17 listopada 2004

ZOZ-y w Trybunale Konstytucyjnym

Powiaty toną w długach szpitali

Zgodnie z art. 60 ust. 6 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, zobowiązania i należności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej po jego likwidacji stają się zobowiązaniami lub należnościami Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Trybunał Konstytucyjny na wniosek powiatów: zambrowskiego, białostockiego, kolneńskiego i żagańskiego badał przepisy tej ustawy. Ostatecznie sędziowie orzekli, że zakwestionowane przepisy są zgodne z Konstytucją. Trybunał nie mógł wyjść w swym orzeczeniu poza granice złożonych wniosków, czyli nie mógł zbadać ani konstytucyjności całej ustawy, ani przyjętej w niej koncepcji dotyczącej organów założycielskich ZOZ-ów.

Podczas rozprawy 28 września br. sędziowie zwrócili uwagę na to, że obowiązek przejęcia długów szpitali po ich likwidacji nie jest nowym zadaniem, które powstało w 1998 roku, wraz z reformą służby zdrowia. Wprowadziła je ustawa o zakładach opieki zdrowotnej, która obowiązywała w 1991 roku. Według sędziów, zakłady opieki zdrowotnej – przejęte w 1999 roku przez powiaty – miały wówczas umorzone wszystkie długi, w wysokości 7 mld zł.
Tymczasem przedstawiciele samorządów podkreślali, że mimo przekazania powiatom w drodze ustawy nowych zadań nie zostały zwiększone ich dochody tak, aby zapewnione zostały środki finansowe na ich realizację. Powoływali się tym samym na art. 167 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym „jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiedni do przypadających im zadań”. – W budżetach samorządów nigdy nie było środków na te cele – wyjaśnił pełnomocnik powiatu zambrowskiego i kolneńskiego Adam Komorowski. Dodał, że pół roku było zbyt krótkim czasem, by zorientować się, jakie są konsekwencje przejęcia przez powiaty funkcji organów założycielskich dla szpitali. Powiat zambrowski dysponuje obecnie kwotą około 1 mln zł wolnych środków. Pochodzą one jednak z subwencji, która powinna być przeznaczona na budowę i remont sieci dróg w tym regionie. – Jeżeli powiat spłaci zadłużenie szpitala, spowoduje to wyczerpanie możliwości inwestycyjnych do 2010 r. – wyjaśnił.
Wnioskodawcy podkreślali, że przejmowanie przez powiaty długów po likwidowanych ZOZ-ach prowadzi do katastrofy finansów samorządów publicznych. – Reforma z 1998 roku nie zakładała żadnych działań restrukturyzacyjnych. Samo umorzenie długów bez restrukturyzacji nie zdziała zbyt wiele. Nowe długi powstają szybko i prowadzą do likwidacji szpitali. Samorządy niechętnie się na to godzą, bo nie chcą ponosić kosztów – mówił A. Komorowski. Samorządowcy twierdzą, że powiaty mają mały wpływ na to, co dzieje się w placówkach medycznych. Według nich, powiat może jedynie utworzyć lub zlikwidować daną placówkę, powołać czy odwołać dyrektora. – 1 stycznia 1999 roku powiat żagański stał się organem założycielskim dla dwóch ZOZ-ów. Zobowiązania ich wynosiły około 30 mln zł, zaś roczne dochody powiatu to 34 mln zł – powiedziała pełnomocnik powiatu żagańskiego Halina Miszczuk.
Tymczasem Marcin Wnuk (SLD), reprezentujący Sejm, podtrzymał stanowisko izby, że zapisy ustawy o ZOZ-ach są zgodne z Konstytucją. – Przepis ten jest źle odczytywany. Oprócz obowiązków daje on także powiatom pewne prawa, chociażby kontrolne, wobec placówek służby zdrowia. Dzisiejsza sprawa pokazuje też oddalenie się samorządów od ZOZ-ów – powiedział M. Wnuk podczas rozprawy. Dodał również, że sprawę przejęcia przez samorządy funkcji organów założycielskich dla szpitali trzeba rozpatrywać w dwóch aspektach: prawnym oraz finansowym. – Ustawa daje szansę, aby jednostki samorządu terytorialnego miały wpływ na ochronę zdrowia w danym regionie, ale konieczna jest zmiana ustroju finansów publicznych. Trzeba poprawić przepływ środków między podmiotami, także samorządami – podkreślił poseł.
Sędziowie Trybunału oczekują od parlamentu weryfikacji niektórych przepisów ustawy, tak aby zostały wyeliminowane działania destabilizujące system. Ich zdaniem, obciążanie samorządu terytorialnego niektórymi obowiązkami powinno pociągać za sobą zmiany w sposobie podziału środków w publicznej służbie zdrowia. Trybunał podkreślił, że decyzja o likwidacji zakładu powinna być przez jednostki samorządu traktowana jako ostateczność. Sędziowie uznali, że wprowadzone zmiany systemowe, przenoszące na jednostki samorządu terytorialnego uprawnienia i obowiązki organów założycielskich ZOZ-ów, zasadniczo nie wywołały ani pozytywnych, ani negatywnych skutków dla samodzielności finansowej gmin. Ü

Katarzyna WALTERSKA

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza