11 września 2004

Lekarze w Powstaniu Warszawskim

Według szacunkowych danych, w służbie sanitarnej Powstania Warszawskiego uczestniczyło 900-1000 lekarzy i studentów medycyny oraz 5-6 tys. sanitariuszek i pielęgniarek. Pracowali w 25 szpitalach stacjonarnych, 120 polowych i 200 punktach sanitarnych. Zginęło około 200 lekarzy oraz 1000 pielęgniarek i sanitariuszek.

Prof. Andrzej Danysz, wówczas po 3. roku medycyny w Szkole Zaorskiego, kapral podchorąży, ps. „Filozof”, w kompanii „Grażyna” batalionu „Harnaś” zdobywał Pocztę Główną, Komendę Policji i kościół św. Krzyża. Pod koniec Powstania znalazł się w szpitalu PCK przy Koszykowej. Był sanitariuszem i zaopatrzeniowcem. Ciężko ranny, został po upadku Powstania ewakuowany wraz ze szpitalem PCK do Piastowa. Przeżył dzięki zdobytemu przez matkę sulfonamidowi.
Ogołocono z leków wszystkie apteki i składy w zasięgu działań powstańczych, ale rannych były tysiące i leków wciąż brakowało – tak jak środków opatrunkowych, wody, żywności. Lekarze operujący niejednokrotnie musieli własnym ciałem osłaniać operowanego, żeby do otwartej jamy brzusznej nie dostał się odpadający tynk czy odłamki szkła. Z braku sprzętu medycznego posługiwali się dłutami oraz piłkami stolarskimi. O przeżyciu przesądzała szybkość udzielania pomocy lekarskiej. Punkty sanitarne znajdowały się tuż za linią walki, a wraz z utratą przez powstańców kolejnych pozycji były przenoszone w bezpieczne miejsca.
Prof. Danysz jest od 5 lat przewodniczącym Koła Lekarzy i Medyków Powstania Warszawskiego, które dziś liczy zaledwie 60 osób, w większości kobiety. W ramach Koła zainicjowano zebranie wspomnień lekarzy, sanitariuszek i medyków Powstania, które zostały opracowane pod redakcją prof. Danysza i wydane nakładem Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego oraz warszawskiej Izby Lekarskiej. Zainspirowani tymi wspomnieniami członkowie Koła podjęli uchwałę o zasadności budowy pomnika lekarzy i sanitariuszek Powstania Warszawskiego.
Prof. A. Danysz ukończył medycynę na UJ, tam też się doktoryzował. Przymusowo wcielony do wojska, wykładał farmakologię w Wojskowym Centrum Wyszkolenia Medycznego. Po 1956 roku uzyskał stopień docenta i objął katedrę farmakologii w białostockiej AM. Przeniesiony służbowo do Warszawy, przez 22 lata pracował w Instytucie Leków – jako kierownik Zakładu Farmakologii i przez 9 lat dyrektor. Potem kierował Zakładem Farmakologii w Instytucie Farmaceutycznym. Od 10 lat na emeryturze. Ma w dorobku ponad 600 prac i publikacji. W rocznicę 60-lecia Powstania został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

ED

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza