27 lipca 2004

Sekurytyzacja – źródło pozyskania zewnętrznego kapitału

Sekurytyzacja jest formą zarządzania wierzytelnościami. Pierwszą transakcję przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych w 1970 roku. W ostatnich latach obserwujemy jej intensywny rozwój, związany z poszukiwaniem kapitału na rynku.

Sekurytyzację możemy zdefiniować jako proces przekształcania pozbawionych płynności aktywów lub kredytów o podobnym charakterze w pakiety oprocentowanych papierów wartościowych, o cechach umożliwiających wprowadzenie ich na rynek w celach inwestycyjnych.

Utrata płynności aktywów wpływa negatywnie zarówno na wierzycieli, jak i na dłużników. Wymiana wierzytelności na środki finansowe umożliwia pozyskanie kapitału w postaci kredytowania udzielonego najczęściej przez instytucje finansowe (np. banki). Proces ten daje możliwości przekształcenia wierzytelności pieniężnych wynikających z konkretnej umowy w papier dłużny, którego wykup jest zabezpieczony przez owe wierzytelności. Celem sekurytyzacji jest umożliwienie podmiotom gospodarczym, mającym w swoich bilansach wysokie kwoty wierzytelności, korzystniejszego kosztowo pozyskania kapitału na rynku finansowym w stosunku do alternatywnych metod finansowania, np. kredytów inwestycyjnych.

W innym kontekście sekurytyzację należy rozumieć jako rynkową sprzedaż papierów wartościowych zabezpieczonych wpływami gotówkowymi z aktywów pożyczkobiorcy. Aktywa nadające się do procesu sekurytyzacji muszą spełniać następujące kryteria:

  • wierzytelności zostaną spłacone w pełnej kwocie w ustalonym terminie,
  • dłużnicy mają wysoką wiarygodność,
  • należności niespłacone w terminie mają niski udział,
  • kwoty i terminy płatności są łatwe do zaplanowania,
  • istnieje dywersyfikacja aktywów, np. pod względem geograficznym,
  • aktywa mają przeciętny okres wymagalności dłuższy niż rok.

Niektóre z wymienionych kryteriów są trudne do spełnienia przez zadłużone zakłady opieki zdrowotnej, niemniej jednak przepisy prawa dopuszczają takie transakcje, przez co są one w pełni legalne.
Gwarancja sprzedaży jest zabezpieczeniem dla inicjatora sekurytyzacji. Gwarant, którego funkcję najczęściej pełni bank, zobowiązuje się do kupna papierów zabezpieczonych aktywami na wypadek braku wystarczającego na nie popytu. W wyniku takiego zabiegu inicjator sekurytyzacji ma pewność co do pozyskania oczekiwanej kwoty z procesu sekurytyzacji.
Gwarancja płatności stanowi zabezpieczenie dla inwestorów nabywających papiery zabezpieczone aktywami. Płatności z sekurytyzowanych aktywów są często realizowane w okresach późniejszych, niż wynika to z terminów płatności zobowiązań z tytułu emisji papierów zabezpieczonych aktywami. Brak synchronizacji wpływów z wypłatami zabezpiecza się w drodze gwarancji wystawionej przez gwaranta (bank).
Techniczne przekazanie do inwestorów przez spółkę specjalnego przeznaczenia środków pieniężnych otrzymanych od inicjatora może odbywać się w jeden spośród przedstawionych dwóch sposobów:

  1. następuje automatyczne przekazanie środków wpływających do spółki specjalnego przeznaczenia na rzecz inwestorów papierów zabezpieczonych aktywami (tzw. metoda pass-through określana w języku polskim jako: podejście bezpośrednie);
  2. spółka specjalnego przeznaczenia nie przekazuje automatycznie otrzymanych od inicjatora środków, ale dostosowuje kwoty i terminy wypłat do rzeczywistych potrzeb inwestorów (tzw. metoda pay-through).

W tego typu transakcji sekurytyzacji niezbędne jest powołanie tzw. powiernika (ang. paying agent), który przejmuje w posiadanie – na zasadach powiernictwa w imieniu nabywców certyfikatów – sprzedane funduszowi aktywa finansowe i dokonuje w terminach płatności wypłat na rzecz inwestorów.
Druga z możliwości przeprowadzenia transakcji sekurytyzacji oparta jest na pożyczce. Spółka celowa finansuje zakup wierzytelności kredytem zaciągniętym u inwestorów. Obsługa kredytu następuje z płatności dokonywanych przez dłużników inicjatora i przekazywanych powiernikowi lub agentowi wykonującemu zadania usługowe. Przy wariancie sekurytyzacji opartym na pożyczce stosuje się zazwyczaj konstrukcję płatności typu pay-through.

Należy zwrócić uwagę na to, że wierzytelności na rynku stają się towarem trudnym do sprzedaży, ponieważ są one walorem finansowym zadłużonego podmiotu. Jednak zamienione na obligacje stają się ważnym instrumentem rynku kapitałowego. Są sprzedawane inwestorom, czyli podmiotom, instytucjom i osobom fizycznym, którzy umożliwiają dopełnienie finansowania, płynącego dotychczas z systemu bankowego. Inwestorzy otrzymują satysfakcjonującą stopę zwrotu, konkurencyjną w stosunku do papierów wartościowych o podobnym ryzyku. Taka forma lokowania oszczędności jest korzystna dla wszystkich inwestorów. Inwestowanie w papiery komercyjne, a więc na przykład w obligacje sekurytyzacyjne jednostek ochrony zdrowia, może być pod wieloma względami korzystne.
Sekurytyzacja istniejących wierzytelności pozwoli jednostce medycznej na przyspieszenie przepływów finansowych. Zostają uwolnione środki, które można zainwestować w działalność podstawową placówek medycznych lub wykorzystać do restrukturyzacji obecnego zadłużenia.

Sekurytyzacja daje czas na poprawienie sytuacji finansowej i zapewnia ciągłość działalności podstawowej. Daje również nowe możliwości organowi założycielskiemu, bo np. w przypadku likwidacji zakładu w wyniku upadku – zobowiązania pokrywa organ założycielski.

Proces sekurytyzacji staje się dla jednostek ochrony zdrowia nowym narzędziem zarządzania, ponieważ zmniejsza koszty obsługi długów oraz daje czas na wypracowanie i wdrożenie niezbędnych zmian w zarządzaniu i gospodarce finansowej jednostki. Przed sekurytyzacją długów służby zdrowia pojawia się zatem wielka szansa. Pozostaje otwarte pytanie, czy narzędzie to przyjmie się na polskim rynku usług finansowych. Należy pamiętać, że sekurytyzacji długów jednostek ochrony zdrowia towarzyszyć muszą działania naprawcze. W innym przypadku będzie to czas stracony, a stare problemy pozostaną. Ü

Elżbieta LEWANDOWSKA

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza