15 listopada 2015

Szczepmy się!

Z prof. zw. dr hab. Lidią B. Brydak, kierownikiem Krajowego Ośrodka ds. Grypy w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego – PZH, rozmawia Anetta Chęcińska.

Dlaczego Polacy nie szczepią się przeciw grypie? Mimo wielu akcji informacyjnych statystyki nie są optymistyczne.
Według danych Krajowego Ośrodka ds. Grypy, jednej ze 141 tego rodzaju placówek na świecie, w sezonie 2014/2015 zaszczepiło się w Polsce tylko 3,5 proc. populacji. Na pewno potrzebna jest zdecydowana postawa lekarzy i akceptacja z ich strony dla tej formy profilaktyki. Pracownikom ochrony zdrowia brakuje wiedzy o prawnym obowiązku szczepienia się, wynikającym z ustawy o zapobieganiu chorobom zakaźnym u ludzi oraz ich zwalczaniu. Infekcję spowodowaną przez wirus grypy należy rozpatrywać nie tylko w aspekcie pogorszenia stanu zdrowia, zaostrzenia chorób już istniejących, tj. spowodowaniu wielonarządowych powikłań pogrypowych, niejednokrotnie nieodwracalnych i mogących zakończyć się zgonem. Grypa i jej następstwa to również wymierny koszt ekonomiczny.

Jak sytuacja wygląda w innych krajach, które mogą być dla nas wzorem w profilaktyce grypy?
We Francji, w Holandii czy w Wielkiej Brytanii szczepi się około 60-80 proc. mieszkańców. W niektórych krajach Europy informacja o szczepieniach przeciwko grypie zawarta jest w polisie ubezpieczeniowej (zdrowotnej). Jeżeli pacjent się nie zaszczepił, za leczenie powikłań pogrypowych zapłaci z własnej kieszeni. Czynnik ekonomiczny jest mocnym argumentem.
W wielu krajach bezpłatne szczepienia przeciwko grypie wykonuje się osobom z wybranych grup podwyższonego ryzyka. Akcje darmowych szczepień są organizowane również w Polsce. Coraz częściej włączają się do nich samorządy, a także pracodawcy. Polacy nie korzystają jednak w pełni z tych okazji. Samorządy organizują darmowe szczepienia dla osób po 64. roku życia, a wskaźnik zaszczepionej populacji w tej grupie wiekowej wyniósł w ubiegłym sezonie około 13,5 proc. Z danych Ernst & Young wynika, że w Polsce przeciętne koszty pośrednie związane z zachorowaniami na grypę wynoszą około 1,5 mld zł rocznie.

Kiedy powinniśmy się zaszczepić?
Nie ma określonych terminów, ale osoby z grupy podwyższonego ryzyka – od razu, kiedy szczepionka pojawi się w aptekach. Według WHO powinni zaszczepić się wszyscy chętni, o ile nie mają przeciwwskazań. Sezon epidemiczny grypy zaczyna się 1 października i trwa do końca września następnego roku. Jeżeli zgodnie z zaleceniami WHO nie zdążyliśmy się zaszczepić przed sezonem, możemy to zrobić nawet wówczas, gdy wirus grypy już krąży. Powinniśmy wtedy przez kilka dni unikać kontaktu z osobami zakażonymi.

Jakie są wskazania i przeciwwskazania do szczepienia?
Ze wskazań klinicznych zaszczepić się powinny osoby z grupy podwyższonego ryzyka, bez względu na wiek, pacjenci po przeszczepach, kobiety w ciąży, pacjenci często hospitalizowani. Ze wskazań epidemiologicznych – pracownicy ochrony zdrowia, studenci, osoby pracujące w handlu, kolejarze, policjanci, wojskowi, pracujący i przebywający w dużych skupiskach ludzkich, dzieci zdrowe od 6. miesiąca do 18. roku życia. O szczepieniu zawsze decyduje lekarz po przeprowadzeniu wywiadu. Sprawdzi, czy pacjent nie jest uczulony na składniki, w małej ilości obecne w szczepionce, które wymienione są w ulotce informacyjnej. Jeżeli u pacjenta występuje choroba z wysoką gorączką lub ostra infekcja, szczepienie należy przełożyć.

Krążą mity o szczepieniach przeciw grypie…
„Zaszczepiłem się i zachorowałem”, „szczepionka jest nieskuteczna, wywołuje choroby, cukrzycę, autyzm”. Takich mitów jest wiele i należy je obalać.
Szczepionka przeciw grypie stosowana obecnie w Polsce jest inaktywowana i zawiera jedynie fragment wirusa grypy. Nie wywoła choroby.

W jaki sposób lekarze, a także inni pracownicy ochrony zdrowia, mogą kształtować społeczną świadomość znaczenia szczepień przeciw grypie?
Powinni mówić pacjentom o konsekwencjach infekcji grypowej, o występowaniu wielonarządowych powikłań, które mogą być trwałe lub zakończyć się zgonem. Szczególnie lekarze pierwszego kontaktu mają tu ogromne zadanie do wykonania. Zaangażowanie pracowników ochrony zdrowia wszystkich specjalności jest niezbędne do kształtowania postawy społeczeństwa wobec szczepień i promowania wiedzy na ten temat. Podkreślam, że oprócz Komitetu Doradczego ds. Szczepień WHO szczepienia przeciwko grypie zaleca 14 towarzystw naukowych, np.: Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne, Amerykańskie Kolegium Położnictwa i Ginekologii, Amerykańskie Towarzystwo Chorób Zakaźnych, Amerykańska Akademia Pediatrii, a w Polsce m.in.: Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne.

Czy lekarze się szczepią, dając przykład pacjentom?
Szczepienie przeciw grypie jest etyczną powinnością lekarzy, zarówno wobec pacjentów, których leczą, jak i wobec własnej grupy zawodowej oraz całego medycznego personelu. Są badania, które potwierdzają, że w placówkach medycznych, w których personel szczepi się przeciw grypie, u pacjentów zmniejsza się liczba powikłań i spada liczba zgonów. Według danych European Center for Disease Prevention and Control w Polsce wskaźnik zaszczepionych pracowników ochrony zdrowia wynosi 6,4 proc.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza