6 czerwca 2013

Historia Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Instytutu Transplantologii WUM (1982-2006)

Wojciech Rowiński, Janusz Wałaszewski

cz. 2
Część pierwsza ukazała się w „Pulsie” nr 5/2013

Losy Kliniki Chirurgii były jednak niepewne. Z jednej strony istniała potrzeba zapewnienia opieki chirurgicznej chorym leczonym w pozostałych klinikach na terenie Szpitala Dzieciątka Jezus, z drugiej jednak decyzją władz uczelni postanowiono przenieść jednostki Oddziału Stomatologii na teren PSK-1. W latach 1987-1990 dyrekcja szpitala proponowała umiejscowienie Kliniki Chirurgii kolejno: w pawilonie 5. (w miejscu Kliniki Chorób Wewnętrznych, kierowanej przez prof. Czyżyka), w pawilonie Kliniki Neurologii, w pawilonie 3. (po Klinice Kardiologii). Wreszcie zdecydowano o pozostawieniu jej w części C pawilonu 11.
W zespole powstał wówczas pomysł zgromadzenia środków finansowych na remont i dobudowę nowych pomieszczeń dla kliniki w pawilonie 11.
Dzięki życzliwości wielu instytucji (Komitetu Badań Naukowych, PFRON, ZUS, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej) i osób prywatnych udało się zebrać 7,5 mln zł. Władze uczelni wyraziły zgodę na rozpoczęcie inwestycji, występując o dodatkowe fundusze z budżetu Ministerstwa Zdrowia. W latach 1995-1997 przeprowadzono remont pomieszczeń starego pawilonu 11C i poszerzono go, łącząc z nowym budynkiem, w którym znalazły się trzy sale operacyjne i pomieszczenia dla pacjentów. Stworzono ponadto własny ośmiołóżkowy Oddział Intensywnej Opieki Chirurgicznej. Po remoncie w głównym holu kliniki, na parterze, umieszczono tablicę z historycznym napisem z domu Długosza w Krakowie (którego fotografia wisiała w klinice prowadzonej przez prof. Jana Nielubowicza) „Nil est in homine bona mente melius” oraz portrety wszystkich kierowników kliniki od 1902 r.
W 1997 r. Klinika Chirurgii decyzją władz uczelni została włączona w struktury Instytutu Transplantologii AM, a w 2005 przekształcona w Katedrę i Klinikę Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej. Jej kierownictwo objął prof. zwycz. dr hab. n. med. Wojciech Rowiński. W maju 1993 r. minister zdrowia powołał Ogólnopolski Zespół ds. Koordynacji Pobierania i Przeszczepiania Narządów „Poltrans-plant”, który skupił w swoim zakresie działalności zagadnienia organizacyjno-prawne. Dyrektorem tego zespołu został prof. Janusz Wałaszewski.
W klinice prowadzono szereg badań. Badania doświadczalne poświęcone przeszczepianiu trzustki powadził dr Zbigniew Wierzbicki. Temat ten stanowił przedmiot jego rozprawy habilitacyjnej. Do najważniejszych należały badania nad uszkodzeniem niedokrwiennym nerek pobieranych od zmarłych i przechowywaniem nerek za pomocą perfuzji pulsacyjnej w hipotermii.
W latach 1990-2000 do zespołu kliniki dołączyli doktorzy: Marek Szostek, Leszek Adadyński, Przemysław Szostek, Wojciech Polak, Jan Rezulski, Grzegorz Nawrocki, Grzegorz Michalak, Krzysztof Ostrowski, Jarosław Czerwiński (obecnie dr hab. med., dyr. medyczny „Poltransplantu”), Dariusz Wasiak, Radosław Samsel, Michał Wszoła, Krystian Pawelec. Większość z nich uzyskała stopień doktora medycyny i aktywnie uczestniczyła w pracach naukowych kliniki.
Od wczesnych lat 90. w klinice prowadzono badania nad wpływem zaburzeń hemodynamicznych u dawcy przed pobraniem narządów na ich czynność po przeszczepieniu (praca doktorska dr Beaty Łągiewskiej) oraz stosowania lignokainy u dawcy przed pobraniem nerek i stałego wlewu dopaminy po rewaskularyzacji narządu na czynność nerki we wczesnym i odległym okresie po przeszczepieniu (rozprawa habilitacyjna prof. Janusza Wałaszewskiego).
Później badania nad mechanizmem niedokrwienia narządów pobieranych od osób zmarłych prowadził w klinice dr Maciej Kosieradzki. Jego praca doktorska poświęcona znaczeniu wolnych rodników tlenu, uwalniających się u pacjentów, u których stwierdzono śmierć mózgu, została opublikowana w „Transplantation” i wzbudziła zainteresowanie (była wielokrotnie cytowana) znawców zagadnienia (m.in. prof. Waltera Landa). Dalsze badania dr. Macieja Kosieradzkiego, poświęcone aktywacji szeregu cytokin zapalnych u dawców z rozpoznaniem śmierci mózgu, były tematem jego rozprawy habilitacyjnej. Dzięki życzliwości prof. Leszka Pączka część badań wykonywał w Pracowni Kliniki Immunologii Klinicznej, Chorób Wewnętrznych i Transplantologii Instytutu Transplantologii.
Dr Maurycy Jonas przeprowadził analizę wpływu czasu niedokrwienia i stopnia zgodności tkankowej dawców i biorców nerek, wykazując istotne skojarzone znaczenie obu tych czynników. Owe badania stanowiły przedmiot jego rozprawy na stopień doktora medycyny, której publiczna obrona odbyła się już po objęciu stanowiska kierownika kliniki przez prof. Andrzeja Chmurę.
Wykorzystując pobyt dr. Romana Danielewicza w Wisconsin (w laboratorium prowadzonym przez Jamesa Southarda), w 1993 r. zakupiono pompę Watersa. Urządzenie to pozwala na przechowywanie nerek za pomocą stałej perfuzji pulsacyjnej w hipotermii. Pierwsze, bardzo interesujące testy w klinice prowadził dr Artur Kwiatkowski (obecnie profesor w tej klinice), który na podstawie badań porównawczych przechowywania par nerek pobieranych od tego samego dawcy uzyskał pod kierunkiem prof. Janusza Wałaszewskiego tytuł doktora nauk medycznych. Do zespołu zajmującego się tym zagadnieniem dołączył po powrocie ze Stanów Zjednoczonych dr Roman Danielewicz, następnie dr Maciej Kosieradzki, a od roku 2000 – inni młodzi asystenci kliniki.
Doświadczenia w klinice wykazały, że przechowywanie nerek pobranych od dawców zmarłych metodą ciągłej perfuzji w hipotermii umożliwia poprawę stanu narządu, pozwala na jego dłuższe, bezpieczne przechowywanie (do 48 godz.), ocenę stopnia niedokrwiennego uszkodzenia narządu za pomocą badania wielkości przepływu przez nerkę, ocenę oporu naczyniowego oraz aktywności wydalanych do płynu perfuzyjnego enzymów. Wyniki tych badań były tematem rozprawy habilitacyjnej dr. med. Romana Danielewicza oraz prac doktorskich dwóch asystentów kliniki (dr. Przemysława Szostka i dr. Wojciecha Polaka). Opisany sposób przechowywania narządów był również stosowany w przypadku nerek pobranych od dawcy zakażonego wirusem C zapalenia wątroby. W opublikowanej pracy wykazano, że długotrwała perfuzja pozwala na eliminację ładunku wirusa. W swojej rozprawie habilitacyjnej dr Artur Kwiatkowski wykazał (2006 r.), że przechowywanie nerek za pomocą perfuzji pulsacyjnej w hipotermii poprawia po przeszczepieniu również wyniki odległe (dziesięcioletnie). W drugiej połowie lat 90.
dr Piotr Fiedor, po pobycie w ośrodku Uniwersytetu Columbia (prof. Mark Hardy), podjął w Instytucie Transplantologii, we współpracy z pracownią prowadzoną przez prof. Tadeusza Orłowskiego, badania nad izolacją komórek wysp trzustkowych. Badania te stanowiły temat jego rozprawy habilitacyjnej oraz dwóch prac na stopień doktora nauk medycznych. W 2007 r. (już po objęciu kierownictwa kliniki przez prof. Andrzeja Chmurę) doprowadziły do wykonania pierwszego w Polsce przeszczepienia wysp trzustkowych u człowieka.
W 1999 r. dr Andrzej Chmura rozpoczął w klinice realizację programu prospektywnego badania chorych dializowanych z zaburzeniami dolnego odcinka układu moczowego, w celu kwalifikacji do przeszczepienia nerki, co stało się tematem jego pracy habilitacyjnej. Dr Andrzej Chmura uruchomił również w klinice dorosłych program przeszczepiania nerek u chorych z nietypowym odprowadzeniem moczu.
Na początku 2001 r. doc. Zbigniew Wierzbicki wspólnie z dr. Wojciechem Lisikiem rozpoczęli w klinice realizację programu chirurgicznego leczenia otyłości. Doskonałe wyniki spowodowały, że w ostatnich dwóch latach podjęto leczenie otyłości tym sposobem u chorych po przeszczepieniu nerki. Badania nad wpływem chirurgicznego leczenia otyłości na zaburzenia metaboliczne u pacjentów stanowiły przedmiot projektu badawczego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz zakończyły się rozprawą habilitacyjnej dr. Wojciecha Lisika (2009 r.).
W tym samym okresie dr Marek Pacholczyk (po powrocie z dwuletniego szkolenia w Holandii) i doc. Andrzej Chmura (po szkoleniu w Anglii) uruchomili w klinice program przeszczepiania wątroby. Nie do przecenienia jest ogromny wkład w realizację tego programu dr Beaty Łągiewskiej.
W 2002 r. do naszego zespołu dołączył prof. Piotr Małkowski, ówczesny dziekan Wydziału Nauki o Zdrowiu. Wprowadził do kliniki nowy program diagnozowania leczenia guzów wątroby.
W latach 1983-2006 w klinice wykonano prawie 1700 zabiegów przeszczepienia nerek, 220 operacji przeszczepienia wątroby oraz 59 operacji jednoczesnego przeszczepienia trzustki i nerki.
Od 1982 do 2006 r. 27 asystentów kliniki uzyskało stopnie doktora nauk medycznych (w tym dwóch miało publiczną obronę w 2007), dziesięciu pracowników uzyskało tytuły doktora habilitowanego (w tym dwóch zakończyło wcześniej rozpoczęty przewód), a trzech – tytuł profesora medycyny (kolejnych czterech uzyskało tytuł naukowy profesora medycyny w 2008 i 2009).
Od października 2006 r. kierownikiem katedry i kliniki jest prof. dr hab. med. Andrzej Chmura.

Publikacje naukowe
W latach 1982-2007 pracownicy kliniki opublikowali 196 prac naukowych, w większości anglojęzycznych (14 wyszło drukiem w 2007 r.), i ponad 20 rozdziałów w podręcznikach. Wydano dwa podręczniki: „Chirurgia dla pielęgniarek” oraz „Chirurgia dla stomatologów”. Prof. Janusz Wałaszewski i prof. Wojciech Rowiński byli redaktorami monografii „Chirurgia transplantacyjna”.
Prace na stopień doktora nauk medycznych

  1. Lek. Zbigniew Wierzbicki – „Badania doświadczalne gojenia się ran chirurgicznych żołądka i dwunastnicy” (1988, promotor: prof. Waldemar Olszewski)
  2. Lek. Andrzej Chmura – „Rola okołooperacyjnego stosowania antybiotyków w zapobieganiu powikłaniom septycznym u chorych po operacjach dróg żółciowych” (1990, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  3. Lek. Alicja Orkiszewska – „Badania przepływu krwi w kończynie górnej u chorych połączeniem tętniczo-żylnym typu Brescia” (1990, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  4. Lek. Roman Danielewicz – „Ocena gojenia rany skórnej i surowicówkowej w niewydolności nerek w warunkach doświadczalnych i w klinice” (1992, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  5. Lek. Jan Rezulski – „Ocena ryzyka operacji w obrębie jamy brzusznej u chorych z dodatkowymi z obciążeniami” (1992, z wyróżnieniem, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  6. Lek. Grzegorz Nawrocki – „Wpływ fotochemoterapii metodą PUVA na czas przeżycia allogennego przeszczepu serca u szczurów” (1992, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  7. Lek. Marek Pacholczyk – „Wpływ utajonego zakażenia u dawcy na występowanie powikłań septycznych u biorcy przeszczepu nerki” (1993, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  8. Lek. Beata Łągiewska – „Ocena zaburzeń metabolicznych i hemodynamicznych w okresie przedzgonnym u dawców nerek” (1994, promotor: prof. Janusz Wałaszewski)
  9. Lek. Leszek Adadyński – „Doświadczalne i kliniczne zastosowanie kontaktowego koagulatora fotonowego w zabiegach chirurgicznych” (1994, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  10. Lek. Grzegorz Michalak – „Przyczyny spadku liczby przeszczepień nerek pobieranych od zmarłych w Warszawie” (1994, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  11. Lek. Artur Kwiatkowski – „Wpływ ciągłej perfuzji w hipotermii na czynność nerki po przeszczepieniu” (1996, promotor: prof. Janusz Wałaszewski)
  12. Lek. Jarosław Czerwiński – „Wpływ zaburzeń ustrojowych, sposobu pobrania i przechowywania trzustki dawcy na izolację wysp Langerhansa” (1998, promotor: prof. Janusz Wałaszewski)
  13. Lek. Przemysław Szostek – „Ocena przepływu krwi i zużycia tlenu w czasie przeszczepienia przez nerkę pobraną ze zwłok” (1998, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  14. Lek. Marek Szostek – „Wpływ chłodzenia nerki w czasie wykonywania zespoleń naczyniowych na jej czynność po przeszczepieniu” (1999, promotor: prof. Zbigniew Wierzbicki)
  15. Lek. Dariusz Wasiak – „Wpływ leków modyfikujących mikrokrążenie w nerce szczura poddanego ostremu niedokrwieniu” (1999, promotor: prof. Janusz Wałaszewski)
  16. Lek. Wojciech Polak – „Przydatność oznaczania transferazy S glutationowej w płynie perfuzyjnym i w moczu dla oceny wczesnej czynności przeszczepu nerki” (2001, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  17. Lek. Wojciech Lisik – „Prognostyczne znaczenie zaburzeń przepływu krwi przez przeszczep allogenny nerki w okresie jej rewaskularyzacji” (2001, z wyróżnieniem, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  18. Lek. Radosław Samsel – „Wpływ pojedynczej dawki globuliny przeciwlimfocytarnej podanej przed przeszczepieniem nerki allogennej na losy odległe biorcy przeszczepu” (2003, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  19. Lek. Andrzej Kinasiewicz – „Ocena wpływu zimnego niedokrwienia na zmiany biochemiczne trzustki i aktywność metaboliczną izolowanych wysp Langerhansa” (2002, promotor: prof. Piotr Fiedor)
  20. Lek. Koryna Socha-Urbanek – „Indukcja tolerancji na przeszczep alogeniczny za pomocą szpiku kostnego dawcy” (2002, promotor: prof. Piotr Fiedor)
  21. Lek. Maciej Kosieradzki – „Rola reaktywnych form tlenu w niedokrwiennym uszkodzeniu przeszczepionej nerki” (2002, promotor: doc. Roman Danielewicz)
  22. Lek. Krzysztof Ostrowski – „Zmiany w błonie śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego u chorych dializowanych oraz biorców przeszczepu nerki” (2005, promotor: prof. Wojciech Rowiński)
  23. Lek. Michał Wszoła – „Ocena częstości występowania przewlekłego zakażenia chlamydia pneumoniae osób przewlekle dializowanych” (2005, promotor: doc. Roman Danielewicz)
  24. Lek. Jacek Pliszczyński – „Przyczyny niepowodzeń dostępu naczyniowego do hemodializ” (2005, promotor: prof. Janusz Wałaszewski)
  25. Lek. Fathi Giuma Ashamiss – „Enzymatyczne i nieenzymatyczne markery nowotworowe w diagnostyce chorób przewodu pokarmowego” (2005, promotor: prof. Zbigniew Wierzbicki)
  26. Lek. Maurycy Jonas – „Wpływ zgodności tkankowej oraz czasu zimnego niedokrwienia na okres przeżycia przeszczepionej nerki” (2007, promotor: dr hab. med. Andrzej Chmura)
  27. Lek. Krystian Pawelec – „Wpływ nowej metody przechowywania trzustki z użyciem perfluorocarbonu i adenozyny na czynność izolowanych wysp trzustkowych” (2007, promotor: prof. dr hab. Piotr Fiedor).

Rozprawy habilitacyjne

  1. Dr med. Wojciech Rowiński – „Badania doświadczalno-kliniczne nad przechowywaniem nerek ze zwłok i zapobieganiem ostrej niewydolności nerki po przeszczepieniu” (1986)
  2. Dr med. Janusz Wałaszewski – „Wielofunkcyjna analiza czynników odpowiedzialnych za czynność nerki pobranej ze zwłok bezpośrednio po jej przeszczepieniu” (1992)
  3. Dr med. Piotr Fiedor – „Przyżyciowa lokalizacja wysp trzustkowych za pomocą Dithiazonu” (1997)
  4. Dr med. Zbigniew Wierzbicki – Doświadczalne przeszczepienie trzustki z odpływem krwi drogą fizjologiczną (1998)
  5. Dr med. Roman Danielewicz – „Zastosowanie ciągłej perfuzji pulsacyjnej w hipotermii do przechowywania nerek przed przeszczepieniem” (2000)
  6. Dr med. Andrzej Chmura – „Opracowanie zasad kwalifikacji i przygotowania do zabiegu przeszczepienia nerki u chorego z zaburzeniami dolnego odcinka dróg moczowych” (2003)
  7. Dr med. Artur Kwiatkowski – „Odległa czynność nerki po przeszczepieniu – ocena niezależnych czynników ochrony ryzyka” (2006)
  8. Dr med. Maciej Kosieradzki – „Wpływ odpowiedzi zapalnej u dawców zmarłych, niedokrwienia oraz reperfuzji na czynność allogennego przeszczepu nerki” (zakończona: 2008)
  9. Dr med. Wojciech Lisik – „Ocena zaburzeń biochemicznych towarzyszących niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby. Wyniki leczenia operacyjnego otyłości w materiale własnym” (zakończona: 2009).

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza