4 maja 2010

Szkolenia

Krzysztof Dziubiński

W maju br. mija 6 lat od powołania Ośrodka Doskonalenia Zawodowego Lekarzy i Lekarzy Dentystów Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie.
Do zadań Ośrodka wynikających z zapisów ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty należą przede wszystkim: prowadzenie rejestru i rejestracja podmiotów (organizatorów różnych form szkoleń), potwierdzanie lekarzom uzyskanych punktów edukacyjnych oraz organizowanie przeszkolenia dla lekarzy, którzy przez okres dłuższy niż 5 lat nie wykonywali zawodu. Ośrodek udziela też konsultacji instytucjom organizującym szkolenia wymagającym rejestracji, a więc przede wszystkim podmiotom gospodarczym niezwiązanym bezpośrednio z opieką zdrowotną. Prawidłowa współpraca z tą grupą podmiotów ma istotny wpływ na dostosowywanie ich oferty szkoleniowej do rzeczywistych potrzeb lekarzy.
Aktywność rynku szkoleniowego ulegała zmianom jakościowym i ilościowym. Katalizatorem tych zmian były: rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie sposobów dopełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego lekarzy i lekarzy dentystów oraz rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe lekarzy i lekarzy dentystów. Początkowo obserwowaliśmy szybki wzrost liczby podmiotów – organizatorów szkoleń (konferencji, sympozjów itp. ) oraz liczby wydarzeń edukacyjnych. Do końca 2009 r. w Ośrodku zarejestrowano 312 podmiotów szkolących, wiele kilkakrotnie. Podmioty te zgłosiły ogółem 4873 wydarzeń edukacyjnych. Zmiany jakościowe dotyczą dwóch zasadniczych aspektów: form szkoleń i ich kosztów. Pojawienie się ustawowego obowiązku doskonalenia zawodowego przyspieszyło w sposób widoczny umocnienie na rynku nowej formy szkolenia na odległość – programów edukacyjnych udostępniających wiedzę za pośrednictwem przekazu elektronicznego. Pozwala ona uzyskać do 100 punktów edukacyjnych. Stanowi to 50% wymaganego limitu czteroletniego. Poszerzanie się oferty szkoleniowej spowodowało stopniowy spadek cen szkoleń, ostatnio – w wyniku zmiany polityki firm finansujących pośrednio lub bezpośrednio szkolenia lekarzy – coraz częściej uczestnictwo w nich jest bezpłatne. Zupełnie inną tendencję obserwujemy w przypadku szkoleń dla lekarzy dentystów. Dla nich doskonalenie zawodowe jest nadal powiązane ze znacznymi nakładami finansowymi.
Opierając się na wypowiedziach kolegów na zjazdach, spotkaniach, forach internetowych itp., można nakreślić taki obraz sytuacji: szkolenia są trudno dostępne, drogie, nie stać nas na nie, nie mamy na nie czasu.
Ośrodek sporządził analizę rynku szkoleń na obszarze działania naszej OIL, przyjmując jako kryterium konieczność uzyskania przez każdego „czynnego lekarza” 200 punktów edukacyjnych w ciągu 4 lat.
Aktualny stan rejestru to 28 445 lekarzy, w tym 6 296 lekarzy dentystów. Przyjęto, że liczba lekarzy, wykonujących zawód wynosi około 70%, a więc nieco ponad 20 tys., w tym ok. 5,5 tys. lekarzy dentystów. Należy zatem zaoferować lekarzom około 4 mln punktów edukacyjnych w ciągu 4 lat. Tymczasem „rynek” szkoleń udostępnił w ciągu ostatnich 4 lat około 17 mln punktów, z czego 85% stanowią punkty możliwe do uzyskania w oparciu o programy edukacyjne.
Wymierną konsekwencją nadmiaru podaży stały się: niższa od zaplanowanej frekwencja na szkoleniach (a nawet konieczność odwoływania niektórych szkoleń), obniżanie opłat i wzrost liczby szkoleń bezpłatnych. Tych ostatnich było w ostatnich dwóch latach około 60%. Nie dotyczy to szkoleń dla lekarzy dentystów. Na uwagę zasługuje inne zjawisko – jedynie 7% szkoleń organizowanych jest poza obszarem aglomeracji warszawskiej.
Przeanalizowaliśmy również dostępność szkoleń uwzględniając m.in. : koszt bezpośredni, odległość (czas przejazdu i jego koszt) oraz dyspozycyjność lekarza. Najbardziej dostępne okazały się: programy edukacyjne na odległość oraz bezpłatne szkolenia na terenie aglomeracji warszawskiej. Czynnikiem najbardziej ograniczającym dostępność jest brak dyspozycyjności lekarza. Również lekarze chętniej korzystają z form biernych szkoleń (konferencja, sympozjum), które nie wymagają sprawdzania wiedzy, niż czynnych (programy edukacyjne, kursy lub szkolenia wewnętrzne), w przebiegu i organizacji których powinni brać udział sami słuchacze. Ocena dostępności szkoleń jest bardzo zróżnicowana terytorialnie, również na obszarze tej samej okręgowej izby lekarskiej.

Rola samorządu lekarskiego w procesie dopełniania obowiązku kształcenia ustawicznego na poziomie okręgowych izb lekarskich
W procesie tym samorząd lekarski powinien być głównym źródłem wsparcia, jego formę i zakres należy dostosować do lokalnych uwarunkowań i potrzeb a wszelkie działania poprzedzić pogłębioną analizą sytuacji. Analiza ta powinna opierać się na aktywnym udziale wszystkich lekarzy danego środowiska w profesjonalnych badaniach ankietowych. Głównym narzędziem interwencji powinny być działania zmierzające do aktywizacji wszystkich podmiotów, które są lub powinny być zainteresowane procesem kształcenia ustawicznego lekarzy a zwłaszcza pracodawców. Ważna jest partnerska współpraca z podmiotami gospodarczymi sektora ochrony zdrowia zainteresowanymi dofinansowywaniem szkoleń. Rolą samorządu, jednocześnie organu rejestrującego i posiadającego uprawnienia kontrolne, jest w tym przypadku przekazywanie organizatorom postulatów środowiska dotyczących tematyki, form a zwłaszcza miejsca szkoleń, a ponadto dbałość o wysoki poziom merytoryczny oraz obiektywizm i niezależność treści szkoleń (kryteria ustanowione m.in. przez Europejskie Stowarzyszenie Lekarzy Specjalistów). Głównymi partnerami samorządu powinni być również konsultanci wojewódzcy oraz terenowe oddziały towarzystw naukowych. Samorząd lekarski powinien być, zwłaszcza za pośrednictwem delegatów na zjazd, inicjatorem i organizatorem szkoleń o szczególnym znaczeniu, których tematyka uwzględniałaby sugestie niezależnych organów samorządu jakimi są rzecznik odpowiedzialności zawodowej oraz sąd lekarski, szczególnie dotyczy to zagadnień z zakresu prawa medycznego. Ze względu na specyfikę zawodu lekarza dentysty, rozwiązanie problemu kształcenia ustawicznego w naszej grupie zawodowej wymaga kompleksowej analizy uwarunkowań oraz wspólnej strategii naszego środowiska.

Wnioski
1. Najbardziej dokuczliwym utrudnieniem dostępu do kształcenia ustawicznego jest brak uregulowań prawnych przyznających lekarzom prawo do czasu wolnego przeznaczonego na naukę. Ułomność ta ma charakter dyskryminujący ponieważ wszystkie korporacje i firmy opierają swe strategie na kształceniu ustawicznym swoich pracowników w ramach ustawowego czasu pracy.
2. Najłatwiej dostępną formą szkolenia są programy edukacyjne na odległość.
3. Oferta szkoleniowa w aglomeracji warszawskiej kilkakrotnie przewyższa rzeczywiste zapotrzebowanie. Dzieje się to kosztem mniejszych ośrodków.
4. Ze względu na specyfikę zawodu lekarza dentysty dostępność szkoleń w tej dziedzinie medycyny jest szczególnie trudna; jej poprawa wymaga odrębnych rozwiązań.
5. Zakres i forma pomocy samorządu mającej ułatwić dostęp do szkoleń powinny być określane lokalnie w oparciu o wnikliwą analizę potrzeb danego środowiska lekarskiego przy współudziale samych zainteresowanych.

Zachęcam do przesyłania na adres Ośrodka informacji dotyczących dostępności do różnych form szkoleń w Waszym środowisku oraz uwag i postulatów dotyczących omawianych zagadnień (edulek@warszawa.oil.org.pl).

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza