5 września 2022

Alfabet mobbingu

Mobbing z punktu widzenia prawa to rodzaj terroru psychicznego stosowanego przez jedną lub kilka osób wobec jednej (przeważnie) osoby. Mobbing w miejscu pracy polega na wrogim i nieetycznym, systematycznie powtarzającym się zachowaniu w stosunku do pracownika. Mobbing to coś więcej niż zła atmosfera w pracy, okazjonalne niesprawiedliwe traktowanie lub złośliwa plotka. (Encyklopedia PWN)

tekst Magdalena Flaga-Łuczkiewicz

M jak możliwość

Mobber czuje, że ma przewagę, że jest sprytniejszy, bystrzejszy, silniejszy psychicznie. Najczęściej znajduje się też wyżej w oficjalnej hierarchii, więc uważa, że jest bezkarny. Ma poparcie innych albo wymusza ich milczące, motywowane strachem podporządkowanie. Nikt mu nie podskoczy, nie przeciwstawi się, może bezkarnie napawać się swoją władzą, a lęk zaszczutej ofiary i jej rozpaczliwe próby uniknięcia kolejnych razów sprawiają mu przyjemność. „Jestem ważny, silny, najlepszy, ja tu rządzę”.

O jak ofiara

Każdy może stać się osobą, którą mobber obrał sobie za cel. Istnieją jednak uwarunkowania indywidualne i sytuacyjne, które sprawiają, że niektórzy z nas są bardziej narażeni na mobbing.

Jeśli jestem młoda, ambitna, ponadprzeciętnie zaangażowana, dyspozycyjna (np. ze względu na bycie singlem), potencjalny mobber może poczuć się zagrożony i postanowi „utrzeć nosa” konkurentce.

Jeśli jestem osobą krótko przed emeryturą, może mi być trudno nadążyć za nowinkami technicznymi i dynamicznym stylem działania młodszych kolegów. Mobber może mieć świadomość, że zależy mi na spokojnym doczekaniu emerytury w jednym miejscu, wyczuwa, że będę w stanie dużo znieść (zwłaszcza że mam wieloletni trening wytrzymywania toksycznych zachowań w pracy), i będzie to wykorzystywał.

Jeśli mam duże zobowiązania finansowe, rodzinę na utrzymaniu lub inną sytuację ekonomicznie kryzysową i nie mogę sobie pozwolić na jakiekolwiek przerwy w pracy zarobkowej, będę jak ognia unikać otwartej konfrontacji i zrobię wszystko, by się podporządkować i jeszcze bardziej starać. Mobber szybko to zrozumie i bez skrupułów wykorzysta.

Mobber unika prześladowania osób o silnych cechach przywódczych. Celuje w tych wrażliwszych, delikatnych, których łatwo zastraszyć i zdominować, wzbudzając poczucie winy, niekompetencji, małej wartości. Idealnym celem dla niego są osoby, które w przeszłości (lub obecnie) były (lub są) ofiarami przemocy w domu, szczególnie jeśli zaklęty krąg przemocy był sytuacją długotrwałą, permanentną, bo ich systemy wczesnego ostrzegania przed agresją i krzywdzeniem nie działają.

B(B) jak bullying

Według badania CBOS z 2014 r. dotyczącego form szykan i zachowań mobbingujących w pracy aż 43 proc. osób doświadczyło: bezzasadnej krytyki, upokarzania, podważania autorytetu, obrażania słowami niekulturalnymi, podnoszenia głosu, poniżającego traktowania, czepiania się, nieuzasadnionej pretensji, okazywania władzy wobec pracowników w niewłaściwy sposób, głośnego obgadywania, poniżania, traktowania jak kogoś, kto zajmuje potrzebny etat, nieprzychylności, znęcania się psychicznego, podważania kompetencji, ośmieszania. Pracownicy zgłaszali również różne kary, ograniczenia i represje, np. obciążanie obowiązkami ponad siły, celowe i uporczywe dawanie zadań poniżej kompetencji, zmuszanie do zostawania po godzinach, problemy z urlopami, niedotrzymywanie obietnic płacowych, dyskryminację ze względu na płeć, wiek, sytuację osobistą, orientację seksualną, grożenie zwolnieniem z pracy, zmuszanie do wykonywania pracy w nieprzepisowych warunkach, zastraszanie.

I jak izolacja

Osoba mobbingowana jest izolowana zarówno przez mobbera, jak i przez innych pracowników. Izolacja jest sama w sobie narzędziem mobbingu lub wynika ze strachu świadków mobbingujących zachowań. Zbliżenie się do ofiary mobbingu może narazić na agresję mobbera, dlatego ofiara jest najczęściej pozostawiana sama sobie, nawet jeśli inni nie pochwalają gnębienia i nie biorą w nim udziału czynnie.

N jak nieświadomość

Mamy znikomą wiedzę o tym, co jest mobbingowym zachowaniem, a co nim nie jest. Często spotykam się z tym, że pojmowanie konstruktywnej krytyki i motywujących działań w zachowaniu szefa wobec podwładnych jest tak wypaczone i pojemne, że bez słowa sprzeciwu akceptujemy cały arsenał agresywnych zachowań stosowanych przez mobberów. W zhierarchizowanym świecie medycyny gnębienie i wykorzystywanie władzy ma długą, międzynarodową historię. By to zmienić, musimy zacząć od samych podstaw: od edukacji. Walczyć z mobbingiem możemy tylko wtedy, gdy potrafimy go zauważyć.

G jak godność

Dostrzeżenie i uznanie faktu, że stało się ofiarą mobbingu, jest pierwszym krokiem do odzyskania godności i poczucia własnej wartości. Często potrzebne do tego jest uzyskanie fizycznego i czasowego dystansu od toksycznego środowiska, pomocne może być obiektywne, świeże, fachowe spojrzenie na sytuację z boku. Regeneracja bez konieczności pracy i spotkania z psychoterapeutą mogą być początkiem drogi do znalezienia sobie miejsca, gdzie relacje opierają się na wzajemnym szacunku i życzliwości.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza