i CMKP.

Działalność naukowa

Do najważniejszych tematów badawczych prowadzonych przez Katedrę Protetyki Stomatologicznej należą: rehabilitacja chirurgiczno-protetyczna z zastosowaniem wszczepów śródkostnych oraz ocena rehabilitacji protetycznej i czynnościowej pacjentów po zabiegach chirurgicznych z powodu nowotworów w obrębie części twarzowej czaszki.
Projekt „Rehabilitacja chirurgiczno-protetyczna bezzębnej żuchwy z zastosowaniem wszczepów systemu Branemarka”, a następnie odległa ocena wyników tego leczenia stały się podstawą publikacji podręcznika „Leczenie bezzębnej żuchwy protezami typu over denture opartymi na wszczepach Branemarka”. Grant
realizowany obecnie, we współpracy z Kliniką Nowotworów Głowy i Szyi Centrum Onkologii, dotyczy leczenia implanto-protetycznego pacjentów po resekcji żuchwy rekonstruowanej unaczynionym przeszczepem.
Inne analizowane problemy to: badanie stabilności wszczepów śródkostnych i metody ich natychmiastowego obciążenia oraz możliwości wykorzystywania różnych technik radiologicznego obrazowania w diagnostyce implantologicznej; diagnostyka i leczenie schorzeń układu ruchowego narządu żucia, ze szczegółową analizą wpływu sił zgryzu i budowy morfologicznej części twarzowej czaszki na wysokość stosowanych w leczeniu szyn zgryzowych; doskonalenie metod rehabilitacji protetycznej pacjentów z osteoporozą; zakażenia grzybicze błony śluzowej jamy ustnej u użytkowników uzupełnień protetycznych, w tym pacjentów z cukrzycą, stosujących hormonalną terapię zastępczą oraz po przewlekłej terapii immunosupresyjnej i przeszczepieniu narządów; badanie skuteczności leków przeciwgrzybiczych w leczeniu stomatopatii protetycznych. Prowadzone są badania porównawcze systemów ceramicznych stosowanych w wykonawstwie stałych uzupełnień protetycznych oraz różnych cementów do ich osadzania. Kolejne prace to: badanie wpływu utraty stref podparcia zwarciowego i ich rekonstrukcji protetycznej na stan układu stomatognatycznego; subiektywna i obiektywna ocena wydolności żucia oraz ocena użytkowania i stanu protez szkieletowych.
W ostatnim czasie nawiązano współpracę z uniwersytetami medycznymi: w Wiedniu (diagnostyka i leczenie dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych) oraz w Budapeszcie (psychogenna nietolerancja protez i metody jej leczenia).
Przez wiele lat (1974-1995) Katedra prowadziła współpracę naukową, nawiązaną z inicjatywy prof. Spiechowicza z Uniwersytetem w Lund (Szwecja). Do ważnych osiągnięć należy także zaliczyć uzyskanie grantu z Unii Europejskiej, w ramach programu „Tempus”, na opanowanie techniki leczenia implantologicznego i wprowadzenie jej do nauczania przed- i podyplomowego oraz stworzenie ośrodka implantologicznego. Środki z grantu przeznaczono na urządzenia i sprzęt najnowszej generacji oraz na szkolenie pracowników w najlepszych ośrodkach implantologicznych w Europie: w Leuven (Belgia), Londynie i Malmö (Szwecja).
Naukowcy z tych uczelni prowadzili również szkolenia teoretyczne i praktyczne w warszawskiej placówce.
W 1998 r. w Katedrze Protetyki Stomatologicznej otwarto Interdyscyplinarne Centrum Implantologiczne. Do jego zadań należy prowadzenie badań na bazie działalności leczniczej oraz nauczanie implantologii stomatologicznej studentów i lekarzy po dyplomie. Organizowane są kursy teoretyczne i praktyczne we współpracy z Zakładem Chirurgii Stomatologicznej, kierowanym przez prof. Andrzeja Wojtowicza.
W Katedrze zatrudnionych jest obecnie 2 samodzielnych pracowników naukowych, 12 lekarzy z tytułem doktora nauk medycznych, 9 asystentów, 3 wykładowców, 2 lekarzy na etacie Szpitala Klinicznego, 20 lekarzy ma specjalizację z protetyki stomatologicznej.
Studia doktoranckie realizuje 5 lekarzy.
Katedra Protetyki wydała wiele podręczników i skryptów. O jej aktywności naukowej świadczy również opublikowanie w ostatnich 7 latach ok. 200 prac w recenzowanych, krajowych i zagranicznych, czasopismach naukowych. Prof. Mierzwińska-Nastalska pełni funkcję wiceprezesa Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego i wiceprezesa Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Implantologii Stomatologicznej (OSIS). Pracownicy Katedry są członkami European Prosthodontic Association (EPA), British Society for the Study of Prosthetic Dentistry (BSSPD), European Association for Osseointegration (EAO), International
Association for Dental Research (IADR).

Małgorzata SKARBEK

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza