7 lutego 2012

Niewydolność oddechowa – ważny problem zdrowotny

Tadeusz M. Zielonka, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Szkoła Pneumonologii Warszawsko-Otwockiego Oddziału PTChP obchodzi 10-lecie nieprzerwanej działalności. Uroczystego otwarcia 30. sesji dokonał prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie dr Mieczysław Szatanek. W swoim wystąpieniu przedstawił aktualne działania izb lekarskich w obronie interesów środowiska. Samorząd postanowił oprotestować planowane przez NFZ i Ministerstwo Zdrowia działania związane z nowym sposobem refundacji recept. Zadaniem lekarza jest diagnozowanie, leczenie i zapobieganie chorobom, a nie sprawdzanie dowodów wpłaty składki zdrowotnej ubezpieczenia.

30. sesja Szkoły Pneumonologii była poświęcona niewydolności oddechowej. Choć to jeden z najczęstszych problemów klinicznych, rzadko jest przedmiotem edukacji. Z tym interdyscyplinarnym zagadnieniem mają do czynienia przedstawiciele wielu specjalności: pneumonologii, anestezjologii, kardiologii, neurologii, interny, pediatrii, neonatologii, torakochirurgii, chirurgii, traumatologii, alergologii, onkologii, medycyny paliatywnej i rodzinnej. Kryterium rozpoznania niewydolności oddechowej jest stwierdzenie zmniejszenia ciśnienia parcjalnego tlenu oraz zwiększenie prężności dwutlenku węgla we krwi tętniczej. Dlatego tak wielką wagę ma wykonywanie badania gazometrycznego krwi tętniczej. Badanie radiologiczne u chorych z niewydolnością oddechową stanowi duży problem, ze względu na brak współpracy z ich strony i uzyskiwanie odmiennych niż u innych pacjentów obrazów klatki piersiowej. Jak powiedział dr Mariusz Furmanek z Zakładu Radiologii Szpitala MSWiA, wynik badania radiologicznego nie pozwala rozpoznać choroby, ale jest ważny dla określenia przyczyny niewydolności, umożliwia monitorowanie efektów leczenia, sprawdzanie ułożenia cewników, drenów, elektrod itp. Kolejny wykład został wygłoszony przez honorowego gościa Szkoły Pneumonologii, prof. Zbigniewa Rybickiego, anestezjologa z Wojskowego Instytutu Medycznego, wychowawcę wielu pokoleń lekarzy. Środowisko pneumonologów podziękowało mu za okazywaną pomoc i przejmowanie opieki nad najtrudniejszymi chorymi. Prof. Zbigniew Rybicki przedstawił zespół ostrych zaburzeń oddechowych u dorosłych (ARDS) – jedną z najtrudniejszych do leczenia postaci ostrej niewydolności oddechowej. Na zakończenie sesji doc. Tomasz Łazowski, kierownik Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii WUM, omówił sposoby pozaustrojowego usuwania dwutlenku węgla, wspominając także o pozaustrojowym utlenowaniu krwi tętniczej.

Natomiast dr Andrzej Obojski, kierujący Oddziałem Leczenia Niewydolności Oddechowej we Wrocławiu, przedstawił zasady leczenia chorych z zaostrzeniem POChP. Wykład oparty był na dużym doświadczeniu autora, które pozwala skrócić średni czas leczenia tych chorych w szpitalu do sześciu dni. Jeśli mimo odpowiedniego leczenia u pacjentów narasta retencja dwutlenku węgla i kwasica, należy zastosować nieinwazyjną wentylację. Dr Jacek Nasiłowski z WUM uwypuklił walory tej metody, podkreślając, że jest ona jednym z największych osiągnięć ostatniej dekady w pneumonologii. Gdy również to leczenie nie przynosi poprawy, konieczne jest zaintubowanie chorego i prowadzenie inwazyjnej mechanicznej wentylacji. Wykład na ten temat wygłosił dr Jacek Prokopowicz kierujący Oddziałem Intensywnej Opieki Medycznej w IGiChP. Tomasz Jarymowicz i Marek Migdał z Centrum Zdrowia Dziecka przygotowali opracowanie dotyczące programu przewlekłej wentylacji mechanicznej u dzieci w warunkach domowych. Przedstawiono walory i trudności prowadzenia wentylacji mechanicznej w domu. Hipowentylacyjną niewydolność oddechową u osób ze skrajną otyłością (BMI>40) omówiła doc. Anna Brzecka z Wrocławia, która na podstawie bogatego materiału własnego uzmysłowiła słuchaczom, jak często można się spotkać z tym schorzeniem w praktyce i praktyce klinicznej i jak trudny stanowi problem.

Kolejną część sesji poświęcono tlenoterapii. Rozpoczął ją wykład dr. Tadeusza Przybyłowskiego z WUM, który przedstawił podstawy patofizjologii zaburzeń gazometrycznych i interpretacji wyników badania gazometrycznego. Zagadnienie to znakomicie zobrazowały przykłady z praktyki klinicznej pokazujące trudności w interpretacji wyników gazometrii, jak również popełniane błędy. W kolejnym wykładzie dr Wojciech Barg z Wrocławia zapoznał słuchaczy z zasadami tlenoterapii w warunkach szpitalnych. Jako wieloletni ordynator oddziału leczenia stanów astmatycznych, omówił praktyczne aspekty metody i udzielił wielu cennych rad. O domowej tlenoterapii, zarówno stacjonarnej, jak i z użyciem przenośnego źródła tlenu, mówił dr Emil Wojda z Zakładu Diagnostyki i Leczenia Niewydolności Oddechowej IGiChP. Bardzo ważny problem leczenia zatrucia tlenkiem węgla w komorze hiperbarycznej był tematem prezentacji dr. Jacka Piechockiego i Piotra Roczniaka z Mazowieckiego Centrum Terapii Hiperbarycznej w Szpitalu MSWiA. Przypomniano o konieczności instalowania czujników tlenku węgla w pomieszczeniach, w których są piece, a także o oznaczaniu methemoglobiny, gdyż pozwala to na wykrycie narażenia na CO i wczesne rozpoznanie zatrucia.

Bardzo duże zainteresowanie i żywą dyskusję wzbudziła część spotkania poświęcona holistycznej opiece nad chorymi z zaawansowaną niewydolnością oddechową. Rozpoczął ją wykład prof. Jerzego Kozielskiego, kierownika Kliniki Pneumonologii w Zabrzu, który przedstawił ważny problem rehabilitacji tych chorych. Odpowiednie ćwiczenia przedłużają im czas przeżycia, poprawiają jakość życia, zmniejszają częstość zaostrzeń i zużycie leków. Dr Małgorzata Hadzik-Błaszczyk z WUM omówiła znaczenie odpowiedniego żywienia tych chorych. Ogromny wysiłek oddechowy powoduje ich niedożywienie i prowadzi do wyniszczenia. Wymaga to zastosowania odpowiednich odżywek wyrównujących potrzeby energetyczne. Dr Krzysztof Kuziemski zaprezentował prowadzony na Pomorzu, pod kierunkiem prof. Ewy Jassem, program zintegrowanej opieki nad chorymi w skrajnej niewydolności oddechowej. Oparty jest on na holistycznym podejściu do problemów chorych z niewydolnością oddechową, którym zapewnia się nie tylko opiekę lekarską i pielęgniarską, lecz również edukację, wsparcie duchowe i socjalne z udziałem duchownych i wolontariuszy. Doc. Dariusz Jastrzębski, kwalifikujący chorych do przeszczepu płuca i opiekujący się chorymi po przeszczepie, przedstawił dokonania ośrodka zabrzańskiego. Wykonano tam już 63 takie zabiegi, rocznie przeprowadza się ich ponad dziesięć. To nadal znacznie mniej niż w innych krajach, w których liczba przeszczepów płuc jest taka sama jak serca. Słuchacze poruszyli w dyskusji problemy pacjentów ze skorzystaniem z rehabilitacji oddechowej i specjalistycznych ośrodków oraz z uzyskaniem pomocy socjalnej. Podkreślono, jak wiele jeszcze jest do zrobienia w celu zapewnienia holistycznej opieki nad chorymi z ciężką niewydolnością oddechową.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza