20 maja 2013

Język nasz giętki

Prof. Piotr Müldner-Nieckowski

Pisze studentka medycyny: „Niedawno zdawałam kolokwium z interny i kiedy mówiłam o wadach serca, że są to choroby, pan doktor poprawiał mnie, że chodzi o zespoły. Zaczęłam mówić o zespołach, a pan doktor mi przerwał i powiedział, że tym razem chodzi o chorobę. Pogubiłam się w tym, szukałam wszędzie i nie znalazłam wyjaśnienia”.
Nieraz się zastanawiam, dlaczego dzisiejsi studenci są mało dociekliwi i czekają, aż im się wszystko podsunie pod nos. Dlaczego nie pytają wprost? To chyba takie czasy. Do studenta należy przecież nie tylko chodzenie na wykłady i ćwiczenia, ale także myślenie, pytanie i czytanie, słowem studiowanie.
Jest jednak faktem, że nie spotkałem w podręcznikach (chyba że o którymś zapomniałem albo go przeoczyłem) podanej expressis verbis definicji pojęcia zespół (chorobowy) i zbudowałem ją na podstawie lektur naukowych i własnego doświadczenia.
O zespole mówimy w dwóch wypadkach.

  1. Może to być grupa objawów, grupa zaburzeń lub grupa objawów i zaburzeń, występujących jednocześnie, których nie da się ująć jednolicie jako jednostkę chorobową z powodu braku wystarczających ustaleń co do wspólności ich przyczyny lub wspólności procesów patologicznych, albo kiedy nawet podobne przyczyny lub procesy są mimo wszystko różne. W związku z pytaniem studentki nasunęły mi się przykłady: zespołami są wielogenetyczne wady wrodzone. Przyczyny: uszkodzenia różnych genów, grup genów. Zespołami są wady genetyczne występujące wraz z wadami uszkodzeniowymi w życiu płodowym na skutek aktywności wirusa różyczki. Chodzi o co najmniej dwie różne przyczyny bezpośrednie, bez udowodnionej przyczyny dla nich wspólnej, choć może być nią (ale nie musi) patologia wirusowa.
  2. O zespole mówimy także, gdy (u danego chorego w tym samym czasie) występuje grupa różnych chorób tylko ogólnie powiązanych jakąś praprzyczyną lub niepowiązanych wcale. Na przykład objawowe zakażenie HIV-em – ostra choroba retrowirusowa i znaczne upośledzenie odporności to choroba. Natomiast choroby następcze, niewynikające bezpośrednio z zakażenia wirusem, ale z obniżenia odporności na skutek tego zakażenia – mięsak Kaposiego, zakażenia oportunistyczne, atypowe zapalenie płuc itd. – to łącznie zespół nabytego niedoboru odporności (AIDS).

Niekiedy dane naukowe nie pozwalają na ustalenie, czy chodzi o chorobę, czy o zespół. Charakterystycznym przykładem niech będzie wspomniana wyżej suma wad związanych z różyczką albo inna grupa zaburzeń i objawów, która wciąż nazywana jest dowolnie: choroba Kawasakiego lub zespół Kawasakiego. Zwolennicy zespołu są zdania, że prędzej czy później zostaną wykryte osobne przyczyny wspólnie występujących, ale bardzo różnych podgrup zaburzeń i objawów, i że ostatecznie zostaną wydzielone dwie, trzy choroby, a może i więcej. Może się jednak równie dobrze okazać, że mamy do czynienia z jedną chorobą, a przyczyna objawów i zaburzeń jest wspólna. Czas pokaże, prace są w toku.

http://www.lpj.pl

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza