10 stycznia 2008

Czas pracy lekarzy po 1 stycznia 2008 r.

Ustawa z 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 176, poz. 1240) wprowadziła istotne zmiany w czasie pracy lekarzy. Zmiany te obowiązują od 1 stycznia 2008 r. Ich celem było głównie dostosowanie czasu pracy polskich lekarzy do wymogów Unii Europejskiej.

Co ustawa zmieniła w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów
1. Skróciła tygodniową normę czasu pracy:
– pracowników zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej: z 40 godzin do przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym,
– pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych: z 42 godzin do przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym,
– pracowników komórek, zakładów radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej stosujących w celach diagnostycznych lub leczniczych źródła promieniowania jonizującego, fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów: z 26 godzin 15 minut do przeciętnie 25 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym,
– pracowników niewidomych: z 31 godzin 30 minut do przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
2. Wprowadziła dla ww. czasu pracy maksymalny okres rozliczeniowy: 3 miesiące.
3. Odebrała logopedom, rehabilitantom, instruktorom gimnastyki leczniczej 6 godzin tygodniowo na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i na przygotowanie się do zajęć.
4. Uchyliła przepisy mówiące o sposobie wyliczenia czasu pracy w przyjętym w danym zakładzie opieki zdrowotnej okresie rozliczeniowym (art. 32h).
5. W przedłużonym do 12 godzin na dobę wymiarze czasu pracy zmieniono okres jego rozliczenia z 4-tygodniowego na 1-miesięczny.
6. Pozbawiła pracodawcę uprawnień do samodzielnego wydłużania okresu rozliczeniowego pracowników pracujących w systemie równoważnego czasu pracy (12/12), w uzasadnionych przypadkach wydłużanego na podstawie Kodeksu pracy do 3 miesięcy, wprowadzając równocześnie możliwość wydłużenia tego okresu rozliczeniowego w uzasadnionych przypadkach do 4 miesięcy.
7. Czas pełnienia dyżuru medycznego został wliczony do czasu pracy.
8. Zlikwidowała liczbę dyżurów medycznych (2 tygodniowo, 8 miesięcznie).
9. Zlikwidowała stawki godzinowe za dyżur medyczny (130%, 165%, 200%).
10. Wykreślony został ustęp 7 art. 32j, który stanowił, że za czas pełnienia dyżuru medycznego nie przysługuje czas wolny. W uzasadnionych przypadkach ordynator (kierownik) może zwolnić pracownika z części dnia pracy, po zakończonym dyżurze, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Co wprowadziła ustawa nowego w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów

1. Ustawa wprowadziła zapis, że „praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim przekraczać będzie 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, ustalając, że do pracy w ramach dyżuru nie stosuje się art. 151.3 i 151.4 Kodeksu pracy.

Art. 1513
Pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 § 1 wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy
w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym.
Art. 1514
§ 1. Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, z zastrzeżeniem § 2.
§ 2. Kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych w wysokości określonej w art. 1511 § 1, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy.

2. Do wynagrodzenia za pracę w ramach dyżuru medycznego stosuje się przepisy Kodeksu pracy:

Art. 1511
§ 1. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
2) 50 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
§ 2. Dodatek w wysokości określonej w § 1 pkt 1 przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej w § 1.
§ 3. Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku, o którym mowa w § 1, obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 % wynagrodzenia.

3. Został wprowadzony obowiązkowy 11-godzinny dobowy nieprzerwany odpoczynek oraz, w każdym tygodniu, co najmniej 35-godzinny nieprzerwany odpoczynek oraz obowiązek udzielenia 11-godzinnego odpoczynku bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego.
4. Jeżeli lekarz będzie przekraczał ustaloną normę tygodniową czasu pracy (37 godzin 55 minut), pracując w ramach dyżuru medycznego, to będzie miał prawo, w każdym tygodniu, co najmniej do 24 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Odpoczynek ten musi być udzielony w 14-dniowym okresie rozliczeniowym.
5. W zakładach opieki zdrowotnej udzielających całodobowych świadczeń zdrowotnych lekarze będą mogli być zobowiązani do pracy w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące.
6. Każdy lekarz indywidualnie musi wcześniej wyrazić zgodę na piśmie na pracę przekraczającą 48 godzin na tydzień.
7. Pracodawca jest zobowiązany do prowadzenia i przechowywania ewidencji czasu pracy.
8. Lekarz niezadowolony z pracy powyżej 48 godzin na tydzień może cofnąć zgodę na pracę w wymiarze przekraczającym 48 godzin na tydzień. Cofnięcie zgody musi być wyrażone na piśmie i złożone z zachowaniem 1-miesięcznego okresu wypowiedzenia.
9. Lekarz pracujący w wymiarze powyżej 48 godzin nie może otrzymać dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, o których stanowi art. 151.1 § 1-3 Kodeksu pracy.

Reasumując

Ustawa wprowadziła 3 rodzaje tygodniowego wymiaru czasu pracy:
1. Wymiar tzw. podstawowy: 37 godzin 55 minut; i odpowiednio: 40 godzin, 25 godzin i 30 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym.
2. Wymiar przeciętnie 48 godzin pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi (art. 131 K.p.) w przyjętym okresie rozliczeniowym.
3. Wymiar powyżej 48 godzin czasu pracy na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie dłuższym niż 4 miesiące, w systemie opt-out.
4. Wymiar czasu pracy w ramach opt-out wynosi 78 godzin pracy na tydzień, przy zachowaniu 90 godzin całotygodniowego wypoczynku.
5. Zachowała równoważny system czasu pracy, 12/12, w jakim pracują pielęgniarki i położne w placówkach lecznictwa zamkniętego.
6. W wydłużonym wymiarze czasu pracy nie mogą pracować pracownicy, wobec których mają zastosowanie skrócone normy czasu pracy.

Przy obowiązku zachowania 11-godzinnego nieprzerwanego dobowego wypoczynku lekarz może pracować 13 godzin na dobę (czas pracy + czas dyżuru medycznego) jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

Jeżeli lekarze nie wyrażą zgody na pracę w systemie opt-out, wówczas wprost z ustawy wynika obowiązek pracy zmianowej, pracy w systemie równoważnym lub przejście na kontrakty cywilnoprawne.

Rodzaje zakładów opieki zdrowotnej

Są 3 rodzaje zakładów opieki zdrowotnej:

– pierwszy rodzaj to zakłady, do których wprost stosuje się ustawę o zakładach opieki zdrowotnej,
– drugi rodzaj to jednostki badawczo-rozwojowe, do których nie mają zastosowania przepisy o czasie pracy ustalone w ustawie o zakładach opieki zdrowotnej.

Czas pracy pracowników jednostki badawczo-rozwojowej jest określony w Kodeksie pracy. Wymiar czasu pracy jest jeden w stosunku do wszystkich pracowników, tj. 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Wymiar ten może być przedłużony do 48 godzin, łącznie z godzinami nadliczbowymi na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Nie ma pracowników objętych skróconym wymiarem czasu pracy.

– trzeci rodzaj to szpitale kliniczne akademii medycznych i Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, do których stosuje się ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i ustawę o zakładach opieki zdrowotnej. Lekarze mają odrębne zatrudnienia. Świadczenia zdrowotne są udzielane na rzecz drugiego podmiotu, tj. na rzecz szpitala, na podstawie odrębnych od angaży „naukowych” umów o pracę lub umów cywilnoprawnych.

Elżbieta BARCIKOWSKA-SZYDŁO
Mec. Elżbieta Barcikowska-Szydło jest koordynatorem Zespołu Radców Prawnych OIL w Warszawie

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza