13 grudnia 2019

Rózga czy prezent

Małgorzata Solecka

„Czas jest ojcem prawdy” – pisał François Rabelais już w XVI w. Niekiedy na potwierdzenie prawdy, czyli stanu faktycznego, trzeba rzeczywiście czekać długo, całymi latami. W sprawie rzekomego zwiększania finansowania ochrony zdrowia wystarczyło poczekać do połowy listopada, gdy OECD opublikowało raport „Health at a Glance”.

Nie żeby dane z raportu były jakimś zaskoczeniem. Już w październiku 2018 r. Małgorzata
Gałązka-Sobotka, wiceprzewodnicząca Rady NFZ i jedna z liderek ministerialnej debaty „Wspólnie dla zdrowia”, przestrzegała, że nadchodzi weryfikacja – obiektywna, bo zewnętrzna – zapisów ustawy 6 proc. PKB na zdrowie. A konkretnie, że zapisane w ustawie wskaźniki mapy drogowej, która ma doprowadzić do owych 6 proc. PKB, nijak się mają do rzeczywistości.
– Już za kilka tygodni zostanie opublikowany raport OECD. Dla OECD nie jest ważne, jak my liczymy wskaźnik. Nasze nakłady zostaną przeliczone tak samo, jak liczy cała Europa, a Europa liczy nakłady publiczne do PKB w danym roku, którego ta statystyka dotyczy. Oczywiście na nasz własny rachunek wewnętrzny możemy liczyć nakłady wstecznie, ale pamiętajmy, że na światowych konferencjach i tak będziemy musieli mówić, jak wyglądamy na tle tych państw według statystyk OECD – stwierdziła.

Słowo stało się ciałem. Według danych OECD publiczne nakłady na zdrowie w Polsce wyniosły w 2018 r. około 4,4 proc., choć – według ustawy 6 proc. PKB – powinny przekraczać 4,8 proc. PKB. I przekroczyły, tyle że PKB sprzed dwóch lat.

A problemów w systemie przybywa: zadłużenie ogółem SP ZOZ, skrzętnie ukrywane przez Ministerstwo Zdrowia aż do wyborów, ujrzało światło dzienne. Niemal 14 mld zł (na 30 czerwca 2019 r.). A gdzie zobowiązania instytutów i spółek z udziałem podmiotów publicznych? Gdzie informacje o zobowiązaniach wymagalnych?

Nic dziwnego, że po optymistycznych tonach, które dominowały jeszcze kilka miesięcy temu w debacie „Wspólnie dla zdrowia” (czy ktoś pamięta jeszcze, że jednym z jej głównych motywów przewodnich było stwierdzenie, że środków na zdrowie przybywa i będzie przybywać tak radykalnie, iż możemy nie zdążyć ich właściwie zagospodarować), nie ma już śladu. Przeciwnie. – Należy pamiętać, że siła nabywcza pieniądza, który mamy do dyspozycji w NFZ, systematycznie słabnie o wskaźnik inflacji – oceniała podczas eksperckich debat Gałązka-Sobotka. Bo choć roczna inflacja oscyluje wokół 3 proc., wskaźnik wzrostu cen w sektorze usług medycznych jest ponaddwukrotnie wyższy (6,5 proc.). – W ciągu ostatnich lat odnotowywaliśmy wzrost nakładów w NFZ na same świadczenia zdrowotne na poziomie około 5 proc. To znaczy, że mimo rosnącej dynamiki nakładów, będziemy za to w stanie kupić mniej. I rzeczywiście, zarówno w podstawowej opiece, jak i w AOS, kupujemy porównywalnie tyle świadczeń co w 2015 r. – tłumaczyła wiceprzewodnicząca Rady NFZ.

Stąd coraz śmielej i głośniej powtarzany postulat, by jednak wrócić do dyskusji, jak naprawdę, realnie, zwiększać nakłady na zdrowie. A konkretnie – w jaki sposób sfinansować ten wzrost. Na przykład – i to również w ostatnich tygodniach często pojawiający się postulat – podnosząc składkę zdrowotną do 11 proc.

Podniesienie składki to idea mocno wybrzmiewająca na konferencjach ekspertów. Przykładowo w listopadzie 2019, na Kongresie „Zdrowie Polaków 2019”, którego głównym organizatorem był prof. Henryk Skarżyński. O ile jednak eksperci (również przedstawiciele instytucji państwowych, instytutów medycznych, a nawet NFZ) pomysłowi podniesienia składki kibicują, a nawet przyklaskują, politycy partii rządzącej problemu zdają się nie widzieć. Ba, konsekwentnie powtarzają mantrę o radykalnym, bezprecedensowym i historycznym wzroście finansowania, gwarantowanym ustawą.

Ustawa się samofinansuje, pieniędzy nominalnie przybywa, bo zwiększanie wynagrodzeń i zatrudnienia wyprzedza wzrost PKB – podkreślają tymczasem ekonomiści, oceniając, że w warunkach spowolnienia wzrostu, wyhamowania dynamiki płac sfinansowanie wzrostu przewidzianego w ustawie jest mało realne.

A co mają do powiedzenia tzw. czynniki najwyższe?
– Zwiększyliśmy finansowanie z 70 mld zł do 106 mld zł, czyli o ponad 50 proc.! – mówił w exposé po powołaniu nowego rządu premier Mateusz Morawiecki. Rzeczywiście, w 2014 wydatki publiczne na zdrowie wyniosły 70 mld zł. I stanowiły porównywalny odsetek PKB do tego z 2018 r.

Za mijanie się z prawdą, pudrowanie rzeczywistości i absolutne ignorowanie faktów należy się, jak wiadomo, rózga. Czas przyspieszył, święty Mikołaj do niektórych przyszedł już w listopadzie z okazałą rózgą… A nawet dwiema.

Pierwsza, ogromna rózga, to wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który orzekł – streszczając sentencję – że państwo nie może przerzucać skutków wprowadzanych przez siebie zmian w systemie ochrony zdrowia (tu należałoby przypomnieć – sieć szpitali, normy zatrudnienia pielęgniarek, minimalne wynagrodzenia pracowników medycznych, ale też część regulacji dotyczących wynagrodzeń lekarzy) na szpitale i samorządy terytorialne.
Za niedofinansowanie systemu ochrony zdrowia i koszty rosnące szybciej niż przychody nie powinni odpowiadać dyrektorzy szpitali ani starostowie czy wojewodowie.
A kto? Oczywiście – NFZ. Albo jeszcze inaczej – państwo.

Skutki wyroku TK są w tej chwili trudne do przewidzenia. Wiadomo tylko, że za około 18 miesięcy (czas będzie biegł od daty publikacji w Dzienniku Ustaw, ale chyba nikt nie przypuszcza, że rząd publikację wstrzyma) ochrona zdrowia znajdzie się w zupełnie innej rzeczywistości. Długi szpitali nie znikną, nie zniknie – należy się obawiać – problem niedofinansowania. Pytanie, co z tym fantem zrobią decydenci…

Druga, nieco mniejsza rózga (za to wyraźnie kolczasta) to wystąpienie Adriana Zandberga w debacie nad exposé. Lider lewicy, jak stwierdzili komentatorzy, nie brał jeńców, a jednym z wiodących wątków jego przemówienia były właśnie kwestie związane z ochroną zdrowia. Zapowiedź złożenia dwóch projektów – o lekach refundowanych za 5 zł oraz o przeznaczeniu 7,2 proc. PKB na zdrowie szybko i „bez żadnych księgowych sztuczek”, nawet przy założeniu, że Prawo i Sprawiedliwość nie dopuści ich do pierwszego czytania, to dla rządu i koalicji rządzącej ogromny problem.
Niezależnie od tego, jak oceniany jest program lewicy (konkretnie partii Razem, którą Zandberg reprezentuje) w sprawach zdrowia, na scenę polityczną wkroczyła razem – nomen omen – z Razem nowa jakość nowoczesnej, mocno socjalnej lewicy. PiS będzie się musiało z tym wyzwaniem zmierzyć. Bez możliwości sięgania po argument: – Mieliście osiem lat… 

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza