3 lutego 2011

Profesor Stefan Kazimierz Malawski. 90. rocznica urodzin wielkiego ortopedy

W grudniu ub.r. przypadł jubileusz 90-tej rocznicy urodzin wielkiego polskiego ortopedy, nestora tej specjalności, profesora dr. hab. med. Stefana Kazimierza Malawskiego. Profesor jest prekursorem współczesnej spondyliatrii i konstruktorem stosowanej do dziś klamry czaszkowej, wybitnym znawcą gruźlicy kostno-stawowej i twórcą nowych rozwiązań w ortopedii. Znany jest z determinacji dotyczącej decyzji wykonywania najcięższych zabiegów ortopedycznych, kiedy inni poddawali się już rezygnacji, ze śmiałości w stawianiu kontrowersyjnych acz prawdziwych tez naukowych.
Niezwykły to jubileusz, gdyż nieczęsto się zdarza, że lekarz, a szczególnie ciężko pracujący fizycznie chirurg, jest wciąż aktywny zawodowo, pomimo upływu tylu lat. Profesor Malawski od prawie 50 lat związany jest ze Szpitalem Ortopedycznym w Otwocku noszącym imię jego nauczyciela i kolegi prof. A. Grucy. Jeszcze rok temu przyjmował chorych w poliklinice. Nadal pilnie obserwuje rozwój polskiej ortopedii, wspiera pracę kolegów konsultując we własnym domu szczególnie trudne przypadki, w tym gruźlicy kostno-stawowej, gdyż szpital ten jest jedynym ośrodkiem w Polsce leczącym chorych na tę chorobę.
Stefan Kazimierz Malawski urodził się 26 grudnia 1920 r. w Rakowie na Wileńszczyźnie, w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Pradziad Wincenty Malawski brał udział w Powstaniu Styczniowym. Dziad Wawrzyniec zginął w obozie na Wyspach Sołowieckich. Ojciec, Klemens, był ochotnikiem w wojnie polsko-rosyjskiej w 1920 roku. Służąc w stopniu podoficera w 20. pułku artylerii lekkiej w Łucku zachorował na tyfus i zmarł, gdy jego syn miał zaledwie 6 tygodni. Przyszłego lekarza wychowywała z pomocą rodziny matka, Stanisława z Czerniawskich. Dzięki niej w 1932 r. ukończył szkołę powszechną w Rakowie, a następnie, w 1938 r., uzyskał świadectwo dojrzałości w Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Prużanie, w klasie, z której wyrosło jeszcze dwóch profesorów: Ludwika Press – archeolog i Janusz Terpiłowski – fizyk.
W 1938 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu im. Króla Stefana Batorego w Wilnie. W 1939 r. po wybuchu wojny przeniósł się do Lwowa, aby kontynuować naukę w Instytucie Medycznym. Już w czasie studiów we Lwowie pracował pod kierunkiem dr. Mariana Garlickiego w klinice kierowanej przez docenta Adama Grucę.
Po wkroczeniu Niemców do Lwowa przerwał studia i wrócił do rodzinnego Rakowa, gdzie wstąpił do tworzącej się organizacji ZWZ – AK. Wkrótce został szefem sanitarnym ośrodka Raków. Organizował jego pracę, szkolił personel i gromadził potrzebny sprzęt sanitarno-opatrunkowy. Był lekarzem 13. Brygady AK Ziemi Wileńskiej od początku jej powstania aż do zakończenia działań akcji „Ostra Brama”. Uniknął aresztowania, wyjeżdżając do Lublina, gdzie był komendantem placówki wywiadu AK. Również w tym czasie wstąpił ochotniczo do Ludowego Wojska Polskiego i jako żołnierz został skierowany do Katedry Medycyny Wojskowej. Ukończył studia uzyskując dyplom lekarza medycyny w1946 r. na Uniwersytecie Lubelskim im. Marii Curie-Skłodowskiej. Jesienią 1946 r. został zwolniony z przysięgi wojskowej AK i WiN. Staże podyplomowe odbywał w szpitalach wojskowych, a oddelegowany z wojska, w lipcu 1947 r., rozpoczął specjalizację z ortopedii w Centralnym Instytucie Chirurgii Urazowej pod kierunkiem prof. A. Grucy.
W 1952 r. na podstawie rozprawy: „Złamania i zwichnięcia kręgosłupa lędźwiowego” otrzymał tytuł doktora medycyny. W 1953 r. wrócił do czynnej służby wojskowej na stanowisko kierownika Oddziału Urazowo-Ortopedycznego w WSO Nr 1 w Warszawie, będąc jednocześnie wykładowcą chirurgii polowej przy Katedrze Medycyny Wojskowej Akademii Medycznej. Po pomyślnym zdaniu egzaminów uzyskał specjalizację w zakresie ortopedii.
W kwietniu 1955 r. po zakończeniu przewodu habilitacyjnego („Uszkodzenia kręgosłupa szyjnego”) uzyskał tytuł naukowy docenta. Po kilku miesiącach otrzymał nominację na stanowisko kierownika Oddziału Ortopedycznego Centralnego Szpitala MON. W grudniu 1956 r. na własną prośbę został przeniesiony do rezerwy w stopniu majora, aby od stycznia 1957 r. rozpocząć pracę w Instytucie Gruźlicy celem zorganizowania pionu lecznictwa gruźlicy kostno-stawowej. Jednocześnie zorganizował i prowadził Oddział Gruźlicy Kostno-Stawowej w Klinice Ortopedii AM w Warszawie. Został mianowany specjalistą krajowym w tej dziedzinie.
W lipcu 1968 r. wygrał konkurs na stanowisko dyrektora Sanatorium Gruźlicy Kostno-Stawowej w Otwocku. Zrezygnował z pracy w AM i całe swoje życie ortopedy, aż do emerytury, związał z Otwockiem, piastując od 1973 r. stanowisko kierownika oddziału, wicedyrektora i dyrektora, a następnie od 1981 r. kierownika powstałej na bazie oddziału Kliniki Ortopedycznej CMKP. W 1973 r. Rada Państwa nadała mu tytuł profesora nadzwyczajnego nauk medycznych.
Po przejściu na emeryturę 1 września 1991 r. jest nadal czynnym zawodowo lekarzem, a jeszcze do ubiegłego roku operował w Klinice Ortopedycznej prowadzonej początkowo przez jego uczennicę prof. dr hab. med. Alicję Kiepurską-Branicką, następnie przez prof. dr. hab. med. Kazimierza Rąpałę, a obecnie przez prof. dr. hab. med. Wojciecha Marczyńskiego.

Niezwykle pracowity, wykonał ponad 25 000 dużych zabiegów operacyjnych dotyczących głównie układu ruchu, w wielu z nich stosując własne, oryginalne metody. Zajmował się też z powodzeniem chirurgią naczyń w zakresie koniecznym do właściwego leczenia problemów ortopedycznych.
Jest autorem bądź współautorem 186 prac w czasopismach polskich i zagranicznych, 15 podręczników lub ich rozdziałów. Szkolił się i jednocześnie dzielił własnym bogatym doświadczeniem wizytując 77 zagranicznych ośrodków naukowo-badawczych.
Był promotorem 3 przewodów doktorskich i habilitacyjnych. Pod jego kierownictwem 26 lekarzy uzyskało I, a 18 II stopień z zakresu chirurgii urazowej i ortopedii. Spośród tej grupy 3 zostało profesorami. Recenzował 30 prac z tytułu przewodów na stopień doktora medycyny i 13 na stopień doktora habilitowanego medycyny. Napisał 7 ocen dotyczących nadania tytułu profesora.
Za działalność naukową, organizatorską i społeczną uhonorowany wieloma odznaczeniami, z których przede wszystkim należy wymienić Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznakę Polskiego Towarzystwa do Walki z Kalectwem, Medal im. Adama Grucy, Srebrny Medal Rydygiera Towarzystwa Chirurgów Polskich. Najbardziej ceni sobie doktorat honorowy nadany w 2001 r. przez Akademię Medyczna w Lublinie, Złoty Skalpel (nr 7 na świecie) podarowany mu w 80. rocznicę urodzin przez Międzynarodową Akademię Chirurgii Kręgosłupa, której rektorem był prof. dr med. Gerwazy Świderski, a także honorowe członkostwo Polskiego Towarzystwa Chirurgii Kręgosłupa, zaś z wyróżnień wojskowych – pamiątkową odznakę Żołnierz Kresowy AK i Odznakę 13. Brygady Partyzanckiej AK Ziemi Wileńskiej.
Ożenił się z Natalią Przyborowską. Żona (zmarła w 2010 r.) była z wykształcenia pielęgniarką. Urodziły się im trzy córki: Krystyna (w 1948 r.), Małgorzata (1952 r.) i Hanna (1953 r.). Jedynie Małgorzata poszła w ślady ojca kończąc Wydział Lekarski Akademii Medycznej w Warszawie. Mieszka w USA na Florydzie. Prowadzi praktykę prywatną i pracuje w szpitalu, którego była współorganizatorką.
Profesor interesuje się historią Polski, szczególnie okresami powstań niepodległościowych i dwudziestolecia międzywojennego. Najbardziej cenioną postacią historyczną pozostał na zawsze Józef Piłsudski. Jak dawniej, wciąż interesuje się polityką. W młodości miał poglądy lewicowe, w latach wileńskich był członkiem Związku Niezależnej Młodzieży Demokratycznej, pracował w TUR (Towarzystwie Uniwersytetów Robotniczych). Po wojnie pozostał umiarkowanym realistą nie angażując się w działalność żadnej partii.
Patrząc z perspektywy 65 lat na lekarską i naukową drogę Profesora widzimy człowieka niezwykle pracowitego, który systematycznie zmierzał do poprawienia metod diagnostycznych i leczniczych w ortopedii, szczególnie w chorobach kręgosłupa, biodra, nowotworach kości, oraz nadal pozostaje największym w Polsce znawcą problematyki gruźlicy kostno-stawowej i chorób kręgosłupa. Dzięki wytrwałości, umiejętności krytycznego korzystania z nowych trendów w ortopedii oraz zdolnościom dydaktycznym stworzył własną szkołę ortopedyczną, której uczniowie pracują w 600-łóżkowym szpitalu chirurgii urazowo-ortopedycznej w Otwocku noszącym imię prof. Adama Grucy.
Drogi Profesorze, Jubilacie, serdecznie gratulujemy i życzymy dalszych sukcesów.

Andrzej Misiak

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza