6 stycznia 2004

’203′ DO ZWROTU!

Jak doszło do uchwalenia ustawy?
Wszyscy pamiętamy protesty pielęgniarek i położnych w grudniu 2001 roku. Pod naciskiem sióstr strajkujących przed Kancelarią Premiera i Sejmem, okupujących Ministerstwo Zdrowia, blokujących główne szlaki komunikacyjne w kraju, późnym wieczorem 22 grudnia 2001 roku Sejm uchwalił Ustawę o zmianie ustawy o negocjowanym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych innych ustaw i zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 r. nr 5, poz. 45 ) – płace pielęgniarek i innych pracowników służby zdrowia miały wzrosnąć w kolejnym roku o 203 zł miesięcznie, zgodnie z propozycjami ówczesnego rządu. Nowelizacja zakładała także negocjacyjny system wzrostu płac w publicznych zakładach opieki zdrowotnej. Wydawało się wtedy, iż na tym zakończy się gehenna pielęgniarek, ale rzeczywistość zweryfikowała te poglądy.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Okazało się bowiem, iż mało który dyrektor szpitala w Polsce dobrowolnie wypłacił lub wypłaca popularne „203”. Działo się tak, ponieważ w ustawie nie wskazano wprost podmiotu zobowiązanego do sfinansowania tego „hojnego” gestu posłów i senatorów – autorów ustawy przyznającej podwyżki. Ustawa z tego właśnie powodu poróżniła środowisko prawników związanych ze służbą zdrowia. Wątpliwości co do zgodności z przepisami ustawy zasadniczej budził zwłaszcza brak wskazania finansującego podwyżki ustanowione na mocy ustawy. W tej kwestii wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 18 grudnia 2002 roku orzekł o zgodności z art. 4 a ust. 1 i 2 ustawy z 16 grudnia 1994 roku o negocjowanym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców ( Dz. U. z 1995 r. nr 1, poz. 2 z późniejszymi zmianami) z Konstytucją RP. Trybunał uznał zgodność tego przepisu, jednak w rozumieniu go jako tworzącego „współodpowiedzialność systemu finansów publicznych za jego wykonanie”. Należy w tym miejscu dodać, iż obowiązek sektora finansów publicznych refundowania środków przeznaczonych na realizację podwyżki został zawarty w wyroku Trybunału, a co za tym idzie, zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji zasada ta ma moc powszechnie obowiązującą.
W sentencji Trybunał stwierdził, iż ustawa jest zgodna z zapisami konstytucyjnymi. Zwrócił jednak uwagę iż współodpowiedzialność za realizację podwyżek ciąży na segmencie finansów publicznych, ponieważ także do niego należy zapewnienie obywatelom równego dostępu do opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.
Pozostaje jednak problem polegający na zidentyfikowaniu owego sektora finansów publicznych. Uczynił to Trybunał Konstytucyjny. W roku 2001 i 2002 do systemu finansującego opiekę zdrowotną wpłynęły dodatkowe środki, o wielkości przekraczającej koszty zwiększonych wynagrodzeń. Według przedstawicieli Ministerstwa Finansów i Ministerstwa Zdrowia złożyły się na nie:

  1. kwoty uzyskane z podniesionej o 0,25 % składki na ubezpieczenie zdrowotne, co znalazło swoje odzwierciedlenie w ustawie budżetowej;
  2. wyższe, niż planowano, przychody kas chorych, wynikające z poprawy windykacji składek;
  3. zwolnienie kas chorych z konieczności zwrotu w 2001 r. i w 2002 r. pożyczki udzielonej z budżetu kasom chorych;
  4. zawieszenie wpłaty rat kapitałowych i odsetkowych w 2001 r. i 2002 r.;
  5. przesunięcie spłaty pożyczki udzielonej z budżetu państwa kasom chorych do 31 grudnia 2004 r.
    W opinii sędziów Trybunału, te właśnie środki powinny były zostać przeznaczone na realizację ustawowej podwyżki. Dysponentem tych środków były właśnie kasy chorych i to one, w opinii sędziów Trybunału, winny były przeznaczyć odpowiednie kwoty na realizację podwyżki. W obecnym stanie prawnym, po likwidacji kas chorych, ich obowiązki przejął Narodowy Fundusz Zdrowia.

Wyrok Sądu Najwyższego
Sprawa „203” ma jeszcze drugi, bardzo ciekawy aspekt. Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2003 roku, Szpitalowi im. M. Kopernika w Łodzi SPZOZ-u została wyrządzona szkoda przez niedbalstwo legislacyjne. Jednostka ta domagała się odszkodowania od Skarbu Państwa za niewydanie przepisów wykonawczych, które wskazałyby finansującego podwyżki. Sądy obydwu instancji oddaliły powództwo szpitala, aż sprawą zajął się Sąd Najwyższy, który generalnie uznał, iż szpitalowi wyrządzono szkodę legislacyjną, ale ze względu na nieścisłości w ustaleniach faktycznych zwrócił sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Jakub Ziemba

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza