5 października 2017

Zakaz wykonywania zawodu

Prawo

Filip Niemczyk, adwokat

W niniejszym artykule przedstawię odpowiedzi na pytania, w jakich postępowaniach, w oparciu o jakie zasady i w odniesieniu do jakich zdarzeń może być orzeczony trwały lub tymczasowy zakaz wykonywania zawodu lekarza.

Należy pamiętać, że orzeczenie zakazu może być zawarte wyłącznie w skazującym wyroku sądu powszechnego lub dyscyplinarnego wobec osoby, która popełniła przestępstwo bezpośrednio związane z wykonywaniem zawodu lekarza lub uchybiła zasadom etyki lekarskiej. Oznacza to, że zakaz nie może być orzeczony w postępowaniu cywilnym (np. o odszkodowanie za błąd lekarski), w innym trybie, chociażby przez Wojewódzką Komisję ds. Orzekania o Zdarzeniach Medycznych, ani w sprawie, która nie dotyczy bezpośrednio wykonywania zawodu.

Jednym z organów uprawnionych do orzeczenia zakazu jest sąd lekarski. Może on orzec wobec lekarza winnego naruszenia zasad etyki i godności zawodu zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat lub dożywotnie pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Trzeba jednak zaznaczyć, że to najsurowsze środki, jakimi sąd ów dysponuje, a katalog kar przewidzianych w art. 83 ustawy o izbach lekarskich jest szeroki, obejmuje bowiem również upomnienie, naganę, karę pieniężną oraz zakaz pełnienia funkcji kierowniczych.

Pozbawienie prawa wykonywania zawodu jest karą najsurowszą, która może być orzeczona wobec sprawców wyjątkowo ciężkich przewinień. Ustawa o izbach lekarskich nie wskazuje konkretnych przesłanek stosowania poszczególnych kar, pozostawiając w tym zakresie autonomię sądowi lekarskiemu. Posługując się analogią do przepisów prawa karnego, należy jednak przyjąć, że zastosowanie najsurowszej kary – pozbawienia prawa do wykonywania zawodu – może odnosić się do tych tylko sprawców, dla których dane przewinienie nie było incydentalną sytuacją na drodze zawodowej, ale którzy na zawsze powinni być wyeliminowani ze społeczności lekarskiej.

Według informacji podanych przez Naczelną Izbę Lekarską w latach 2000–2014 na terenie całego kraju orzeczono kilkanaście kar trwałego pozbawienia prawa wykonywania zawodu. Są to zatem pojedyncze przypadki. Orzeczenia o czasowym zawieszeniu prawa wykonywania zawodu stanowią znikomy ułamek kar orzekanych w każdym roku przez sądy lekarskie. Dla przykładu w Śląskiej Izbie Lekarskiej na przestrzeni lat 2008–2012 zawieszono czasowo 19 osób.

Jednym ze zdarzeń, w związku z którym sąd lekarski pozbawił lekarza prawa wykonywania zawodu (a Sąd Najwyższy wydał wyrok 29 września 2015 r., sygn. SDI 38/15), była sytuacja, gdy obwiniony pod pozorem udzielania pomocy lekarskiej wprawił pacjentkę w stan uniemożliwiający podjęcie świadomej decyzji, a następnie doprowadził do obcowania płciowego. W uzasadnieniu wyroku sąd lekarski wskazał, że to rażące naruszenie relacji lekarza i pacjenta „kładzie się ponurym cieniem na korporacji lekarskiej”.

Przykładem błędu, który poskutkował orzeczeniem wobec lekarza kary zawieszenia prawa wykonywania zawodu na okres roku, była sytuacja, gdy specjalista chirurg, wykonujący zabieg operacyjny apendektomii, nie dochował należytej staranności podczas otwierania jamy otrzewnej, co spowodowało uszkodzenie tętnicy biodrowej zewnętrznej prawej, prawego moczowodu, prawego powrózka nasiennego z następową martwicą jądra prawego i tym samym naraził pacjenta na dalsze operacje naprawcze i znaczny uszczerbek na zdrowiu (wyrok Sądu Najwyższego z 23 września 2016 r., sygn. SDI 31/16). W uzasadnieniu wyroku wskazano, że obwiniony nie tylko wykonywał zabieg „po omacku”, bez właściwego wglądu w pole operacyjne, ale także ignorował zgłaszane przez pacjenta po zabiegu dolegliwości i nierzetelnie dokonywał wpisów w dokumentacji medycznej.

Zakaz wykonywania zawodu jest również jednym ze środków karnych przewidzianych w kodeksie karnym. Zgodnie z art. 41 §1 k.k., sąd może orzec zakaz wykonywania określonego zawodu, jeżeli dalsze jego wykonywanie przez sprawcę zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Kodeks karny wymaga więc, aby przed orzeczeniem zakazu wykonywania zawodu zostało niezbicie dowiedzione, że dalsze jego wykonywanie przez oskarżonego jest niebezpieczne. W przypadku oskarżonego lekarza oznaczałoby to zatem nie tylko stwierdzenie, że jest winny zarzucanego mu czynu, ale także przyjęcie, że stanowi zagrożenie dla pacjentów. Orzeczenia sądu karnego o zakazie wykonywania zawodu przez lekarza są rzadkie, a jako przykład można wskazać lekarkę skazaną za kilkakrotne przerwanie ciąży wbrew przepisom obowiązującej w tym zakresie ustawy, przy czym skutkiem jednego nieprawidłowo przeprowadzonego zabiegu było ciężkie uszkodzenie płodu oraz narażenie życia matki (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 marca 2013 r., sygn. akt II Aka 470/1). 

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza