11 października 2003

Nasza Akademia – Klinika Ortopedii i Traumatologii

W cyklu prezentującym kliniki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Katedrę i Klinikę Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, kierowaną przez prof. dr. hab. n. med. Andrzeja Góreckiego.

Placówka ta, mieszcząca się w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus przy ul. Lindleya 4, należy do najstarszych ośrodków ortopedycznych w Polsce. Jest także jedną z najstarszych klinik warszawskiej uczelni – została utworzona w 1950 r. Jej pierwszym kierownikiem był prof. Adam Gruca, światowej sławy lekarz ortopeda. Prof. Gruca jest również autorem projektu gmachu kliniki, który oddano do użytku w 1957 r. Fasada jest repliką budynku Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie prof. Gruca przed II wojną światową założył „lwowską szkołę ortopedii”.
Warszawska klinika w znacznej mierze stała się spadkobierczynią tradycji szkoły lwowskiej, zwłaszcza że przez ponad 20 lat (1966-1999) kierował nią inny lekarz lwowski i współpracownik prof. Grucy – prof. Marian Garlicki.
Klinika zajmuje się różnymi zagadnieniami z zakresu ortopedii i szeroko pojętej traumatologii. W trakcie ostrych dyżurów (pełnionych raz w tygodniu) przywożeni są pacjenci z licznymi obrażeniami – nie tylko narządu ruchu, ale też innych tkanek. W takich przypadkach z tutejszymi lekarzami współpracują specjaliści z innych klinik.
Placówka dysponuje najnowocześniejszym wyposażeniem służącym do diagnostyki i leczenia wszelkich obrażeń, do zespalania kości, zakładania stabilizatorów zewnętrznych, aparaturą do rentgenowskiego podglądu śródoperacyjnego (aparat rentgenowski z ekranem telewizyjnym) – czyli wszystkim, co w chwili obecnej jest konieczne do pracy w dobrej klinice traumatologicznej.
W klinice jest 6 oddziałów: Ortopedii Dzieci, Ortopedii Dorosłych, Oddział Urazowy, Zapaleń Kości, Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Chirurgii Ręki, Chirurgii Kolana. W skład kliniki wchodzi również Zespół Rehabilitacji oraz bardzo rozbudowana Przychodnia Przykliniczna.

Działalność leczniczo-usługowa
W zakresie ortopedii dziecięcej w klinice leczy się wszystkie schorzenia i deformacje narządu ruchu oraz wady wieku dziecięcego – schorzenia stawu biodrowego, wady kręgosłupa (nie tylko skoliozy), stóp i klatki pierwsiowej. Zniekształcenia i skrócenia kończyn są korygowane metodą Ilizarowa, ale stosuje się tu też inne stabilizatory zewnętrzne. Metoda Ilizarowa jest pomocna w leczeniu pacjentów w różnym wieku.
– Śmiało można powiedzieć, że leczenie i dzieci, i dorosłych jest w tej klinice na światowym poziomie. A konkurencji, w dobrym tego słowa znaczeniu, się nie obawiamy, chociaż jej świadomość dopinguje nas do dużego wysiłku i wkładu w stały rozwój – mówi prof. Andrzej Górecki, który jest także krajowym konsultantem w dziedzinie ortopedii i traumatologii.
Klinika ma szczególnie duże doświadczenie w chirurgii kolana, lekarze operują wszystkimi nowoczesnymi metodami, łącznie z artroskopią kolana. Przy uszkodzeniach chrząstki kolana prowadzi się hodowlę tkanek, operuje uszkodzone łąkotki, rekonstruuje wiązadła, wszczepia protezy stawu kolanowego. Przy tych zabiegach klinika – jako pierwszy ośrodek w Polsce – stosuje nawigację chirurgiczną, czyli wspomaganie czynności operacyjnych podglądem komputerowym. Przy użyciu kamer można bardzo precyzyjnie określić cięcia kostne i osadzenie protezy, co daje jej większą trwałość i jakość. Ponad dwustu pacjentom rocznie wszczepiane są protezy kolana. Wykorzystując wysoki poziom umiejętności i duże doświadczenie chirurgów, wykonuje się tu także operacje rewizyjne w przypadkach powikłań, po wcześniejszych wszczepieniach protezy stawu biodrowego czy kolanowego, przy obluzowanych protezach, które powodują rozległe zniszczenia tkanki kostnej. Operacje rewizyjne przeprowadzane są u pacjentów z całego kraju.
Na Oddziale Chirurgii Stawu Biodrowego leczy się zmiany zwyrodnieniowe u dorosłych. Najpoważniejszym zabiegiem jest wszczepianie protez, ale wykonuje się także wszystkie zabiegi, które można przeprowadzić przy zmianach mniej nasilonych, np. przy jałowej martwicy głowy kości udowej. Pojawia się ona np. po sterydoterapii.
Na Oddziale Urazowym stosowane są różnorodne nowoczesne techniki rozpoznawania i leczenia uszkodzeń narządu ruchu, w tym metodą zespalania kości.
Na Oddziale Chirurgii Ręki przeprowadza się, z wykorzystaniem mikrochirurgii i endoskopii, m.in. zabiegi rekonstrukcyjne przy deformacjach, ubytkach tkanek, zespolenia ścięgien, operuje się też zespoły ciasnoty kanału nadgarstka.
Na Oddział Septyczny, zakażeń kości trafiają chorzy z powikłaniami. Najczęściej są to pacjenci leczeni już w innych ośrodkach, ale nie tylko. Powikłania septyczne zdarzają się we wszystkich szpitalach na świecie; ważne jest, aby odsetek tych przypadków nie przekraczał dopuszczalnych granic. Najlepszym wskaźnikiem jest liczba powikłań przy osadzaniu protez stawu biodrowego – w klinice przy Lindleya nie przekracza on 1 proc. przy operacjach pierwotnych (ok. 700 pierwotnych oraz 300 rewizyjnych).
Zabiegi na Oddziale Septycznym są trudne i bardzo drogie, ponieważ konieczne jest stosowanie kosztownych antybiotyków.
Ze względu na bardzo skąpe fundusze – w tej chwili w klinice znacznie ograniczono liczbę zabiegów planowych, pacjenci czekają na nie coraz dłużej.
Dzięki aktywności kierownictwa kliniki i współpracy z jedną z fundacji – w placówce są najnowsze urządzenia, m.in. jedyna w swoim rodzaju aparatura do śródoperacyjnej kontroli przy wszczepach w chirurgii kręgosłupa. Cennym nabytkiem jest także aparat do nawigacji komputerowej, znajdujący zastosowanie przy osadzaniu panewki protezy (wartości kilkuset tys. euro), podarowany przez firmę produkującą programy do tego typu działań. Klinika dysponuje ponadto całą aparaturą diagnostyczną, tj. rezonansem magnetycznym, tomografem komputerowym, aparaturą usg, aparaturą do monitorowania ruchu stawów i in.
Wykonuje się tu 5 tys. operacji rocznie, a współcześnie o znaczeniu ośrodka nie decyduje liczba łóżek, ale wykonanych operacji, poziom i skala ich trudności.
Poza zabiegami szpitalnymi klinika prowadzi bardzo rozbudowaną działalność ambulatoryjną w kilkunastu poradniach ( ponad 60 tys. porad rocznie). Są to nie tylko porady pierwszorazowe, diagnostyczne, ale również okresowe kontrole po zabiegach. Są tu zarówno poradnie ogólnoortopedyczne dla dorosłych i dzieci, urazowe, jak i wąskospecjalistyczne, np. chirurgii barku, stawu biodrowego, kolana, stopy czy osteoporozy i zaburzeń metabolicznych, schorzeń kręgosłupa oraz zwyrodnień kończyn. Pacjent trafiający na Lindleya po raz pierwszy zapisuje się do poradni ortopedycznej i po pierwszym badaniu wszystkie bardziej złożone przypadki są kierowane do poradni wąskospecjalistycznych. Podział taki trochę wydłuża czas leczenia, ale gwarantuje fachową opiekę.
Przy klinice funkcjonuje także poradnia zaopatrzenia ortopedycznego wraz z warsztatami, w których dopasowuje się ortezy lub sprzęt ortopedyczny.
Duży i doświadczony zespół rehabilitantów prowadzi zajęcia w trybie ciągłym, również w soboty i niedziele. Jest to konieczne u niektórych pacjentów, np. u tych, u których zastosowano metodę Ilizarowa, którym wszczepiono protezy kolana, stawu bidorowego oraz u osób starszych po urazach.
Prof. Górecki ubolewa, że od kilkunastu lat nie udaje się przywrócić do stanu używalności obszernych sal rehabilitacyjnych wraz z basenem, znajdujących się w podziemiach budynku. Korzystano z nich w pierwszych latach istnienia kliniki, potem z braku funduszy zostały zamknięte i niszczeją. Żadne próby odremontowania tych pomieszczeń i przywrócenia ich do użytku się nie udają.
Pacjenci trafiają do kliniki w dwojaki sposób. Na ostrym dyżurze zgłaszają się sami bądź przywożeni są tu bezpośrednio, np. z wypadków. Wszyscy pozostali powinni mieć skierowania od lekarzy pierwszego kontaktu, od specjalistów przyjmujących ambulatoryjnie bądź z innych oddziałów szpitalnych.

Działalność dydaktyczna
Podyplomowa działalność dydaktyczna obejmuje szkolenia stażystów, staże specjalizacyjne ortopedów i lekarzy specjalizujących się w innych dziedzinach, a także szkolenia doskonalące już po uzyskaniu specjalizacji. Te ostatnie najczęściej przebiegają w formie kursów monotematycznych lub systemie indywidualnym; przyjeżdżają na nie lekarze z dużym doświadczeniem, chcący poznać najnowsze osiągnięcia czy metody operacyjne.
Na kursach bywa zwykle 40-50 lekarzy. Doceniając wagę szkolenia podyplomowego, także praktycznego, zorganizowano Centrum Szkoleniowe Akademia Aeskulap.
W ramach kształcenia przeddyplomowego odbywają się w Klinice zajęcia z ortopedii i traumatologii (seminaria i ćwiczenia), prowadzone są one dla studentów V roku studiów lekarskich I wydziału, a z ortopedii dziecięcej dla II wydziału, dla wydziału pielęgniarstwa, ratownictwa, studiów wieczorowych, English division, fizjoterapii. Od lat prowadzone są zajęcia praktyczne dla studentów wydziału fizjoterapii AWF.
Połączenie działalności klinicznej z licznymi zajęciami dydaktycznymi jest trudne, wymaga zaangażowania wszystkich pracowników kliniki. – Praca w klinice jest ciężka, ale z drugiej strony pozwala na zdobycie najwyższych umiejętności, dlatego tak wiele wymagam od siebie i moich współpracowników – mówi prof. Górecki.

Działalność naukowa
Działalność naukowa koncentruje się na pracach klinicznych z zakresu chirurgii kolana, alloplastyki stawu biodrowego, chirurgii barku, elastycznych zespoleń odłamów kości, ryglowanych zespoleń śródszpikowych, wielostronnego zastosowania metody Ilizarowa, chirurgii kręgosłupa oraz zastosowaniu różnorodnych biomateriałów, w tym węglowych. Od wielu lat chirurdzy współpracują w zespołach interdyscyplinarnych, gdyż ta specjalność wymaga pomocy techniki, inżynierii itp. Od przeszło 20 lat współpracują z AGH w zakresie przygotowywania biomateriałów węglowych, a także z bankiem tkanek, np. w dziedzinie hodowli chondrocytów, tj. komórek tworzących chrząstkę. Lekarze z kliniki są w przededniu klinicznego zastosowania tej metody.
Pracownicy kliniki pierwsi w Europie zastosowali czynnik wzrostu (stymulujący np. wzrost komórek) w pracy klinicznej, ale jest to metoda droga (1 ampułka leku kosztuje 12 tys. zł). Mimo to leczono w ten sposób już 8 pacjentów, uzyskując bardzo dobre wyniki. W tej chwili placówka ma 2 granty KBN, kilka innych zakończyła. Prowadzi też prace badawcze finansowane przez uczelnię, np. w zakresie chirurgii biodra oraz okolicy stawu skokowego.
W uczelnianych rankingach, w których stosuje się wiele różnych kryteriów, Warszawska Klinika Ortopedyczna utrzymuje się na pierwszych miejscach. Ożywioną działalność naukową prowadzi Naukowe Koło Studentów przy Klinice, a prowadzone przez jego członków prace naukowe były wielokrotnie nagradzane na krajowych i zagranicznych kongresach naukowych.

Małgorzata Skarbek

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza