29 sierpnia 2023

Jak zostać lekarzem na Ukrainie

Ukraińska edukacja medyczna nie przewiduje miejsca dla lekarza bez specjalizacji. Zanim lekarz zdiagnozuje swojego pierwszego pacjenta, musi zdać trzy egzaminy państwowe (tzw. Kroki) oraz – od niedawna – międzynarodowe egzaminy IFOM.

Spis treści:

autor: KAMILA HOSZCZ-KOMAR

W środowisku medycznym natrafiamy na wątpliwości, a nawet negatywne opinie dotyczące poziomu umiejętności i wiedzy ukraińskich lekarzy pracujących w polskiej ochronie zdrowia. – Wątpliwości, o których słyszymy, po pierwsze, odnoszą się do aspektu tak prozaicznego jak umiejętność komunikacji z pacjentem w języku polskim. Po drugie, zgłaszano nam przypadki posługiwania się nienależnym tytułem specjalisty. Niemało jest też komentarzy dotyczących braków w wiedzy medycznej i błędów w postępowaniu korygowanych przez lekarzy nadzorujących pracę ukraińskich medyków – wyjaśnia Piotr Pawliszak, prezes Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie. Postanowiliśmy zatem bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu i rozłożyć ukraiński system kształcenia lekarzy na czynniki pierwsze.

Początek

Po przystąpieniu do procesu bolońskiego w 2005 r. Ukraina zreformowała swój system edukacji, dostosowując go do standardów Unii Europejskiej. Strukturę wyższego szkolnictwa medycznego wzorowano na systemach edukacyjnych wiodących krajów, zgodnie z zaleceniami UE, UNESCO i ONZ.

Przyszły student medycyny musi przejść egzaminy ZNO, czyli Niezależną Ocenę Zewnętrzną, z określonych przedmiotów. To odpowiednik polskiej matury. Kiedyś wysoki wynik z biologii, chemii i języka ukraińskiego dawał szansę zdobycia miejsca na kierunku lekarskim, dziś historia Ukrainy, język ukraiński i matematyka decydują o tym, czy młody człowiek ma szanse zostać lekarzem. Aby dostać się na medycynę, należy uzyskać bardzo wysoki wynik. Kierunek lekarski oferują uczelnie państwowe, zarówno specjalistyczne, czyli medyczne (18, w tym 6 o statusie narodowych), jak i wielokierunkowe (7), oraz specjalistyczne uczelnie prywatne, ale one stanowią mniejszość. Zdaniem dr Anastasii Sikory, lekarza psychiatry, absolwentki Iwano-Frankowskiego Narodowego Uniwersytetu Medycznego, blisko 10 proc. przyszłych lekarzy studiuje na niespecjalistycznych, wielokierunkowych uniwersytetach.

Krok po Kroku

Ukraina wzoruje się na systemie amerykańskim. Pierwsze trzy lata studiów obejmują przedmioty teoretyczne, takie jak fizyka, historia, łacina, matematyka, chemia, anatomia, fizjologia, histologia. Potem przychodzi czas na pierwszy medyczny egzamin państwowy – Krok 1. Studenci muszą odpowiedzieć na 200 zamkniętych pytań wielokrotnego wyboru, egzamin trwa 200 minut. Mają tylko jedno podejście, nieuzyskanie minimalnej wymaganej liczby punktów skutkuje powtarzaniem trzeciego roku.

Od czwartego do szóstego roku program nauczania zawiera przedmioty praktyczne, czyli kliniczne. Na początek interna, chirurgia, pediatria, a następnie węższe specjalizacje. Zajęcia odbywają się w mniejszych niż poprzednio grupach i głównie w szpitalach. Po miesiącu od ukończenia szóstego roku przychodzi czas na kolejny państwowy egzamin – Krok 2., ze wszystkich przedmiotów klinicznych. Formuła pozostaje bez zmian – 200 pytań i 200 minut. Studentom przysługuje prawo do jednej poprawki. Jeśli komuś nie uda się zdać egzaminu, musi czekać kolejny rok. Bez zaliczonego Kroku 2. nie można rozpocząć szkolenia specjalistycznego, czyli Internatury, do czego wymagany jest dyplom ukończenia studiów oraz poświadczenie zaliczenia Kroku 2. Zaliczenie Kroku 2. nie uprawnia jednak absolwenta do pracy w zawodzie lekarza. Równolegle z egzaminami Krok studenci medycyny na Ukrainie obowiązkowo zdają międzynarodowy egzamin International Foundations of Medicine (analogicznie trzy razy).

Lekarz specjalista

Internatura nie jest odpowiednikiem polskiego stażu podyplomowego. To obowiązkowe specjalizacyjne szkolenie podyplomowe. Każdy lekarz, by otrzymać pozwolenie na wykonywanie zawodu, musi mieć specjalizację. Po zdaniu egzaminu kończącego sześć lat studiów medycy rozpoczynają Internaturę, która trwa od dwóch do trzech lat, w zależności od wybranej specjalizacji. Przykładowo dermatologię, endokrynologię i internę studiuje się krócej niż chirurgię lub ginekologię i położnictwo. Internatura może zostać przedłużona, jeśli lekarz zdecyduje się zawęzić swoją specjalizację, np. kardiologię do kardiologii dziecięcej. Wtedy do obowiązkowych dwóch lub trzech lat dochodzi dziewięć miesięcy, rok lub dłuższy okres kształcenia w formie zajęć i praktyk związanych wyłącznie z daną specjalizacją. Podczas Internatury medycy pracują pod okiem lekarza specjalisty. Absolwenci ukraińskich uczelni medycznych doskonalą swoje umiejętności nie tylko podczas zajęć praktycznych, ale również teoretycznych, w proporcji 50:50. Internatura państwowa jest bezpłatna, a lekarz otrzymuje wynagrodzenie. W przypadku niepublicznej należy samemu wystarać się o miejsce i je opłacić. Nie otrzymuje się wynagrodzenia.

Krok 3.

Po zakończeniu Internatury lekarz ma możliwość rozpoczęcia kolejnych specjalizacji na tych samych zasadach, chyba że są to dziedziny częściowo pokrewne, jak neurologia i psychiatria. Wtedy część programu jednej zalicza się na poczet drugiej. Wróćmy jednak do pierwszej Internatury. Kończy ją kolejny państwowy egzamin, czyli Krok 3. Egzamin także ma formę 200 pytań (200 minut) i jest wspólny dla wszystkich specjalizacji. Tematyka obejmuje stany nagłe we wszystkich dziedzinach medycyny. Po zaliczeniu Kroku 3. przystępuje się do egzaminu dotyczącego własnej dziedziny, w formie ustnej (z teorii) oraz praktycznej (przy łóżku chorego). Osoby z pozytywnym wynikiem wszystkich części egzaminu otrzymują dyplom lekarza specjalisty oraz pozwolenie na wykonywanie zawodu.

Na Ukrainie nie ma samorządu lekarskiego. Nie ma więc izb nadających numer Prawa Wykonywania Zawodu. Są licencje. Prawo poświadcza dyplom lekarza specjalisty, który ma formę dyplomu/legitymacji okazywanej za każdym razem, np. podczas konferencji i innych szkoleń. Wszystkie dokumenty wydaje Ministerstwo Zdrowia za pośrednictwem uczelni.

Lekarze dentyści

Aby zostać dentystą, należy przejść dokładnie taką samą procedurę jak kandydaci na lekarzy innych specjalności. Z tą różnicą, że „bazowe” kształcenie trwa pięć, a nie sześć lat. Internatura obejmuje rok oraz od trzech do dziewięciu miesięcy kształcenia w wąskiej specjalizacji, takiej jak stomatologia dziecięca czy ortodoncja. Egzaminy Krok studenci stomatologii zdają po trzecim i piątym roku oraz po Internaturze.

– Lekarze i lekarze dentyści przygotowujący się do egzaminów Krok mogą korzystać z wydawanych zbiorów pytań z egzaminów z poprzednich lat. Nie istnieje jednak żadna oficjalna baza pytań. Można trafić na pytanie z roku 2009 i z 2022, o podobnej treści lub zupełnie nowe – wyjaśnia Anastasia Sikora.

Punkty

Zgodnie z przepisami, każdy ukraiński lekarz ma obowiązek ciągłego podnoszenia umiejętności oraz doskonalenia wiedzy przez udział w konferencjach, warsztatach, szkoleniach krajowych i zagranicznych. Podobnie jak lekarze w Polsce, otrzymują za to punkty edukacyjne. Punktowane są także publikacje, prelekcje podczas konferencji oraz praca akademicka. Lekarz musi co roku zdobyć określoną liczbę punktów, aby „zaliczyć” doskonalenie zawodowe. – Jeżeli nie zbierzemy potrzebnej liczby punktów, tracimy licencję umożliwiającą pracę. Z reguły nie ma z tym problemu, bo każdy z nas jest nastawiony na ciągłe zdobywanie wiedzy. Nawet jak się zapomni przygotować potwierdzenia, przypomni o tym spotkanie kolegi lub koleżanki gorączkowo kserujących w szpitalu certyfikaty – zapewnia dr Sikora. – Nie ma możliwości, żeby ktoś nie dopełnił obowiązku. Bardzo tego pilnujemy.

Lekarz najwyższej kategorii

Po pięciu latach wykonywania zawodu lekarz musi przedstawić komisji atestacyjnej, wyznaczonej przez Ministerstwo Zdrowia, swoje dokonania (przebieg pracy zawodowej, przeprowadzone zabiegi etc.) oraz zdać państwowy egzamin. Jeśli wynik będzie pozytywny, uzyskuje kwalifikację II stopnia. Za kolejnych pięć lat czeka go druga atestacja. Jej pozytywny wynik zapewnia medykowi kwalifikację I stopnia, a za następnych pięć – najwyższą kategorię (nie wcześniej niż po 15 latach od zakończenia Internatury). Co pięć lat lekarz najwyższej kategorii przechodzi całą procedurę (atestację i egzamin), aby utrzymać swoją kategorię. Jeśli lekarzowi I lub II stopnia nie zależy na podwyższaniu kategorii albo komisja wyda negatywną opinię, może zachować uzyskany wcześniej stopień. W przypadku wyjątkowo złego wyniku cofa się na pięć lat do poprzedniej kategorii, ale ma niższą pensję i status, nie może zajmować stanowisk kierowniczych. Nie ma jednak możliwości niezłożenia dokumentów. To obowiązek każdego lekarza, zarówno praktykującego, jak i pracownika naukowego.

 

Podnoszenie kategorii jest ważne. Nie tylko dla prestiżu w środowisku i z przyczyn materialnych. To również ważna informacja dla pacjentów. Kategoria specjalisty jest zawsze uwidoczniona na drzwiach gabinetu, a także w prezentacjach lekarzy na stronach internetowych oraz portalach rezerwacyjnych.

Doktor nauk

Kategorie lekarskie nie są tożsame z tytułami naukowymi. Z punktu widzenia lekarzy kategorie są ważniejsze, ale część medyków decyduje się także na studia podyplomowe. Po ukończeniu studiów stacjonarnych (trwających trzy lata) lub niestacjonarnych (cztery lata) lekarz otrzymuje tytuł kandydata nauk medycznych i ma prawo wstępu na studia doktoranckie. Po kolejnych trzech latach otrzymuje tytuł doktora nauk medycznych.

Wcześniej funkcjonowała, jako pozostałość po Związku Radzieckim, tzw. ordynatura. Była nieobowiązkowa i pozwalała na podwyższenie kwalifikacji w danej specjalizacji, ale konieczna dla lekarzy pragnących obejmować kierownicze stanowiska w placówkach medycznych. Dziś nie ma takiego wymogu.

Ordynatura obowiązuje nadal, ale dla lekarzy cudzoziemców. Oni bowiem, zgodnie z przepisami, nie mogą przystąpić do Internatury wraz z absolwentami ukraińskimi, mają zatem osobne szkolenie, czyli ordynaturę – staż kliniczny.

Pieczątka i kodeks

Ukraińskie pieczątki lekarskie są okrągłe i składają się z dwóch okręgów wpisanych jeden w drugi. Na większym znajduje się imię i nazwisko w języku ukraińskim, a w mniejszym, na środku, widnieje laska Eskulapa (inaczej: laska Asklepiosa, łac. Aesculapius caducifer) oraz słowo „lekarz” w języku ukraińskim. – Na pieczątce nie ma informacji o kategorii czy tytule naukowym lekarza. Ja dodatkowo mam imię i nazwisko w języku angielskim oraz słowo „lekarz” w tymże języku – mówi dr Sikora. – Nasza odpowiedzialność zawodowa jest uregulowana na poziomie legislacyjnym, tj. w konstytucji i kodeksie cywilnym oraz karnym. Pracujemy także zgodnie z zasadami Etycznego Kodeksu Lekarza Ukrainy. W przypadku jego złamania odpowiadamy przed Komisją Etyki Lekarskiej.

Kodeks powstał w 2009 r., a w 2014 przeszedł aktualizację zgodnie z kryteriami Unii Europejskiej oraz Stanów Zjednoczonych, dzięki czemu spełnia standardy międzynarodowe.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza