6 lipca 2011

Ustawa refundacyjna – podsumowanie

Maciej Jędrzejowski, przewodniczący Zespołu ds. Wynagrodzeń

25.05.2011 r. prezydent RP podpisał ustawę refundacyjną, regulującą m.in. zasady wystawiania recept refundowanych. Ostateczny jej kształt istotnie odbiega od pierwotnego projektu i jest korzystniejszy dla środowiska lekarskiego. Mimo to nowe przepisy znacznie pogarszają naszą sytuację.

Najważniejsze zapisy ustawy refundacyjnej
Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych pozostawia dotychczasową możliwość wystawiania recept refundowanych przez lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego bez zawierania umów z NFZ. Przepis ten, dotyczący dużej liczby lekarzy POZ i pracujących w szpitalach, uniemożliwia bezpośrednie karanie lekarzy przez NFZ za błędy w wystawianiu recept refundowanych. Kary mogą być nakładane na podmiot zatrudniający lekarza.
Początkowo projekt ustawy refundacyjnej przewidywał konieczność zawierania umów z NFZ przez wszystkich lekarzy. Korzystne zmiany zostały wprowadzone praktycznie w ostatniej chwili przez Senat. Prawdopodobnie istotny wpływ na ich uchwalenie miała zapowiedź bojkotu recept refundowanych, a w szczególności uchwalenie 9.04.2011 r. przez Okręgowy Zjazd Delegatów OIL w Warszawie stanowiska wzywającego do niezawierania umów z NFZ.
Choć najbardziej kontrowersyjne przepisy zostały usunięte, ustawę należy nadal oceniać negatywnie. Pogarsza bowiem naszą sytuację, nadając rangę ustawową karom za błędy w wystawianiu recept refundowanych oraz wprowadzając karę do ośmiu lat więzienia za przyjmowanie niezdefiniowanych korzyści osobistych i majątkowych w związku z wystawianiem takich recept. Utrzymuje również podział na lekarzy NFZ i praktykujących prywatnie oraz sankcjonuje zbędne angażowanie lekarzy w ocenę uprawnień do refundacji leków.

Ustawa refundacyjna krok po kroku
Osobom lubiącym czytać akty prawne polecam cały tekst ustawy zmieszczony na stronie Sejmu http://orka.sejm.gov.pl/opinie6.nsf/nazwa/3491_u/$file/3491_u.pdf. Pozostałym czytelnikom proponuję skrótowe omówienie najważniejszych paragrafów odnoszących się do recept refundowanych.

Art. 2 ust. 14 – definicja osób uprawnionych. Do wystawiania recept refundowanych uprawnione są trzy grupy: lekarze ubezpieczenia zdrowotnego, lekarze, z którymi NFZ zawarł umowę o wystawianie recept refundowanych, oraz lekarze niewykonujący zawodu, z którymi NFZ zawarł umowę o wystawianie recept refundowanych dla wystawiającego, współmałżonka, wstępnych i zstępnych oraz rodzeństwa.

Art. 48 ust. 3 i 4 – zasady zawierania umów. Umowy o wystawianie recept refundowanych powinny być zawierane z każdym oddziałem NFZ, na terenie którego lekarz udziela świadczeń. Muszą być do nich wprowadzone zobowiązania lekarza i Funduszu, kary umowne, miejsca udzielania świadczeń zdrowotnych oraz warunki wypowiedzenia lub rozwiązania umowy.

Art. 48 ust. 8 – zasady zwrotu kwot nienależnej refundacji. Lekarz jest zobowiązany do zwrotu kwot nienależnej refundacji z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia dokonania refundacji w trzech przypadkach: wystawienia recepty nieuzasadnionej udokumentowanymi względami medycznymi, niezgodnej z uprawnieniami świadczeniobiorcy lub niezgodnej z obwieszczeniami określającymi zasady refundacji. Ustawa pomija kilka dotychczasowych przyczyn uznania refundacji za niezasadną, takich jak błędne wystawienie recepty, wystawienie recepty niezgodnie z przepisami czy też w miejscu niewskazanym w umowie. Nie wiadomo, czy przyczyny te nie zostaną wprowadzone bezpośrednio do umów z inicjatywy NFZ.

Art. 48 ust. 9 – wyłączenie odpowiedzialności lekarza w przypadku fałszerstwa recepty lub dokumentu potwierdzającego uprawnienia. Przepis ten nie obejmuje niestety wszystkich sytuacji powodujących rozbieżność między dokumentem potwierdzającym uprawnienia a stanem faktycznym (np. pomyłki).

Art. 48 ust. 10 i 11 – karne rozwiązanie umowy i okresy karencji. Ustawa nadaje Funduszowi prawo natychmiastowego rozwiązania umowy w przypadku utrudniania kontroli lub niezastosowania się do zaleceń pokontrolnych (czyli np. niezwrócenia kwot nienależnej refundacji). Przy pierwszym rozwiązaniu umowy NFZ może ją podpisać na nowo dopiero po roku, przy drugim – po trzech latach. Przez ten czas lekarz jest pozbawiony prawa wystawiania recept refundowanych.

Art. 49 ust. 3 – zakaz stosowania zachęt do wystawiania leków refundowanych. Paragraf ten wymienia aż 21 rodzajów zabronionych korzyści, m.in. nagrody, prezenty, wycieczki, transakcje wiązane i usługi sponsorowane. Zabronione będzie więc przyjmowanie gadżetów od firm farmaceutycznych, udział w poczęstunku, w sponsorowanych konferencjach naukowych, warsztatach i szkoleniach, o ile będzie się wiązał z późniejszym przepisaniem leków refundowanych.

Art. 54 ust. 2, 5 i 6 – odpowiedzialność karna lekarzy. Przepis przewiduje karę od sześciu miesięcy do ośmiu lat pozbawienia wolności za żądanie lub przyjęcie korzyści majątkowej (lub jej obietnicę) za wystawienie recepty lub powstrzymanie się od jej wystawienia. Za czyn mniejszej wagi kara ograniczona jest do lat trzech. Zapewne przepis ten w pierwotnym zamyśle miał przeciwdziałać korumpowaniu lekarzy przez firmy farmaceutyczne. Nieprecyzyjne jego brzmienie umożliwia jednak teoretycznie kierowanie zarzutów wobec lekarzy wystawiających recepty refundowane w ramach płatnej wizyty w prywatnym gabinecie lekarskim (!).

Termin wejścia ustawy w życie
Co prawda całość ustawy wchodzi w życie 1.01.2012 r. (art. 86), ale przepisy dotyczące zawierania umów z NFZ zaczną obowiązywać już w dwa tygodnie od opublikowania w Dzienniku Ustaw (art. 86 ust. 1). Dotychczasowe regulacje dotyczące zasad wystawiania recept refundowanych zostaną uchylone z 1.07.2012 r. (art. 86 ust. 2).
Oznacza to, że przez rok będzie możliwe wystawianie recept zarówno na podstawie „starych”, jak i „nowych” umów z NFZ.
Art. 80 ust. 2 stwierdza, że strony dotychczasowych umów o wystawianie recept refundowanych mają czas na dostosowanie ich treści do przepisów ustawy refundacyjnej do 30.06.2012 r.

Cel dalszych działań
Nasilone kontrole NFZ oraz zamieszanie wokół ustawy refundacyjnej uświadomiły lekarzom zagrożenia związane z wystawianiem recept refundowanych. Wielu z nas zadaje sobie pytanie, czy warto podpisywać nowe umowy z NFZ i narażać się na kary niewspółmierne do przewinienia. Najlepszym rozwiązaniem byłoby uwolnienie się lekarzy od obowiązku oceny uprawnień do refundacji recept, zgodnie z zasadą „my leczymy, wy refundujecie”. Możliwościom osiągnięcia tego celu poświęcony będzie artykuł w kolejnym numerze „Pulsu”.

mjedrzejowski@warszawa.oil.org.pl

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza