4 listopada 2012

Wspomnienie

– Pan prof. Jakub Węgierko został w mojej pamięci jako człowiek ciepły, bezpośredni, życzliwy – wspomina Regina Hintz, współpracownica Profesora.
– Dominowała w nim inteligencja i wybitne poczucie humoru. W czasach, gdy kierował Kliniką Chorób Wewnętrznych, tworzył wokół siebie atmosferę koleżeńską. Nie lubił pompy, był w stosunkach z nami, asystentami, zawsze skłonny do rozmów i dyskusji. Miło wspominam herbatki u państwa Węgierków. Mówiliśmy o sprawach kliniki, ale także o muzyce. Profesor często opowiadał o swojej praktyce lekarskiej, przekazując doświadczenia dotyczące głównie cukrzycy. Bywały też opowieści z innych dziedzin, przedstawiane aktorsko, dowcipnie, okraszane szmoncesami. Zachowywał dystans do własnej osoby i często z siebie żartował. Przez wiele lat przechowywałam jego książkę „Cukrzyca” z serdeczną dedykacją (obecnie znajduje się ona w GBL, przy ul. Jazdów).
Jakub Ryszard Węgierko urodził się 26 stycznia 1889 r. w Warszawie, w rodzinie żydowskiej, średnio zamożnej, typowo mieszczańskiej. Ojciec Mieczysław był głównym ogrodnikiem na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej, brat Aleksander – znanym aktorem i reżyserem teatralnym, jego imię nosi Teatr Dramatyczny w Białymstoku.
Żoną prof. Węgierki była Stefania Piwowarow, lekarka, okulistka. Ich syn Aleksander (urodzony w 1915 r.) zginął w czasie II wojny światowej.
Szkołę średnią młody Jakub ukończył w 1907 r. w Warszawie. W 1908 wstąpił na Wydział Lekarski Uniwersytetu w Zurychu, a po dwóch latach przeniósł się na Uniwersytet w Bernie, który ukończył w 1914 r. W tym samym roku uzyskał stopień doktora medycyny, na podstawie pracy „O budowie mikroskopowej mięśnia sercowego”, przygotowanej pod kierunkiem prof. Wilhelma Sahlego. W 1914 r. nostryfikował dyplom w Kijowie. Po wybuchu I wojny światowej został powołany jako lekarz do armii rosyjskiej. W 1917 r. wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego, był lekarzem Szpitala Polowego 3 Dywizji Legionów, następnie Szpitala Epidemicznego we Lwowie, dalej kolejno komendantem Szpitala Zapasowego w Jaworowie pod Lwowem i Sanatorium Wojskowego w Szkle pod Lwowem. Zwolniono go ze służby w 1921 r., w stopniu kapitana.
Po powrocie do Warszawy został młodszym asystentem w I Klinice Chorób Wewnętrznych, kierowanej przez prof. Antoniego Gluzińskiego, następnie zaś w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzonej przez prof. Witolda Orłowskiego. Później wygrał konkurs na prymariusza (kierownika) Oddziału Obserwacyjnego Szpitala Zakaźnego św. Stanisława w Warszawie, jednocześnie pełnił funkcję zastępcy kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych. W tym okresie prowadził wykłady z zakresu diagnostyki i leczenia chorób zakaźnych dla studentów Wydziału Lekarskiego UW. W 1934 r. obronił na Wydziale Lekarskim UW pracę habilitacyjną pt. „Badania nad wydzielaniem żółci wątrobowej”.
Jesienią 1939 r. wyjechał z okupowanej Warszawy do Lwowa, gdzie pracował najpierw w szpitalu, później jako kierownik sanatorium w Morszynie. Następnie przeniósł się do Ufy, stolicy Baszkirii, w której pracował w ambulatorium i konsultował w szpitalu. Z kolei został kierownikiem oddziału zakaźnego w Jangi-Jul pod Taszkientem w Uzbekistanie. W tym czasie wyjeżdżał do Charkowa, Kijowa i Odessy z odczytami na temat chorób wewnętrznych, prowadził również wykłady z chorób przemiany materii i gruczołów dokrewnych.
W 1942 r. wstąpił do armii gen. Władysława Andersa. Początkowo był ordynatorem Oddziału Zakaźnego w Szpitalu Garnizonowym, a następnie pracował w Teheranie jako konsultant szpitala Delegatury Rządu Polskiego w Londynie, aż do jego rozwiązania w październiku 1944 r.
Po powrocie do Polski w 1944 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym przez przewodniczącego KRN. Był organizatorem i kierownikiem II Kliniki Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 1947 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W 1948 r. powierzono mu organizację Akademii Lekarskiej w Szczecinie, której był pierwszym rektorem i profesorem w Katedrze Chorób Wewnętrznych. W 1950 r. powrócił do Warszawy, został kierownikiem III Kliniki Chorób Wewnętrznych, objął też stanowisko prorektora Akademii Medycznej w Warszawie.
Kierowana przez prof. Jakuba Węgierkę III Klinika Chorób Wewnętrznych w latach 50. miała przychodnie przykliniczne: chorób wewnętrznych, kardiologiczną, gastrologiczną i hematologiczną, w których prowadzono kontynuację leczenia poszpitalnego. Klinika stale współpracowała z Ośrodkiem Klinicznym w Polanicy Zdroju.
Profesor prowadził obchody u wszystkich chorych. W czasie ostrych dyżurów, co trzeci dzień, w klinice dyżurowało dwóch lekarzy, a wieczorny obchód przeprowadzał docent. Ponadto w klinice istniał punkt konsultacyjny, przez który kierowano chorych na planowe hospitalizacje. Jak w każdym ośrodku akademickim, odbywało się szkolenie studentów i stażystów oraz przeprowadzano badania naukowe.
Dorobek naukowy prof. Jakuba Węgierki to 150 prac ogłoszonych drukiem w językach polskim, francuskim i niemieckim. Najważniejsze publikacje: „Kwasica cukrzycowa i jej leczenie” (1927), „O cukrzycy i jej leczeniu” (1934), „Typowy zespół objawów klinicznych u chorych na cukrzycę ze śpiączką bez zakwaszenia ketonowego” (1956). Od 1934 r. był redaktorem miesięcznika „Prasa Lekarska”, a później wieloletnim redaktorem naczelnym „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”.
W latach 1953-1955 był członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia, w latach 1951-1953 i 1955-1957 – prezesem Towarzystwa Internistów Polskich. Pełnił też funkcję prezesa Lubelskiej Izby Lekarskiej w okresie 1947-1948.
Był członkiem International Society of Internal Medicine i innych towarzystw naukowych, m.in. Wszechzwiązkowego Towarzystwa Internistów ZSRR.
Odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Wychował wielu diabetologów. Była wśród nich także Regina Hintz, która wspomina: – Wdzięczna jestem losowi, że mogłam poznać tak wartościowego człowieka, który wpłynął na moje zainteresowania, „wszczepił” mnie w diabetologię na zawsze.
Profesor Jakub Węgierko zmarł na zawał serca 2 czerwca 1960 r. w Warszawie.

Na podstawie materiału prof. Jacka Muszyńskiego
oprac. mkr

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza