21 kwietnia 2004

Nasza Akademia – Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych i Nadciśnienia Tętniczego

W cyklu prezentującym kliniki Akademii Medycznej w Warszawie przedstawiamy Katedrę i Klinikę Chorób Wewnętrznych i Nadciśnienia Tętniczego, mieszczącą się w Centralnym Szpitalu Klinicznym przy ulicy Banacha. Jej kierownikiem jest prof. dr n. med. Zbigniew Gaciong.

Klinika Chorób Wewnętrznych i Nadciśnienia Tętniczego, podob nie jak większość zakładów pracujących dziś przy ulicy Banacha, wywodzi się ze szpitala przy Lindleya. Tam bowiem, w Szpitalu Dzieciątka Jezus, na przełomie XIX i XX wieku prof. Antoni Gluziński, założyciel Towarzystwa Internistów Polskich, utworzył Klinikę Chorób Wewnętrznych. Jej tradycję kontynuuje przedstawiana klinika. Tradycję tę mierzy się nie tylko latami pracy, ale też postaciami wybitnych kierowników: prof. prof. Witolda Orłowskiego, Mściwoja Semeraua-Siemianowskiego, Dymitra Aleksandrowa, Włodzimierza Januszewicza.
Obecnie klinika składa się z 68-łóżkowego oddziału, sali intensywnej opieki z 5 łóżkami oraz diagnostycznego oddziału dziennego. Liczba łóżek często znacząco rośnie – niekiedy aż do 90. Zwiększony napływ pacjentów niekiedy poważnie utrudnia pracę. Na szczęście udaje się skracać czas pobytu w szpitalu, nie powodując pogorszenia jakości leczenia chorych.
– Klinika nasza, podobnie jak wszystkie pozostałe w tej placówce, pełni funkcję oddziału ogólnointernistycznego, bo szpital – choć III stopnia referencji – działa jako szpital rejonowy – mówi prof. Zbigniew Gaciong – Ma to wady i zalety. Zaletą jest niewątpliwie fakt, że zakres przypadków chorobowych jest bardzo szeroki, co z punktu widzenia szkolenia lekarzy oraz studentów jest ważne i przydatne. Nie ma szufladkowania i zawężania praktyki do kilku zaledwie rozpoznań i ich leczenia. Pewnym obciążeniem dla lekarzy jest natomiast to, że trzeba być przygotowanym na pracę w warunkach ostrego dyżuru przez 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę. Do izby przyjęć zgłaszają się pacjenci w różnym stanie – od zagrożenia życia po nieskomplikowane przypadki. Aż 80 proc. leżących u nas chorych jest przyjmowanych w czasie ostrego dyżuru. Część z nich nie wymaga wysoko specjalistycznej opieki ani intensywnego nadzoru, do czego przede wszystkim jesteśmy powołani z racji przygotowania medycznego kadry i wyposażenia w sprzęt. Jednak możliwości selekcjonowania przyjmowanych pacjentów są ograniczone, często więc praca lekarzy sprowadza się do opieki nad prostymi przypadkami internistycznymi.
Klinika ma wyposażenie standardowe, a także – znacznie rzadziej występującą – aparaturę do badań wysoko specjalistycznych. W klinice są więc m.in.: zestaw do 24-godzinnego pomiaru ciśnienia tętniczego, zestaw do badań holterowskich, aparat echokardiograficzny z głowicą do badań przezprzełykowych dwupłaszczyznowych, mingograf wykorzystywany do badań hemodynamicznych u chorych z zatorowością płucną, aparatura do badań elastyczności naczyń i mikroneurografii.
W placówce znajdują się również pracownie specjalistyczne o profilu bardziej naukowym niż użytkowym. Jedna z nich zajmuje się badaniem regulacji układu krążenia i właściwości mechanicznych ściany naczynia, jest też pracownia biochemii i biologii molekularnej.

Działalność leczniczo-usługowa
W klinice – we współpracy z zakładem radiologii i klinikami chirurgicznymi AM – prowadzona jest pełna diagnostyka i leczenie różnych postaci nadciśnienia tętniczego i zatorowości płucnej: diagnostyka holterowska, echokardiograficzna, całodobowy pomiar ciśnienia tętniczego, badania wysiłkowe, pomiar podatności tętnic, diagnostyka biochemiczna nadciśnienia tętniczego, a także angioplastyka i leczenie chirurgiczne nadciśnienia naczyniowo-nerkowego. Prowadzi się także badania hemodynamiczne u chorych z zatorowością płucną. Kadra jest bardzo dobrze przygotowana do prowadzenia diagnostyki angiokardiograficznej.
Rocznie w klinice diagnozuje się i leczy ponad 3 tys. osób. Wykonuje się ok. 800 badań 24-godzinnego pomiaru ciśnienia; 2800 echokardiograficznych, 900 holterowskich oraz 62 tys. oznaczeń biochemicznych.
Stworzono tu pierwszy oddział badań jednodniowych, ukierunkowany na szybką diagnostykę przyczyn nadciśnienia tętniczego. Na badania te oczekuje się kilka tygodni. Bardziej skomplikowane przypadki wymagają współpracy wielu specjalistów – radiologów, chirurgów i in. W takich sytuacjach pojawia się problem natury organizacyjnej, specjaliści bowiem nie zawsze mają czas na pracę poza swoją jednostką szpitalną.
Kontrakt z NFZ na świadczenia medyczne opiewał w ub. r. na prawie 5 mln zł. Ponadto klinika wykonuje szereg usług na rzecz innych jednostek. Zlecają je także inne zakłady lecznicze. Liczne badania na zamówienia zewnętrzne wykonuje pracownia biochemiczna.

Działalność dydaktyczna
W klinice prowadzone są zajęcia dydaktyczne (poświęcone chorobom wewnętrznym) dla studentów trzeciego i czwartego roku I Wydziału Lekarskiego. Odbywają się również szkolenia dla studentów kierunków: pielęgniarstwo i ratownictwo medyczne Wydziału Nauki o Zdrowiu. Seminaria te prowadzą lekarze z kliniki, a ćwiczenia są zajęciami przy łóżku chorego.
Kształcenie podyplomowe to staże i kursy specjalizacyjne z zakresu chorób wewnętrznych, kardiologii, angiologii i nowej nadspecjalności – hipertensjologii. Staże są zarówno podstawowe, jak i kierunkowe – w zakresie chorób wewnętrznych i kardiologii. Pięcioro rezydentów realizuje specjalizację z chorób wewnętrznych.
Studenckie Koło Naukowe działa dwutorowo – część członków zainteresowana jest medycyną doświadczalną. Ta grupa uczestniczy w pracy zespołów prowadzących badania. Druga grupa – ponad 20 osób – to studenci zainteresowani poszerzaniem wiedzy klinicznej. Dwa razy w miesiącu mają spotkania, na których albo sami prezentują opracowane zagadnienia medyczne, albo robią to asystenci kliniki.
Odbywa się też szkolenie ustawiczne: większość asystentów jest wykładowcami na seminariach, warsztatach, kursach, organizowanych przez klinikę, jak również przez CMKP oraz towarzystwa naukowe w Warszawie i wielu innych miastach. Wykłady obejmują zagadnienia z zakresu nadciśnienia tętniczego, chorób naczyń, choroby zakrzepowo-zatorowej.

Działalność naukowa
Praca kliniki przyczyniła się do pogłębienia wiedzy o roli czynników humoralnych, hemodynamicznych i reologicznych w patogenezie nadciśnienia tętniczego pierwotnego i wtórnego, a także do optymalizacji diagnostyki i leczenia nadciśnienia tętniczego (pierwotnego, wtórnego i hormonalnego). Udokumentowano przydatność i wdrożono echokardiografię przezprzełykową do diagnostyki klinicznej zatorowości płucnej. Klinika ma udział w poszerzeniu wiedzy na temat kwalifikacji, sposobów i rezultatów przywrócenia rytmu zatokowego w przewlekłym migotaniu przedsionków (ostatni problem był badany wspólnie z Kliniką Kardiologii).
Głównym zagadnieniem badawczym placówki jest nadciśnienie tętnicze. Rozwija się tu mikroneurografia i echokardiografia. Urządzenie do mikroneurografii jest jednym z dwóch pracujących w Polsce. Jego zadaniem jest rejestracja potencjału w nerwach współczulnych, co daje możliwość oceny funkcjonowania obwodowego układu krążenia. W tej dziedzinie pracownicy kliniki współpracują z zespołem prof. Krzysztofa Narkiewicza (z Gdańska), który pierwszy prowadził te badania w naszym kraju.
Własna pracownia biochemiczna wykonuje wspomniane już badania diagnostyczne wybranych postaci nadciśnienia tętniczego i patologii naczyń u swoich pacjentów, prowadzi również badania czysto doświadczalne.
Klinika współpracuje z licznymi zespołami w kraju, tj.: PAN, Wydział Biologii UW, Śląskie Centrum Chorób Serca, i za granicą – Instytutem Karolinska w Sztokholmie, Uniwersytetami: Harvarda w Bostonie i Columbia w Nowym Jorku.
Badania są w znacznej mierze finansowane przez KBN i AM. Klinika prowadzi je w ramach kilku grantów (m.in.: „Komórki mięśni gładkich uzyskiwane z typowych źródeł komórek krwiotwórczych”, „Analiza polimorfizmu genetycznego w obszarze promotorowym genu angiotensynogenu u pacjentów z pierwotnym hiperaldosteronizmem”, „Ocena prognostycznego znaczenia zaburzeń czynności prawej komory serca oraz jej uszkodzenia u chorych z istotną hemodynamicznie zatorowością płucną”).
Zespół kliniki jako jeden z pierwszych na świecie wykazał obecność komórek macierzystych ściany naczyniowej, które odgrywają rolę w pewnych procesach patologicznych, np. w powstawaniu zmian miażdżycowych.
– Podjęliśmy pierwsze próby leczenia miejscowego krytycznego niedokrwienia kończyn podawaniem autologicznych komórek macierzystych ze szpiku. Robimy to we współpracy z kliniką prof. W. W. Jędrzejczaka. Dotychczasowe wyniki zachęcają do kontynuowania prób – mówi prof. Zbigniew Gaciong. – Zamierzamy uzupełnić podawanie komórek szpiku terapią genową z zastosowaniem czynników wzrostowych. Pierwszym etapem tego projektu będą badania modelu krytycznego niedokrwienia kończyn u myszy. Zamierzamy przetestować wybrane kombinacje czynników wzrostowych, aby potem przygotować schemat terapii człowieka. Opracowaną już kombinację czynników wzrostowych będziemy testować na zwierzęcym układzie krwionośnym, aby ocenić toksyczność i efektywność czynników. Projekt ten wykonujemy we współpracy z Instytutem Karolinska, King Gustav Fund. Następny krok to użycie genów w wektorach wirusowych i przejście do terapii człowieka. W tym zakresie plan zakłada współpracę z Pracownią Neurobiologii Molekularnej Instytutu Badań Doświadczalnych PAN.
Przy realizacji dużych programów międzynarodowych, dotyczących np. wtórnej prewencji nadciśnienia tętniczego, klinika jest nie tylko biernym wykonawcą badań, ale również uczestniczy w tworzeniu założeń naukowych programu.
Pracownicy naukowi kliniki mają na swoim koncie liczne publikacje: polsko- i anglojęzyczne. Największym sukcesem ostatniego okresu jest wydanie – pierwszego od dwudziestu lat – podręcznika angiologii. Wśród autorów są liczni pracownicy kliniki, a wśród redaktorów – obok prof. Zbigniewa Gacionga – prof. prof. Tomasz Pasierski i Adam Torbicki, byli pracownicy kliniki, nadal z nią związani współpracą i przyjaźnią, oraz prof. Jacek Szmidt – kierownik sąsiedniej Kliniki Chirurgii Transplantologicznej.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza