26 lipca 2007

Stłuszczenie wątroby

Prof. dr hab. med. Janusz CIANCIARA, kierownik Kliniki Hepatologii i Nabytych Niedoborów Immunologicznych Instytutu Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych AM w Warszawie, przestrzega przed niekontrolowanymi skutkami stłuszczenia wątroby:

Do niedawna stłuszczenie wątroby było kojarzone – zarówno przez laików, jak i przez lekarzy – z nadużywaniem alkoholu. Jeżeli u kogoś stwierdzono taką nieprawidłowość, lekarz zwykle delikatnie pytał pacjenta o to, czy nie nadużywa on alkoholu. Odkąd pojawiła się możliwość badania wątroby za pomocą ultrasonografii, a biopsja wątroby jest badaniem wykonywanym powszechnie, przekonaliśmy się, że stłuszczenie stanowi zjawisko występujące często również u osób, które nie piją w ogóle albo sporadycznie. W słowniku medycznym pojawiło się nawet określenie: niealkoholowe stłuszczenie wątroby i niealkoholowe zapalenie wątroby ze stłuszczeniem.
Stłuszczenie wątroby najczęściej rozpoznaje się u osób z nadwagą, otyłością, u chorych na cukrzycę, zwłaszcza typu 2, i osób z zaburzeniami gospodarki lipidowej (dyslipidemie). Stwierdzamy je także w niektórych zapaleniach wątroby, szczególnie wirusowym zapaleniu wątroby typu C oraz w polekowych uszkodzeniach tego narządu.
Od lat wszyscy przyjmujemy zbyt dużo leków, zwłaszcza uspokajających, przeciwbólowych i hormonalnych. Mogą one prowadzić do stłuszczenia wątroby. U osób
z nadwagą i otyłością prawdopodobieństwo stwierdzenia stłuszczenia wynosi aż 60 proc.
Mamy do czynienia z nowym problemem medycznym, którego skala przybiera wymiar dotąd niespotykany. Jakie są przyczyny tego zjawiska?
Dwie nie budzą wątpliwości: predyspozycje genetyczne i niewłaściwy tryb życia. Pierwsza kształtowała się przez wieki. Ludzie otyli byli zawsze. Zaburzenia w gospodarce węglowodanowej i tłuszczowej w kolejnych pokoleniach sprzyjały odkładaniu się tłuszczu w wątrobie. Nasz kod genetyczny przewidywał inny tryb życia i odżywiania. Człowiek miał być aktywny, dużo biegać, polować, poszukiwać pożywienia – początkowo w znacznej mierze pochodzenia roślinnego. Od wielu lat program ten musi sobie „radzić” z zupełnie innymi warunkami życia człowieka. Ludzie przestali się ruszać, żyją w stresie, pod stałą presją psychiczną, źle i nieregularnie się odżywiają, objadają się, piją alkohol, zażywają leki. Niektóre artykuły spożywcze, np. podawane w fast foodach, zawierają składniki niekorzystne dla naszego organizmu. Leki, w tym hormony i środki uspokajające, w dużym stopniu zmieniają metabolizm człowieka i powodują tycie. Jest ono również związane z zaburzeniami hormonalnymi. Większość kobiet w wieku 45-50 lat przybiera na wadze. Dotyczy to także mężczyzn (otyłość brzuszna). Wszystkie te czynniki wywołują powstanie zespołu metabolicznego, któremu często towarzyszy stłuszczenie wątroby.
Opisany problem narasta na całym świecie. Coraz częściej dotyczy on również dzieci. W Polsce co czwarta osoba ma nadwagę lub otyłość, w USA co trzecia,
w Niemczech co druga. Jeżeli podczas USG lekarz wykrywa stłuszczenie wątroby, a pacjent nie nadużywa alkoholu, należy zalecić dalsze testy: oznaczyć poziom cukru na czczo i 2 godz. po posiłku, wykonać badania gospodarki tłuszczowej. Pomiar samego poziomu cholesterolu jest niewystarczający. Wskazane jest wielokrotne sprawdzanie ciśnienia tętniczego. Stłuszczenie wątroby jest bowiem sygnałem, że w organizmie mogą się rozwijać niekorzystne procesy, nierzadko prowadzące
w konsekwencji do zmian miażdżycowych. Pacjent taki jest zwykle mało aktywny, skarży się na uczucie przewlekłego zmęczenia, gorzej sypia, jest słabszy psychicznie i intelektualnie.
Przy dużym stłuszczeniu wątroba powiększa się, powodując dyskomfort w prawym podżebrzu. Zwykle nie występują dolegliwości, które powszechnie kojarzymy
z chorobą tego narządu. Związki tłuszczowe gromadzą się m.in. w komórkach wątroby i mogą upośledzać jej czynność. Do stłuszczenia po pewnym czasie może dołączyć się stan zapalny, który prowadzi do włóknienia wątroby i po wielu latach dochodzi do jej marskości. Lekarz wykonujący USG brzucha, np. w celu kontroli gruczołu krokowego u mężczyzny czy przydatków u kobiety, powinien się również wypowiedzieć, czy stwierdza stłuszczenie wątroby. Zwłaszcza jeżeli badanie wykonuje u osoby z nadwagą, otyłością, „dużym brzuchem” czy powiększoną wątrobą. Inne wyniki, np. prób wątrobowych (transaminazy), przy stłuszczeniu mogą być prawidłowe. Najdokładniejszym badaniem jest biopsja, ale nie zawsze są wskazania do jej wykonania. Tak więc najczęściej o stłuszczeniu wątroby dowiadujemy się w czasie USG jamy brzusznej.
Wątroba ma zdolności regeneracyjne. Już samo schudnięcie o parę kilogramów, większa aktywność fizyczna i zmiana sposobu odżywiania sprzyjają cofaniu się stłuszczenia. Pacjent z cukrzycą typu 2 powinien być pod opieką diabetologa. Zaburzenia w przemianie materii prowadzą do powstawania tzw. wolnych rodników, warto zatem podawać antyoksydanty – witaminy C i E. Do leków wspomagających należą podstawowe fosfolipidy (uzyskane z nasion soi), które odgrywają istotną rolę we właściwym funkcjonowaniu błony komórkowej – w tym przypadku komórek wątrobowych. Wskazane są również preparaty ziołowe działające na nie ochronnie. Leki te nie powinny jednak zastępować właściwego trybu życia i diety.

Notowała: Małgorzata Skarbek

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza