16 maja 2008

Alfabet jakości

Z
Zdarzenie niepożądane – 1. każde zdarzenie niepożądane występujące u uczestnika badania klinicznego, które w ocenie lekarza zostanie uznane za ważne z medycznego punktu widzenia (z ang. Adverse Event – AE). Zdarzeniem niepożądanym ciężkim jest np. zgon, zagrożenie życia, konieczność hospitalizacji lub jej przedłużenie, trwały lub znaczny uszczerbek na zdrowiu lub wada wrodzona.1 Zdarzenia niepożądane, które mogą się pojawić w trakcie badania klinicznego, to np.: niekorzystne zmiany w wynikach badań laboratoryjnych, ból, uraz itp. Mogą one pozornie nie mieć związku z mechanizmem działania leku. Wyodrębnia się czasem znaczenie „działania niepożądanego” jako odnoszącego się do niezamierzonego i niekorzystnego działania preparatu leczniczego podczas stosowania zaleconych dawek środka (z ang. Adverse Drug Reaction – ADR). Definicja – ze względu na sposób wyrażenia treści – bywa określana jako wadliwa („zdarzenie niepożądane to zdarzenie niepożądane”), poza tym opiera się na subiektywnej ocenie lekarza, podczas gdy z medycznego punktu widzenia ważne mogą być zarówno negatywne, jak i pozytywne objawy, które wystąpiły u uczestnika badania; wreszcie, zdarzenie niepożądane może dotyczyć nie tylko uczestnika badania, ale i badacza;
2. uszczerbek na zdrowiu pacjenta wywołany w trakcie diagnostyki i/lub leczenia, niezwiązany z naturalnym przebiegiem choroby lub stanem zdrowia pacjenta, a także ryzyko jego wystąpienia. Zdarzenie takie jest najczęściej spowodowane błędem organizacyjnym, lecz także i ludzkim2. Przyczyny zdarzeń niepożądanych to: 1) wadliwe procesy, 2) profesjonaliści medyczni, 3) wola Boża (wg B. Kutryby)3. Do przyczyn tych zaliczyć też trzeba zbyt liczne zespoły lekarskie, np. chirurgiczne, lub za małą liczbę profesjonalistów; za mało czasu dla pacjentów; za dużo obowiązków profesjonalistów; stosowanie zbyt licznych procedur u tego samego pacjenta (część z nich zlecana jest wyłącznie w obawie przed oskarżeniem o zaniedbanie – tzw. medycyna asekuracyjna albo defensywna medycyna4). Zdarzenie niepożądane musi być bezwzględnie odnotowane w dokumentacji medycznej i w rejestrze tych zdarzeń, a także sklasyfikowane pod względem zagrożenia i ryzyka oraz ocenione pod kątem związku przyczynowo-skutkowego.

Zdarzenie potencjalnie wypadkowe – zdarzenie wypadkowe niepowodujące śmierci, choroby, urazu, szkody lub innego rodzaju strat5.

Zdarzenie strażnicze (Sentinel Event) – zdarzenie zakończone nieoczekiwanym zgonem pacjenta lub trwałym uszczerbkiem na zdrowiu, niezwiązane z naturalnym przebiegiem choroby lub stanem zdrowia pacjenta6.

Zdarzenie wypadkowe – sytuacja, która spowodowała lub mogła spowodować wypadek. Zdarzeniem wypadkowym jest zarówno zaistniały wypadek, jak i zdarzenie potencjalnie wypadkowe7.

Zespoły zadaniowe – grupy pracowników – ekspertów w określonej dziedzinie (nazywane też komisjami albo komitetami), najczęściej powoływane w trakcie przygotowań do realizacji nowego celu organizacji (np. budowy systemu jakości, poddania systemu zewnętrznej ocenie itp.), których zadaniem jest rozwiązywanie określonych problemów (i pokonywanie trudności z nich wynikających) na podstawie wiedzy i kompetencji członków tych grup. Zespoły zadaniowe często zajmują się określoną, stosunkowo wąską problematyką, np. polityką antybiotykową, kontrolą zakażeń szpitalnych, profilaktyką przeciwzakrzepową czy przeciwwrzodową, zapobieganiem odleżynom czy niedożywieniu itp. Równie często powstają szersze, interdyscyplinarne zespoły, np.: ds. jakości, ds. terapii, ds. monitorowania zdarzeń niepożądanych, a więc zajmujące się całościowo pewnym sektorem problemów.
W celu usprawniania swych prac duże zespoły zadaniowe wyłaniają aktywną i pracującą w sposób ciągły tzw. grupę roboczą, dla której pozostali członkowie zespołu zadaniowego są ciałem doradczym i pomocniczym. Zespoły zadaniowe powinny blisko współpracować z dyrekcją placówki w celu skrócenia tzw. drogi decyzyjnej od zdiagnozowania problemu i jego przyczyn, poprzez zaproponowanie rozwiązań i ich wdrożenie, aż do utrzymania i monitorowania (np. przez audytorów wewnętrznych) tych wdrożeń.8


Dariusz R. HAJDUKIEWICZ

Zamieściliśmy ostatni odcinek
„Alfabetu jakości”, który drukowaliśmy w „Pulsie”, począwszy
od numeru 2/2005

1 E. Klęczar-Domańska, „Zdarzenie niepożądane i działanie niepożądane to nie to samo”; „Gazeta Lekarska” nr 11 (154), listopad 2003; s. 28
2 Materiały TPJ – Ankieta dotycząca zdarzeń niepożądanych
3 B. Kutryba, Materiały szkoleniowe konferencji IIR „Zarządzanie w ochronie zdrowia – perspektywy, finanse, jakość. I Forum Menedżerów Opieki Zdrowotnej”, -10.06.2003, Warszawa
4 M. Dobska, P. Dobski; „TQM – zarządzanie przez jakość w zakładach opieki zdrowotnej”; Zakład Poligraficzny MARS GRAF; Poznań, s. 145
5 Wg definicji europejskiej normy jakości OHSAS 18001:1999; „Wytyczne do wdrożenia OHSAS 18001” – materiały dotyczące wdrażania europejskiej normy jakości 18001:1999, BSi i DNV2003
6 Wg definicji Joint Commission on Acreditation of Health Care Organizations; B. Kutryba, H. Wąsikowska-Kutaj; „Zdrowie i Zarządzanie” tom V, nr 6/2003. Patrz też tych samych autorek: „Bezpieczny pacjent, bezpieczny szpital” [w:]” Menedżer Zdrowia” nr 3/2003
7 Wg definicji europejskiej normy jakości OHSAS 18001:1999; „Wytyczne do wdrożenia OHSAS 18001” – materiały dotyczące wdrażania europejskiej normy jakości 18001:1999, BSi i DNV2003
8 Patrz: M. Labon, „Lekarze wobec akredytacji”; „Służba Zdrowia Szpital Polski”, s. VIII-XI

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza