15 maja 2003

SARS – epidemia, ale bez paniki

Wprawdzie zapadalność na ciężki ostry zespół oddechowy (Severe Acute Respiratory Syndrome – SARS), zwłaszcza w Azji Południowo-Wschodniej, nie maleje, ale ani stopień jego zaraźliwości, ani umieralność nie są tak duże, aby choroba ta stanowiła poważne zagrożenie epidemiologiczne.

Wydaje się, że największy niepokój naukowców wzbudził fakt pojawienia się nowej, zakaźnej choroby, której przyczyny dotychczas dokładnie nie ustalono.
W ostatnich badaniach wykryto nowy patogen – wirus hitherlo, należący do rodziny Coronavidae szerzący się drogą kropelkową. Okres inkubacji choroby wynosi od 3 do 10 dni. Jej zaraźliwość jest niższa od innych chorób przenoszonych tą drogą, np. odry czy grypy.
– Nie ma mocnych podstaw do przyjęcia twierdzenia, że SARS przenoszony jest na przedmiotach, ale nie jest to też do końca wykluczone – należy zatem zachować standardowe środki ostrożności, a przed wszystkim myć i dezynfekować ręce – mówi doc. dr Andrzej Zieliński, krajowy konsultant ds. epidemiologii. – Najbardziej narażone na zakażenie są osoby mające bezpośrednią styczność z chorym – 90 proc. zachorowań wystąpiło wśród personelu medycznego opiekującego się pacjentami.
Pierwotnym miejscem rozprzestrzeniania się SARS jest prowincja Guangdong w południowych Chinach, gdzie epidemia rozpoczęła się już w listopadzie 2002 r., a dopiero od lutego br. przypadki zachorowań zaczęły pojawiać się w innych krajach, przede wszystkim u podróżnych wracających z południowej Azji.
Liczba zarejestrowanych zachorowań stale rośnie (29 kwietnia br. było ich 5050), z czego 321 osoby zmarły; daje to zbiorczą śmiertelność (w skali globalnej): 6,35 proc. Gros tych przypadków było w Chinach, Hongkongu, Singapurze i Wietnamie. Poza Azją i Kanadą nie było przypadków śmiertelnych.
Zdaniem prof. Janusza Cianciary, kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego w Warszawie, śmiertelność w dużym stopniu zależna jest od sprawności służby zdrowia w kraju, gdzie występuje ta epidemia. Lekarze jeszcze stosunkowo mało wiedzą o SARS i jego przebiegu, a także o poszczególnych przypadkach. Nie wiadomo np., czy osoby, które zmarły, cierpiały na inne choroby układu oddechowego, czy byli to ludzie starzy, wyniszczeni. Nie można także stwierdzić, czy SARS – podobnie jak większość epidemii chorób zakaźnych w ostatnich dziesięcioleciach (AIDS, żółtaczka, grypa) – przeniósł się na ludzi ze zwierząt.
Prof. Cianciara zapewnia, że zachorowanie nie jest równoznaczne z ciężkim przebiegiem choroby i nie wszystkie typowe objawy – infekcja dróg oddechowych, wysoka gorączka, suchy kaszel – muszą zwiastować SARS.
W Polsce nie zanotowano (do 29 kwietnia br.) ani jednego podejrzanego przypadku, tym bardziej – stwierdzonego.
Szczegółowe i stale aktualizowane informacje na temat przebiegu epidemii oraz zalecenia dla grup zawodowych mogących zetknąć się z chorobą można znaleźć w Internecie: http://www.gis.mz.gov.pl

Postępowanie
z osobami podejrzanymi o ciężki zespół oddechowy – Severe Acute Respiratory Syndrome
Definicja zespołu SARS do celów nadzoru epidemiologicznego

Przypadek podejrzany:
Zachorowanie, które wystąpiło po 1 lutego 2003 r. i które spełnia następujące kryteria:

  • Objawy infekcji dróg oddechowych ;
  • Temperatura ciała > 38 stopni C;
  • Jeden lub więcej objawów choroby układu oddechowego (np. kaszel, duszność, trudności w oddychaniu, hipoksja lub radiologiczne objawy zapalenia płuc lub ostrego zespołu niewydolności oddechowej – ARDS);
  • Podróż do obszarów występowania SARS: Hongkong, Chiny – prowincja Guangdong, Pekin, Shanxi, Hanoi – Wietnam, Singapur, Taiwan, w ciągu 10 dni przed wystąpieniem objawów lub zachorowaniem osoby, która pozostawała w bliskiej styczności, w ciągu 10 dni przed wystąpieniem objawów z osobą mającą objawy ze strony układu oddechowego i podróżowała do obszarów zagrożenia SARS lub z osobą poddaną obserwacji w kierunku SARS.

Bliska styczność jest definiowana jako: bezpośredni kontakt z wydzielinami dróg oddechowych lub płynów ustrojowych osoby podejrzanej o zachorowanie na SARS, a także opieka nad taką osobą lub mieszkanie z nią w jednym mieszkaniu.
Przypadek prawdopodobny to przypadek podejrzany, w którym stwierdzono radiologiczne cechy zapalenia płuc lub ARDS, lub znaleziono odpowiadające tym stanom zmiany w autopsji. Przypadek potwierdzony nie ma zastosowania w związku z brakiem identyfikacji czynnika etiologicznego.

Działania profilaktyczne
w przypadku podejrzenia SARS:
Zasady ogólne

  1. We wszystkich miastach, gdzie znajdują się międzynarodowe porty lotnicze wytypować oddziały zakaźne (obserwacyjno-zakaźne) zapewniające warunki hospitalizacji przypadków o wysokiej zakaźności.
  2. Wytypować doświadczonych lekarzy chorób zakaźnych lub pneumologów jako konsultantów, których można byłoby wezwać telefonicznie z zadaniem konsultowania podejrzanych przypadków.
  3. Lekarz konsultant ustala następujący tryb postępowania: W przypadku niebudzącym wątpliwości, że przypadek nie jest podejrzany o zespół niewydolności oddechowej, odwołać zastosowane zalecenia i ustalić inny odpowiadający sytuacji tryb postępowania. W przypadku budzącym podejrzenie spowodować natychmiastową ewakuację do wytypowanego oddziału zakaźnego celem hospitalizacji.
  4. Każdą informację o stwierdzonym przypadku podejrzanym o SARS należy w trybie natychmiastowym zgłosić do Głównego Inspektoratu Sanitarnego.

W miejscu zamieszkania

  1. Osoba z objawami SARS i stykające się z nią osoby powinny założyć na twarze maski z gazy lub z bibuły. Z osobą chorą należy unikać kontaktu twarzą w twarz.
  2. Po porozumieniu telefonicznym z najbliższym szpitalem zakaźnym, lekarzem pierwszego kontaktu lub właściwą terytorialnie stacją sanitarno-epidemiologiczną – osobę chorą należy w uzgodniony sposób przewieźć do wskazanej placówki medycznej.
  3. Osoby, które opiekowały się osobą podejrzaną o SARS lub mieszkały z nią w jednym mieszkaniu, po wystąpieniu u niej objawów ze strony układu oddechowego należy poddać 10-dniowej obserwacji w szpitalu zakaźnym, w osobnych pomieszczeniach.
  4. Osoby mające z osobą podejrzaną krótki kontakt należy poddać 10-dniowej obserwacji bez kwarantanny (mierzenie temperatury 2 x dziennie i zgłaszanie objawów ze strony układu oddechowego lekarzowi).
  5. Przedmioty, z którymi stykała się osoba podejrzana, i pomieszczenia, w których przebywała, nie wymagają innych zabiegów poza rutynowymi zabiegami sanitarno-higienicznymi (mycie, wietrzenie).

Postępowanie przy hospitalizacji osób z podejrzeniem SARS w celu zapobieżenia szerzeniu się zakażenia w zakładach opieki zdrowotnej

  1. Chorzy z podejrzeniem zespołu SARS powinni być hospitalizowani w warunkach oddziałów zapewniających co najmniej izolację oddechową w warunkach oddziałów zakaźnych lub obserwacyjno-izolacyjnych.
  2. W miarę możliwości pacjenci z podejrzeniem SARS winni przebywać w odrębnych salach z niezależnym węzłem sanitarnym.
  3. Odwiedziny chorych winny być ograniczone do minimum i każdorazowo uzgadniane z lekarzem prowadzącym. W czasie odwiedzin chory i odwiedzający powinni nosić maski z gazy lub bibuły zakrywające usta i nos.
  4. Przy wszelkich bezpośrednich kontaktach z chorymi personel medyczny zobowiązany jest nosić maski na twarzy, rękawiczki gumowe, fartuchy, ochraniacze na buty. Obowiązuje bezwzględne przestrzeganie standardowych środków ostrożności, jak mycie rąk przed i po kontakcie z chorym i bezpieczne usuwanie przedmiotów ostrych.
  5. W procedurach lekarskich należy dążyć do stosowania sprzętu jednorazowego, a tam, gdzie nie jest to możliwe, sprzęt winien być starannie i zgodnie
    z instrukcją dezynfekowany, z użyciem skutecznych środków wirusobójczych
    i bakteriobójczych.

Na podstawie wytycznych
Głównego Inspektora Sanitarnego
z 2 kwietnia 2003 r.

Rząd przeznaczy 370 tysięcy złotych na lepsze przystosowanie Szpitala Wolskiego w Warszawie do ewentualnego przyjęcia chorych na SARS. 29 kwietnia premier Leszek Miller wraz z ministrem zdrowia Leszkiem Sikorskim i głównym inspektorem sanitarnym Andrzejem Trybuszem wizytował Wojewódzki Szpital Zakaźny przy ulicy Wolskiej w Warszawie, a następnie – Międzynarodowy Port Lotniczy Okęcie.
Wizyta w Szpitalu Wolskim objęła oddział obserwacyjno-zakaźny i oddział intensywnej opieki medycznej. Premier powiedział po tej wizycie, że jesteśmy przygotowani do diagnozowania i leczenia ewentualnych chorych na ostrą niewydolność oddechową. Jego zdaniem, mamy odpowiedni sprzęt i wykwalifikowaną kadrę do walki z SARS. W całym kraju przygotowano 22 oddziały na wypadek pojawienia się ewentualnych zachorowań. Po południu rząd wysłuchał informacji ministra zdrowia w tej sprawie.
Dyrektor Szpitala Wolskiego, Andrzej Horban, powiedział, że pieniądze, które wyasygnował rząd, wykorzysta na zainstalowanie systemu nowoczesnej wentylacji. Powietrze z sal chorych musi być odpowiednio filtrowane, oczyszczane i odkażane. Szpital ma blisko 300 miejsc i – jak powiedział dyrektor – może być w całości przeznaczony dla chorych na SARS.
Premier Miller stwierdził także, że Lotnisko Okęcie w Warszawie jest przygotowane na ewentualne przyjęcie pasażerów z objawami ostrej niewydolności oddechowej. Zapewniają go o tym specjaliści. Lotnisko jest miejscem, gdzie można udzielać pierwszej pomocy osobom podejrzanym o zakażenie SARS do czasu odwiezienia ich do szpitala.
Ireneusz Dzik, naczelny lekarz Lotniska Okęcie, powiedział, że zdarzały się już przypadki osób podejrzanych o SARS. Zapewnił, że port lotniczy jest przygotowany zgodnie ze światowymi standardami w tym zakresie. Wyjaśnił, że lotnisko ma odpowiednio wyszkolone i wyposażone w sprzęt służby oraz że istnieje możliwość izolacji pasażerów podejrzanych o SARS: pojedyńcze izolatki oraz cały budynek, gdyby zaistniała potrzeba odizolowania wszystkich pasażerów samolotu. Goście wizytujący lotnisko obejrzeli przygotowane izolatki.
Główny inspektor sanitarny oraz minister zdrowia zapewniają, że w Polsce nie ma chorych na ostrą niewydolność oddechową. Wszyscy jednak dodają, że istnieje możliwość, iż choroba dotrze do naszego kraju. Dotychczas było 7 osób podejrzanych o SARS, ale badania tego nie potwierdziły.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza