13 listopada 2024

Aktualności prawnomedyczne

Ograniczenia w wystawianiu recept na preparaty zawierające środki odurzające

 30 października 2024 r. opublikowane zostało, a 7 listopada 2024 r. weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia[1] dotyczące środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii i preparatów zawierających te środki lub substancje, mocą którego recepty na preparaty zawierające m.in. morfinę, oksykodon, fentanyl oraz ziele konopi mogą być wystawione wyłącznie po osobistym zbadaniu pacjenta. Wymóg nie dotyczy tylko lekarzy pracujących w ramach umowy o udzielanie świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, jeżeli lekarze ci kontynuują leczenie preparatem zawierającym wspomniane substancje.

 

tekst FILIP NIEMCZYK, adwokat

Kary za oferowanie recept w trybie online

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie[2] 9 i 15 października 2024 r. orzekł, że placówka oferująca recepty na leki wyłącznie na podstawie wypełnianej przez pacjenta ankiety online naruszyła zbiorowe prawa pacjentów, a decyzja rzecznika praw pacjenta[3] o nałożeniu kary pieniężnej w wysokości ponad 230 tys. zł została wydana słusznie i zgodnie z prawem.

Rzecznik praw pacjenta uznał, że przez oferowanie szybkich konsultacji lekarskich przez Internet, z możliwością wystawienia e-recepty, na podstawie wypełnianej przez pacjenta ankiety online wspomniany podmiot narusza zbiorowe prawa pacjentów. Zarówno kontakt pacjenta z lekarzem, jak i pozyskanie od pacjenta dodatkowej dokumentacji medycznej, w tym podmiocie leczniczym nie były obowiązkowe. Zatem udzielano świadczeń zdrowotnych i wydawano orzeczenia o stanie zdrowia pacjenta bez badania. Jest to niegodne z art. 42 ust. 1 i 2 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz, w konsekwencji, narusza art. 8 Ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, który obliguje do udzielania świadczeń zdrowotnych z należytą starannością, a więc w sposób bezpieczny dla pacjenta i zgodny z prawem. Opisane postępowanie stanowiło zagrożenie dla pacjentów, szczególnie w związku z możliwością uzyskania w ten sposób recept na leki odurzające, antydepresyjne, psychotropowe, psychoaktywne lub medyczną marihuanę. Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargi podmiotu leczniczego kwestionującego te decyzje.

 

Rzecznik praw obywatelskich w sprawie więziennej służby zdrowia

RPO[4] skierował do ministra sprawiedliwości listę problemów i postulatów dotyczących sposobu realizacji prawa osób pozbawionych wolności do opieki medycznej podczas ich przebywania w zakładach karnych i aresztach śledczych. Rzecznik podkreśla przy tym istotną rolę personelu medycznego w przeciwdziałaniu torturom, nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu albo karaniu ponad 70 tys. osób pozostających aktualnie w jednostkach penitencjarnych w Polsce. Zwrócił także uwagę na brak obligatoryjnych badań lekarskich wszystkich nowo przyjmowanych osadzonych. Procedura wobec osadzonych przetransportowanych z innego zakładu karnego zazwyczaj ogranicza się do wywiadu przeprowadzonego przez pielęgniarki i ewentualnego skierowania do lekarza. Zdaniem rzecznika brak badania po przybyciu do jednostki, niezależnie od badania medycznego przed transportem, uniemożliwia wykrycie śladów przemocy, do której mogło dojść w czasie konwojowania.

Istotnym problemem więziennej opieki zdrowotnej jest także niewystarczająca obsada lekarska i pielęgniarska. Mimo wielokrotnie ponawianych ogłoszeń i rozmów z kandydatami i kandydatkami, brak chętnych do tej pracy. Zasadniczy problem stanowi niekonkurencyjne wynagrodzenie oraz trudne warunki pracy. Brak dostatecznie licznego personelu rodzi kolejne problemy: długi okres oczekiwania na przyjęcia do lekarza, brak dokumentowania obrażeń, do jakich mogło dojść poza godzinami pracy ambulatorium, niewłaściwy nadzór nad osadzonymi przebywającymi w celi izolacyjnej, brak opieki całodobowej.

Bardzo trudna jest też sytuacja osadzonych niesamodzielnych, przewlekle somatycznie chorych oraz starszych. W polskim systemie penitencjarnym funkcjonuje jeden oddział szpitalny dla osób przewlekle somatycznie chorych, a ograniczona liczba miejsc, którą dysponuje, sprawia, że skazani czekają na przyjęcie nawet kilkanaście miesięcy. Osadzonymi niesamodzielnymi lub przewlekle somatycznie chorymi opiekują się na co dzień przede wszystkim pozostali więźniowie.

Sytuacja kobiet pozbawionych wolności również wymaga zmian. Rzecznik podkreśla, że wsparcia wymagają kwestie związane m.in. z ciążą i opieką nad dziećmi, menstruacją i menopauzą w warunkach więziennych, korzystaniem ze specjalistycznych badań lekarskich, badań profilaktycznych oraz specjalistycznych programów dla kobiet nadużywających substancji odurzających.

Rzecznik praw pacjenta opublikował strategię na lata 2024–2027

Dokument[5] prezentujący cele i środki działania rzecznika praw pacjenta na najbliższe lata został opublikowany w związku 15-leciem istnienia jego instytucji. W wyniku analiz działalności rzecznika wskazano trzy kluczowe obszary.

Pierwszym jest zapobieganie naruszeniom praw pacjenta. Rzecznik postuluje przyznanie mu uprawnień analogicznych do uprawnień prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta, tj. możliwości nakładania kar pieniężnych za samo złamanie zakazu praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów, a nie tylko w przypadku, gdy adresat decyzji nie zaniecha ich stosowania lub nie podejmie działań zmierzających do usunięcia skutków tych praktyk. Dodatkowo zalecana jest zmiana przepisów, której celem będzie uregulowanie sytuacji praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów uporczywie. Zdarza się bowiem, że mimo nałożonych kar pieniężnych podmiot nie realizuje nałożonych na niego obowiązków. Nałożenie na stronę kary pieniężnej, a nawet jej zapłata nie może stanowić przyzwolenia na dalsze bezprawne działania.

Drugą sferą aktywności rzecznika ma być wspieranie pacjenta w korzystaniu z systemu ochrony zdrowia. Konieczne jest zatem zapewnienie pacjentowi wiedzy o zasadach funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. W dalszej perspektywie kompetentny pacjent oznacza mniejsze koszty dla całego systemu.

Trzecim obszarem jest wzmacnianie bezpieczeństwa pacjenta. Działania w tym zakresie mają polegać na gromadzeniu i analizie informacji o zdarzeniach niepożądanych, które wystąpiły i miały negatywne konsekwencje, ale również tych, które nie miały poważnych skutków, a także na zapewnieniu sprawnego, prostego, szybkiego i efektywnego trybu wsparcia finansowego osób, które doznały szkody związanej z leczeniem. Poza tym chodzi o działania zmierzające do poprawy komunikacji między personelem medycznym a pacjentami, co przyczyni się do wzrostu zaufania do przedstawicieli wszystkich zawodów medycznych i wpłynie na lepszą współpracę z pacjentem w zakresie leczenia i dochodzenia do zdrowia.

 

Przypomnienie o zasadach prowadzenia kontroli

Państwowa Inspekcja Sanitarna opublikowała komunikat[6] dotyczący zasad przeprowadzania kontroli u przedsiębiorców, m.in. w gabinetach lekarskich i stomatologicznych.

Kontroler musi wylegitymować się i przedłożyć upoważnienie do przeprowadzenia kontroli. Upoważnienie powinno zawierać przynajmniej podstawę prawną (zgodnie z jakimi przepisami przeprowadzana jest kontrola) oraz wskazanie organu, który wydał upoważnienie, imię i nazwisko osoby przeprowadzającej kontrolę, numer jej legitymacji służbowej oraz zakres kontroli. Kontrola powinna być przeprowadzona po uprzednim zawiadomieniu. Wyjątkiem są przypadki, gdy dotyczy to kwestii bezpieczeństwa żywności, kiedy występuje podejrzenie popełnienia przestępstwa lub bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia oraz środowiska naturalnego. W trakcie kontroli pracownik inspekcji ma prawo wstępu m.in. do wszystkich pomieszczeń, pobierania próbek do badań laboratoryjnych, żądania pisemnych lub ustnych informacji, wzywania i przesłuchiwania osób, żądania okazania dokumentów i udostępniania danych. Kontrola kończy się sporządzeniem protokołu, który zawiera przede wszystkim jej wyniki, informacje o stwierdzonych nieprawidłowościach, uwagi i zastrzeżenia osób, które uczestniczyły w kontroli, a także zalecenia pokontrolne.

[1]     DzU z 2024, poz. 1600.
[2]     Sygnatury spraw: V SA/Wa 614/24 oraz V SA/Wa 2586/23.
[3]     https://www.gov.pl/web/rpp/sad-potwierdzil-slusznosc-decyzji-rzecznika-praw-pacjenta (dostęp: 4.11.2024).
[4]     https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2024-10/Do_MS_wi%C4%99zienna_sluzba_zdrowia_reforma_postulaty_16_10_2024.pdf (dostęp: 4.11.2024).
[5]     https://www.gov.pl/attachment/a2f37842-694a-43e3-a2fa-8fca772a6eda (dostęp: 5.11.2024).
[6]     https://www.gov.pl/web/gis/kontrola-panstwowej-inspekcji-sanitarnej-sprawdz-zasady (dostęp: 5.11.2024).

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza