14 listopada 2016

Korona świętego Stefana

Jacek Walczak

W budapeszteńskiej Bazylice św. Stefana przechowywana jest najważniejsza dla Węgrów relikwia. W szkatule zbudowanej na kształt gotyckiej kapliczki kryje się dłoń króla Stefana I, którą wzniósł koronę podczas ofiarowania narodu węgierskiego Matce Bożej tuż przed swoją śmiercią. Historia Szent Korony  (Świętej Korony) była niezwykle burzliwa. Korona wcale nie była przeznaczona dla władcy naszych bratanków. Papież Sylwester II zamierzał ofiarować ją polskiemu królowi Bolesławowi Chrobremu. Dla Węgrów stała się gwarantem ciągłości istnienia państwa, posiadającym wręcz magiczną siłę. Być może sprawa korony była pierwszym znanym epizodem w dziejach stosunków polsko-węgierskich, ale nie był to jeszcze czas, kiedy nasze relacje określało powiedzenie „Lendziel, Madziar, kyjt jou borat…” („Polak, Węgier, dwa bratanki…”; przysłowie pochodzi prawdopodobnie z czasów konfederacji barskiej). Spór o koronę nie osłabił jednak wzajemnych sympatii. Król Stefan wspierał Bolesława w jego wyprawie na Ruś Kijowską, co można uznać za pierwsze wspólne wojskowe przedsięwzięcie. Władcy Polski i Węgier byli dość bliskimi kuzynami. Według Pawła Jasienicy król Stefan był synem Adelaidy Białej Knegini. Niezwykle wojownicza dama była siostrą bądź córką Mieszka I. Znamy więcej legend o Świętej Koronie niż faktów historycznych. Współczesne badania wskazują, że powstała nieco później niż mówią podania, w XI w., z połączenia dwóch królewskich diademów. Corona graeca, wykonana przez mistrzów bizantyjskich, stała się darem cesarza Michała VII dla węgierskiego króla Gejzy I. Późniejsza Corona latina, w formie kabłąka wieńczącego starszą część, jest dziełem złotników dynastii Arpadów. Charakterystyczny złoty krzyżyk został przekrzywiony – jak mówi kolejna przypowieść – w XV lub XVI w. Insygnium koronacyjne węgierskich królów\ przechowywano w Bazylice Koronacyjnej w Székesfehérvár. Gdy pod bramami Budapesztu stanęły mongolskie ordy Batu-chana (wnuka Dżyngis-chana), Święta Korona została wywieziona na Chorwację, gdzie na wyspie Trau przetrwała wojenną zawieruchę. Spory pretendentów do węgierskiego tronu, po śmierci ostatniego z dynastii Arpadów – Andrzeja III, sprawiły, że w 1301 r. węgierski skarb przywłaszczył sobie Wacław II Czeski. Korona przechodziła z rąk do rąk, przez jakiś czas miał ją László, wojewoda siedmiogrodzki, który uzurpował sobie prawo do tronu. W połowie XV w. spora grupa węgierskiej szlachty zażądała wprowadzenia na tron Węgier Władysława Warneńczyka. Po jego śmierci królowa regentka Elżbieta w interesie swego syna Władysława Pogrobowca wykradła koronę z Wyszehradu. Działanie okazało się skuteczne, młody Habsburg został koronowany, a korona przewieziona do Wiener Neustadt. Insygnium królewskie zwrócił Węgrom cesarz Fryderyk III dopiero w 1464 r. Po bitwie pod Mohaczem w 1526 r. Święta Korona została wykradziona ze skarbca w Wyszehradzie przez Piotra Perenyego, węgierskiego magnata. Długo się nią nie cieszył, bowiem trzy lata później przypadła jako łup wojenny sułtanowi Sulejmanowi I Wspaniałemu. Turecki władca odesłał ją jednak swemu wasalowi Janowi Zapolyi, władcy Siedmiogrodu. Po jego śmierci wdowa regentka Izabela Jagiellonka oddała koronę Habsburgom, insygnium trafiło do Wiednia. Niekończące się spory dynastyczne i terytorialne powodowały, że korona świętego Stefana wciąż była przenoszona i ukrywana. W 1683 r., podczas najazdu tureckiego, została wywieziona z Preszburga i ukryta w Wiedniu. Dzięki odsieczy wiedeńskiej nie wpadła w ręce muzułmanów. Po upadku Wiosny Ludów w 1849 r. węgierski przywódca Laos Kossuth nakazał zakopać narodowe skarby w Orszowej. Odnaleziona cztery lata później korona, przewieziona uroczyście do Budapesztu, stała się narodową relikwią i symbolem suwerenności Węgier. Ostatni raz wywieziono ją z kraju pod koniec II wojny światowej, by zapobiec zrabowaniu przez Sowietów. Za pośrednictwem Austrii została przekazana Stanom Zjednoczonym i zdeponowana w Fort Knox, największym magazynie złota na świecie. Prezydent Jimmy Carter podjął decyzję o oddaniu jej, w styczniu 1978 r., władzom węgierskim. Od 2002 r. razem z mieczem koronacyjnym jest wystawiona w Sali pod Kopułą parlamentu Węgier, a jej wizerunek widnieje nad godłem kraju. ■

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza