15 kwietnia 2012

Artroskopia – pasja prof. Wojciecha M. Kusia

Małgorzata Skarbek

W 1974 r. w Klinice Ortopedii AM Szpitala Klinicznego przy ul. Lindleya w Warszawie prof. dr hab. n. med. Wojciech Maria Kuś wykonał pierwszy zabieg artroskopii w Polsce. Zabieg był efektem długich prac profesora nad udoskonaleniem rozpoznawania i leczenia obrażeń kolana. Ortopedia nie jest jedyną pasją profesora. Zajmował się także medycyną sportową oraz zastosowaniem w medycynie materiałów węglowych. We wszystkich tych dziedzinach odnosił sukcesy.
Wojciech M. Kuś urodził się w Warszawie w 1936 r. Rodzice byli nauczycielami, ale w dalszej rodzinie było i jest kilku znakomitych lekarzy. Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1955 r. i w tym samym roku rozpoczął studia lekarskie w warszawskiej AM. Był wybitnym studentem, skoro na ostatnich dwóch latach otrzymywał stypendium naukowe, a potem został wysłany na staż na Uniwersytecie Karola w Pradze, w Czechosłowacji.
W 1962 r. wygrał konkurs na stanowisko asystenta na Oddziale Ortopedyczno-Urazowym Miejskiego Szpitala Chirurgii Urazowej w Warszawie. Jego zainteresowania od początku koncentrowały się wokół chirurgii i ortopedii. Po dziesięciu latach przeniósł się do Kliniki Ortopedycznej AM, gdzie objął obowiązki starszego asystenta, a potem adiunkta.
Z tą placówką prof. Kuś związał się na stałe, przeszedł w niej wszystkie szczeble kariery naukowej, do stanowiska zastępcy kierownika kliniki włącznie. Pracuje w niej do dziś, prowadząc 20-łóżkowy Oddział Chirurgii Kolana.
Klinikę tworzył po wojnie prof. Adam Gruca, gdy przyjechał do Warszawy ze Lwowa. Budował jej podstawy medyczne – kompletując zespół lekarski, i materialne – zabiegając o zaprojektowanie i wybudowanie wielkiego gmachu szpitalnego przy ul. Lindleya.
Szybko, bo w 1966 r., Wojciech M. Kuś zdobył specjalizację I stopnia z ortopedii i traumatologii, II stopnia w 1972 r., a potem także z medycyny sportowej – w 1973 r. Wtedy też podjął zaoczne studia w Akademii Wychowania Fizycznego, a w 1982 r. uzyskał tytuł magistra.
Magister wychowania fizycznego był już doktorem nauk medycznych, bowiem w 1974 r. obronił pracę nt. „Zmiany stawu kolanowego w następstwie złamań górnej nasady kości piszczelowej”. W tym czasie był już także bardzo doświadczonym operatorem, po pierwszych wykonanych artroskopiach. Tytuł doktora stał się tylko potwierdzeniem zdobytej wiedzy i umiejętności, doskonalonych na zagranicznych szkoleniach, m.in. w Moskwie i Leningradzie (dziś Petersburg), w dawnym ZSRR, i w Rheinfelden (Niemcy).
– Zagadnieniom obrażeń stawu kolanowego poświęciłem wiele lat pracy – mówi prof. Kuś. – Analizując wyniki operacji, stworzyłem wytyczne leczenia, a sprawdzone metody postępowania uzupełniłem własnymi rozwiązaniami.

Wojciech Kuś nie tylko sam operował stawy kolanowe nową metodą, ale także usilnie ją propagował wśród ortopedów, dzięki czemu w krótkim czasie doprowadził do powstania kilku ośrodków artroskopii. W warszawskiej Klinice Ortopedii utworzono pierwszy w kraju Oddział Chirurgii Kolana. W 1988 r. wydano podręcznik „Artroskopia kolana”, który jest najwcześniejszym podsumowaniem pracy nad tym zagadnieniem. W następnych latach chirurgia kolana ogromnie się rozwinęła zarówno w kraju, jak i na świecie. Powstało Międzynarodowe Towarzystwo Chirurgii Chrząstki Kolana, odbywają się sympozja naukowe, ukazuje się wiele czasopism specjalistycznych i monografii. Intensywny postęp w tej dziedzinie jest w znacznym stopniu zasługą prof. Kusia i jego uczniów.
Wśród tych uczniów było 15 doktorantów. Dr n. med. Włodzimierz Wiśniewski jest obecnie dyrektorem ds. medycznych Szpitala Klinicznego przy Lindleya. Prof. dr hab. med. Ireneusz Kotela, który przygotowywał też pracę habilitacyjną pod opieką prof. Kusia, pełni funkcję dyrektora Szpitala MSW przy Wołoskiej. Trzech uczniów: dr dr Piotr Strzelczyk, Maciej Ambroziak i Piotr Pędzisz, otrzymało stypendia w USA, sponsorowane przez Fundację Kościuszkowską.
W ostatnim czasie na polskim rynku ukazały się dwie monografie poświęcone temu zagadnieniu: „Uszkodzenia stawu kolanowego” i „Uszkodzenia chrząstki kolana”.
W 1986 r. na podstawie oceny ogólnego dorobku i rozprawy habilitacyjnej nt. „Badania doświadczalne nad zastosowaniem włókien węglowych w operacjach odtwórczych narządu ruchu” Wojciech Kuś uzyskał tytuł doktora habilitowanego. Praca była efektem zainteresowania profesora zastosowaniem włókien węglowych polskiej produkcji w ortopedii. W latach 80. rozpoczęła się współpraca Kliniki Ortopedycznej AM z Instytutem Inżynierii Materiałowej Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, kierowanym przez prof. Romana Pampucha. Pozytywne wyniki badań doświadczalnych nad zastosowaniem włókien spowodowały przeniesienie ich do praktyki klinicznej oraz coraz szersze i częstsze ich wykorzystywanie nie tylko w chirurgii ortopedycznej i traumatologii, ale również w wielu innych dyscyplinach zabiegowych, a także w weterynarii.
Trzecia pasja profesora to medycyna sportowa. Jako ekspert Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki został powołany do zespołu oceniającego założenia programów wychowania fizycznego w latach 70. Później był też członkiem Komisji Lekarskiej Polskiego Komitetu Olimpijskiego. Zajmował się również medycyną sportową, a szczególnie chirurgią sportową od strony praktycznej.
W latach 80. kierował ambulatorium sportowym przy klubie i stadionie Skry w Warszawie. Klub ten miał sekcję rugby. Profesor, wówczas jeszcze doktor, Kuś został jej opiekunem medycznym, a później także lekarzem reprezentacyjnej drużyny rugbistów polskich. Jeździł z kadrą na mecze międzypaństwowe.
Profesor z uśmiechem wspomina, że wystąpił nawet w charakterze zawodnika. Na jednym z meczów w Gruzji zaniemógł któryś z rugbistów. Drużynie groziło oddanie meczu walkowerem. Trener namówił lekarza do wejścia na boisko. Miało to miejsce późną jesienią. W Polsce było już zimno, jeszcze zimniej podczas przesiadki w Moskwie. A w Tbilisi gorąco – plus 20 st. Nieprzygotowanemu „zawodnikowi” wysiadła kondycja i po kilku akcjach zszedł z boiska. Mecz był i tak przegrany.
Doświadczenia z zakresu medycyny sportowej profesor zebrał w opracowaniu „Traumatologia sportowa”, przygotowanym wspólnie z dr. Januszem Garlickim.
W 1993 r. Wojciech M. Kuś otrzymał nominację na profesora „belwederskiego”, a odbierał ją z rąk ówczesnego prezydenta RP Lecha Wałęsy. Otrzymał liczne odznaczenia, z Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski włącznie, a także nagrody naukowe, w tym ministrów: zdrowia i szkolnictwa wyższego. Jest współautorem wielu podręczników i opracowań, współwłaścicielem patentów.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza