10 maja 2013

Historia Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii WUM (1982-2006) cz.1

Wojciech Rowiński, Janusz Wałaszewski

W Szpitalu Dzieciątka Jezus od 1903 r. działała Klinika Chirurgii Wydziału Lekarskiego UW (późniejsza I Klinika Chirurgiczna) kierowana kolejno przez profesorów: Kryńskiego, Leśniowskiego, Radlińskiego, Stefanowskiego, Butkiewicza, Łapińskiego i Nielubowicza. Na przełomie lat 60. i 70. XX w. wprowadzono w niej, po raz pierwszy w Polsce, wiele nowych metod leczenia chirurgicznego, np. leczenie nadciśnienia wrotnego, operacje endokrynologiczne, operacje naczyniowe, wreszcie 26 stycznia 1966 r. wykonano pierwsze w Polsce udane przeszczepienie nerki pobranej od zmarłego dawcy.
Klinika Chirurgii działała nieprzerwanie do 1975 r., kiedy to w październiku została przeniesiona do nowo powstałego szpitala przy ul. Banacha 1. W tej sytuacji, jak już wcześniej wspomniano („Puls” 3/2013), Szpital PSK1 oraz nowo utworzony Instytut Transplantologii zostały pozbawione zaplecza chirurgicznego. Instytut mógł podejmować w pełni działania, których wykonywanie było powodem jego powołania, wyłącznie dzięki ścisłej współpracy z zespołem Kliniki Chirurgii w szpitalu przy ul. Banacha, kierowanym kolejno przez profesorów: Nielubowicza, Tołłoczkę i Szmidta. Współpraca ta nie była oparta na żadnym akcie prawnym, lecz jedynie na dobrych relacjach koleżeńskich i wspólnej pasji.
W pierwszych latach po powołaniu Instytutu Transplantologii w Polsce przeszczepiano wyłącznie nerki. Z powodów wcześniej wspomnianych operacje odbywały się w Klinice Chirurgii w Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ul. Banacha, a następnie chorych przewożono do Kliniki Transplantacyjnej Państwowego Szpitala Klinicznego nr 1. Wiązało się to z wieloma problemami logistycznymi i stwarzało ryzyko dla pacjentów.
We wrześniu 1981 r. dyrektor Szpitala Dzieciątka Jezus (PSK1), za zgodą władz uczelni, powołał Oddział Chirurgii Ogólnej w celu zapewnienia opieki chirurgicznej pacjentom leczonym w tej placówce. Oddział zlokalizowano w Pawilonie 11, zajmowanym do 1976 r. przez I Klinikę Chirurgiczną AM, a jego ordynatorem został dr Wojciech Rowiński. W ciągu czterech miesięcy dokonano remontu pomieszczeń i 1 marca 1981 r. klinika rozpoczęła pracę.
W pierwszym roku działalności oddziału zatrudniono dwóch lekarzy posiadających specjalizację z chirurgii ogólnej (dr. Zbigniewa Wierzbickiego i dr. Andrzeja Kobrynia) oraz dwoje absolwentów uczelni (dr Alicję Orkiszewską i dr. Andrzeja Chmurę). Nieco później dołączyli dr Maryla Kociszewska i dr Jerzy Gieorgijewski.
Lata 1981-1986 stanowiły bardzo ciekawy okres pracy dla całego zespołu. Nie było ostrych dyżurów dla Warszawy, jednak zapewniano doraźne i planowe leczenie chirurgiczne wszystkich pacjentów leczonych w czterech klinikach wewnętrznych, Klinice Neurologicznej oraz na pozostałych oddziałach i w klinikach zlokalizowanych w szpitalu. Lekarze mieli po 20-25 konsultacji chirurgicznych dziennie, operowali doraźnie bardzo ciężko chorych leczonych w klinikach wewnętrznych z powodu choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego, niewydolności oddechowej lub niewydolności nerek. Pozwoliło to na wzbogacenie doświadczenia chirurgicznego i ogólnolekarskiego. Praca na oddziale była podobna do pracy na oddziałach intensywnej opieki chirurgicznej.
W 1986 r. kliniki niezabiegowe Szpitala Dzieciątka Jezus (cztery kliniki chorób wewnętrznych oraz Klinika Neurologii) przeniosły się do szpitala przy ul. Banacha. Od tego czasu oddział rozszerzył działalność chirurgiczną, mając codzienne ostre dyżury dla ludności Warszawy.
W 1986 r. dyrekcja Instytutu Chirurgii zdecydowała o przekształceniu Oddziału Chirurgii Ogólnej w Klinikę Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej, która nadal wchodziła w skład Instytutu Chirurgii. Przy klinice rozpoczęło działalność studenckie koło naukowe. Zespół lekarski stopniowo się powiększał, przy czym kolejno zatrudniani asystenci w większości pracowali wcześniej w klinice jako studenci z koła naukowego.
Ponieważ od czasu pierwszego zabiegu obaj byliśmy zaangażowani w problemy transplantacji nerek, a w sąsiednim pawilonie szpitala znajdował się Instytut Transplantologii, było naturalne, że w 1982 r. na Oddziale Chirurgicznym rozpoczęliśmy przeszczepianie nerek pobieranych od osób zmarłych. W 1985 r. dołączył do zespołu, po powrocie z Afryki i USA, dr J. Wałaszewski i wspólnie z nim podjęliśmy, jako pierwsi w Polsce, realizację programu szkolenia w placówkach pozawarszawskich dotyczącego pobierania nerek w szpitalu, w którym umarł chory. Pozwoliło to na zwiększenie liczby wykonywanych w ciągu roku zabiegów przeszczepienia nerki z 12 w 1983 r. do 80 w 1989. Program był prowadzony w ścisłej współpracy z Instytutem Transplantologii.
Trzeba pamiętać, że były to początki przeszczepiania narządów w Polsce, co wiązało się z koniecznością pokonywania wielu trudności organizacyjnych i barier mentalnych, także w środowisku lekarskim. Dotychczas powszechnie praktykowano przesyłanie tzw. potencjalnych dawców do ośrodków transplantacyjnych, gdzie dopiero w przypadku zgonu pobierano narządy. Powodowało to liczne problemy i napięcia. Dlatego lekarze z Kliniki Chirurgii postanowili rozpocząć pobieranie nerek i trzustki w różnych szpitalach pozawarszawskich, zwłaszcza że większość placówek w Warszawie nadal przesyłała tzw. potencjalnych dawców do Kliniki w CSK przy ul. Banacha prowadzonej przez prof. Nielubowicza.
Stworzenie takiego programu wymagało ogromnego wysiłku. Przez trzy kolejne lata (1986-1988) wraz z zespołem wielokrotnie odwiedziliśmy 25 szpitali w kilku województwach centralnej Polski (w promieniu 200-250 km od Warszawy). W wyniku tej działalności w ciągu jednego roku liczba wykonanych przeszczepień nerek w klinice zwiększyła się z 15 do 82. Jednocześnie wspólnie z zespołem kardiochirurgicznym rozpoczęto realizację programu pobrań wielonarządowych.
W 1988 r., miesiąc po przeprowadzeniu przez prof. Jacka Szmita pierwszego udanego przeszczepienia trzustki i nerki, wykonaliśmy analogiczną operację wspólnie z prof. Januszem Wałaszewskim.Cdn.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza