3 marca 2004

Nasi mistrzowie

Odpowiadając na apel autora listu „Nasi mistrzowie” z „Pulsu” nr 12/2003 (str. 33), załączam dwa teksty: „Prof. Wiktor Grzywo-Dąbrowski” i „Barwne życie dra Aleksandra Rytla”. Byli to ludzie o wielkim autorytecie moralnym, których warto przypomnieć młodym lekarzom.

Władysław Stefanoff
(adres do wiadomości redakcji)

Prof. Wiktor Grzywo-Dąbrowski
Wybitny uczony, autor podręczników obowiązujących studentów prawa i medycyny: Medycyna sądowa dla prawników (1957) i Podręcznik medycyny sądowej dla studentów medycyny i lekarzy (1958). Ten tytan pracy, człowiek o kryształowej uczciwości zaimponował mi najbardziej, kiedy odmówił władzy radzieckiej przewodniczenia międzynarodowej komisji ekspertów, mającej obarczyć Niemców odpowiedzialnością za zbrodnie katyńskie. Znał prawdę i nie chciał mieć nic wspólnego z tą karygodną mistyfikacją. Była to decyzja wymagająca nie lada odwagi i charakteru.
Urodził się 15 sierpnia 1885 r. w Zadońsku, w guberni woroneskiej. Pochodził z rodziny inteligenckiej. Po ukończeniu gimnazjum z Saratowie, w 1904 r. rozpoczął studia w Krakowie. W 1911 r. otrzymał tytuł doktora wszech nauk lekarskich na Uniwersytecie Jagiellońskim.
W latach 1912 – 1916 pracował jako ordynator i prosektor Szpitala Psychiatrycznego w Kochanówku po Łodzią. Po przeniesieniu się do Warszawy podjął pracę prosektora w Szpitalu Dzieciątka Jezus. W 1921 r. został powołany na kierownika Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Warszawskiego z tytułem profesora nadzwyczajnego. Już w następnym roku został profesorem zwyczajnym.
W latach 1921-29 nadzorował projektowanie i budowę gmachu medycyny sądowej przy ul. Oczki 1. Od 1927 r. profesor redagował czasopismo „Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminalistyki”. Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Kryminologicznego i członek jego zarządu (1928-1936). Założyciel Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii (1938) i jego prezes do 1955 r. W latach 1932-33 i 1938-39 był dziekanem Wydziału Lekarskiego UW. Od 1937 r. członek-korespondent Francuskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej. Od 1947 r. organizator i kierownik Biblioteki Akademii Medycznej w Warszawie. W latach 1951-62 redaktor czasopisma „Archiwum Medycyny Sądowej, Psychiatrii Sądowej i Kryminalistyki”.
Prowadził wykłady, zajęcia i egzaminy nie tylko dla studentów medycyny i lekarzy, ale także dla studentów Wydziału Prawa UW. Napisał ok. stu pięćdziesięciu prac z zakresu anatomii patologicznej, psychiatrii, medycyny sądowej, kryminologii, etyki lekarskiej, zestawień bibliograficznych, a także pięć podręczników akademickich.
Już jako dziecko byłem częstym gościem państwa Grzywo-Dąbrowskich. Potem także jako student i lekarz, a nawet przez kilka miesięcy w 1945 r. jako asystent profesora. Moja matka była najlepszą przyjaciółką żony profesora, z którą studiowała medycynę na Uniwersytecie Genewskim. Piszę o tym, ponieważ mogłem przyjrzeć się z bliska ważnej roli, jaką w życiu i karierze profesora odgrywała dr Maria Grzywo-Dąbrowska. Była jego sekretarką, muzą, doradczynią, tłumaczką prac naukowych z obcojęzycznej prasy fachowej, korektorką i adiustatorką tekstów. Uzupełniali się wzajemnie, tworząc idealnie dobraną parę małżeńską.
W roku 1962 profesor przeszedł na emeryturę. Zmarł w Warszawie w wieku 83 lat.

Barwne życie doktora Aleksandra Rytla
Dr Rytel był człowiekiem o niespożytej energii, nieco despotycznym, skutecznym w działaniu, wielkim patriotą, niezmordowanym działaczem społecznym, propagatorem kultury i nauki polskiej w USA, a także w innych krajach świata, które często odwiedzał jako uczestnik zjazdów naukowych.
W latach 50. dr Rytel przyjechał do Wenezueli, ażeby wziąć udział w sympozjum odbywającym się na uniwersytecie miasta Merida w Andach. W tym czasie przebywała tam dr Irena Stosio, moja koleżanka ze studiów i z pracy w wenezuelskim Ministerstwie Zdrowia. Przygotowywała się do nostryfikacji dyplomu otrzymanego na Uniwersytecie w Edynburgu. Starszy pan Rytel zakochał się od pierwszego wejrzenia w dwa razy młodszej koleżance i to nie bez wzajemności. Ich charaktery wspaniale się dopełniały.
Nostryfikacja została nagle przerwana, Aleksander porwał Irenę do Stanów, gdzie natychmiast wzięli ślub. Było to małżeństwo bardzo udane.
Aleksander Rytel urodził się 30 marca 1896 r. w Sokołowie Podlaskim. Uczęszczał do gimnazjum im. Ziemi Mazowieckiej w Warszawie. Maturę otrzymał w 1916 r. w Homlu. Studiował medycynę w Charkowie, a następnie w Warszawie. Jako wiceprzewodniczący Koła Medyków został wybrany na prezesa Komitetu Budowy Domu Medyka w Warszawie. Dyplom lekarza otrzymał w 1923 r.
Współpracował z Edwardem Żebrowskim, profesorem chorób wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego, a także z prof. Witoldem Orłowskim, na którego zlecenie kierował wydawaniem „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”. Wieloletni prezes Stowarzyszenia Lekarzy Ubezpieczeń Społecznych; należał również do Sekcji Współpracy Międzynarodowej Naczelnej Izby Lekarskiej.
Po kilkuletnich studiach zagranicznych – w 1934 r. został ordynatorem Szpitala Wolskiego, a w 1938 r. dyrektorem tego szpitala. Na kilka tygodni przed wybuchem wojny, na prośbę prezydenta stolicy Stefana Starzyńskiego, dr Rytel wyjechał do USA i Kanady, ażeby zapoznać się z tamtejszymi metodami walki z gruźlicą. Ten wyjazd niewątpliwie uratował mu życie. Jak wiemy, podczas Powstania Warszawskiego, 5 sierpnia 1944 r., hitlerowcy zamordowali w bestialski sposób cały personel szpitalny i wszystkich pacjentów.
W Kanadzie dr Rytel pracował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Toronto. Po ukończeniu Kanadyjskiej Szkoły Oficerskiej w Toronto został komendantem ośrodka rekrutacyjnego Wojska Polskiego w kanadyjskim Windsorze, dzięki czemu mógł zakupić od armii kanadyjskiej sprzęt chirurgiczny dla Polskiego Wydziału Lekarskiego w Edynburgu.
W 1943 r. został członkiem delegacji polskiej w UNRRA. W 1946 r. współpracował z pismem „Journal of American Medical Association” jako referent polskich czasopism naukowych. Nabyte doświadczenie wykorzystał do założenia prestiżowego pisma w języku angielskim – „Biuletin of Polish Medical Science and History”, którego był wydawcą i naczelnym redaktorem.
Organizator budowy pomnika Mikołaja Kopernika w Chicago. W roku 1973 odsłonięto ten pomnik przed chicagoskim planetarium. Razem ze swym przyjacielem prof. Stanisławem Lorentzem zorganizowali obchody Milenium w Chicago, podczas których zaprezentowali (także w kilku innych miastach) cenne zabytki Wawelskiego Muzeum, m.in. słynny szczerbiec i arrasy.
Dr Rytel pierwszy uzyskał zgodę rządu USA na uchylenie zakazu sprzedaży do Polski szczepionki przeciwko poliomyelitis. Szczepionki tej nie wolno było wówczas wywozić do innych krajów.
W 1946 r. powołał w USA Związek Lekarzy Polskich, którego był prezesem przez okres trzydziestu lat. Związek liczył przeszło dwadzieścia tysięcy członków. W 1976 r. zorganizował w Polsce pierwszy powojenny Zjazd Naukowy Lekarzy Polonijnych. Tego samego roku Akademia Medyczna w Warszawie, w uznaniu zasług dla medycyny polskiej, obdarzyła go godnością doktora honoris causa.
Nie sposób wymienić wszystkich osiągnięć i dokonań dra Aleksandra Rytla, wielkiego społecznika i patrioty. Zmarł 15 listopada 1984 r. w Daytona Beach, na Florydzie. Cześć Jego pamięci.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza