29 maja 2014

Recepty lekarskie – zasady wystawiania

Dr n. praw. Janusz Jaroszyński
Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego – Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr n. med., mgr farm. Zofia Specht-Szwoch
Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku
Podstawa prawna
1) Ustawa z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (DzU z 2011 r., nr 122, poz. 696).
2) Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r., nr 164, poz. 1027).
3) Ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU z 1997 r., nr 88, poz. 553).
4) Rozporządzenie ministra zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (DzU z 2014 r., poz. 177).
5) Rozporządzenie ministra zdrowia z 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (DzU z 2014 r., poz. 319).

Komunikaty
Komunikat Śląskiego OW Narodowego Funduszu Zdrowia nr 67/2013 dla lekarzy/felczerów w sprawie uprawnienia do ordynacji leków refundowanych i sposobu wystawiania recept refundowanych.
Stan prawny na 4.04.2014 r.
1) Kto jest uprawniony do wystawiania recept refundowanych?
a) lekarz ubezpieczenia zdrowotnego lub felczer ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
b) lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer, z którymi fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych,
c) lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer posiadający prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu, a z którym NFZ zawarł umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych dla wystawiającego, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa.
Podstawa prawna – art. 2 ust. 14 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego jest lekarz, lekarz dentysta będący świadczeniodawcą, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego będzie również lekarz, lekarz dentysta, który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Może to wynikać z umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej.
Reasumując, lekarz, który udziela świadczeń w zakresie realizacji kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia na świadczenia opieki zdrowotnej, nie potrzebuje odrębnej umowy upoważniającej do wystawiania recept refundowanych. Wystawia recepty na drukach z zakresami numerów przydzielonych przez NFZ przez Portal Świadczeniodawcy dla podmiotu, w którym takich świadczeń udziela. Na recepcie muszą być umieszczone dane tego podmiotu, czyli miejsca udzielania świadczeń.
Natomiast lekarz, lekarz dentysta wykonujący swój zawód, udzielający świadczeń poza umową o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, czyli „komercyjnie”, jeżeli chce wystawiać recepty refundowane, musi zawrzeć z właściwym co do miejsca udzielania tych świadczeń oddziałem Narodowego Funduszu Zdrowia umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych. Musi w niej wskazać wszystkie miejsca udzielania świadczeń „komercyjnych”, których umowa ma dotyczyć. Lekarz wystawia recepty na drukach z zakresami numerów przydzielonymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia, przypisanymi do swojej indywidualnej umowy.
Lekarze, którzy wykonują zawód w formie praktyki stacjonarnej, muszą wskazywać na recepcie dane tej praktyki, a lekarze wykonujący zawód w formie praktyki wyłącznie w miejscu wezwania muszą wskazywać na recepcie jako miejsce udzielenia świadczenia zdrowotnego adres miejsca przyjmowania wezwań i miejsca przechowywania dokumentacji medycznej.
Wynika z tego jednoznacznie, że można być jednocześnie lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego (być zatrudnionym na podstawie umowy o pracę np. w szpitalu) i mieć podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia upoważniającą do wystawiania recept refundowanych.
Należy pamiętać, że nie wolno zamiennie korzystać z druków recept.
2) Jak prawidłowo określić ilość przepisanego leku?
Zasadą jest określanie ilości leku, leku recepturowego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego oraz surowca farmaceutycznego przeznaczonego do sporządzenia leku recepturowego za pomocą cyfr arabskich lub słownie, a ilość surowca farmaceutycznego przeznaczonego do sporządzenia leku recepturowego będącego środkiem obojętnym, przeznaczonym do nadania odpowiedniej postaci leku, wyrażeniem „ilość odpowiednia”, „quantum satis” lub „q.s.”.
Podstawa prawna – §7 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie recept.
3) Czy lekarze mogą podlegać odpowiedzialności karnej za wystawienie recept?
TAK. Odpowiedzialność karna jest uregulowana zarówno w ustawie o refundacji leków, jak i w kodeksie karnym.
„Kto, będąc osobą uprawnioną do wystawiania recept na leki, podlegające refundacji ze środków publicznych, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę w zamian za wystawienie recepty lub powstrzymanie się od jej wystawienia, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat”.
Podstawa prawna – art. 54 ustawy o refundacji leków.
„Kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat”.
Podstawa prawna – art. 228 kodeksu karnego.
4) Zasady prowadzenia dokumentacji pro auctore i pro familia
Wymagania, dotyczące prowadzenia dokumentacji przez lekarza wystawiającego recepty dla siebie albo dla małżonka, zstępnych lub wstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa, są bardziej uproszczone. Prowadzi się ją w formie wykazu, jako dokumentację zbiorową wewnętrzną. Należy prowadzić łączny wykaz dla wszystkich osób, bądź odrębne dla każdej osoby, której wystawiamy recepty pro familia. W porównaniu z dokumentacją zwykłych recept nie jest wymagane zamieszczanie danych z wywiadu i badania przedmiotowego ani pięcioznakowego kodu ICD-10. Wykaz, opatrzony imieniem i nazwiskiem lekarza, zawiera:
1) numer kolejny wpisu,
2) datę wystawienia recepty,
3) imię i nazwisko pacjenta, a w przypadku, gdy dane te nie są wystarczające do ustalenia jego tożsamości, także datę urodzenia lub numer PESEL pacjenta,
4) rozpoznanie choroby, problemu zdrowotnego lub urazu,
5) międzynarodową lub własną nazwę leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego albo rodzajową lub handlową nazwę wyrobu medycznego,
6) postać, w jakiej lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrób medyczny ma być wydany, jeżeli występuje w obrocie w więcej niż jednej postaci,
7) dawkę leku lub środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, jeżeli występuje w obrocie w więcej niż jednej dawce,
8) ilość leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego, a w przypadku leku recepturowego – nazwę i ilość surowców farmaceutycznych, które mają być użyte do jego sporządzenia,
9) sposób dawkowania w przypadku przepisania:
a) ilości leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego niezbędnej pacjentowi do maksymalnie 90-dniowego stosowania, wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania,
b) leku gotowego, dopuszczonego do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, który zawiera w swoim składzie środek odurzający lub substancję psychotropową,
c) leku recepturowego zawierającego w swoim składzie środek odurzający lub substancję psychotropową.
Podstawa prawna – §71a Rozporządzenia ministra zdrowia z 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (DzU z 2014 r., poz. 177).

Recepty lekarskie – wyjaśnienia

W odpowiedzi na wątpliwości czytelników dotyczące adresu zamieszkania i identyfikatora NFZ – wyjaśniam:
Rozporządzenie w sprawie recept, w Rozdziale 2 – Wystawianie recept – §3 ust. 3 pkt a, stanowi, że lekarz wpisuje „identyfikator płatnika:
określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia identyfikator oddziału wojewódzkiego Funduszu właściwy dla miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy”.
Natomiast w rozporządzeniu zmieniającym z 21 grudnia 2012 r. dodano w Rozdziale 3 – Realizacja recept, w pkt 3:
„§15. Osoba wydająca może zrealizować recepty zawierające dane, o których mowa w §3, lub zamieszczone zgodnie z §16, także w przypadku, gdy:
1) rozmieszczenie tych danych nie odpowiada poszczególnym częściom wzoru recepty przeznaczonym na ich rozmieszczenie
lub
2) recepta pod względem graficznym, jej rozmiar lub kształt nie odpowiadają wzorowi recepty,
3) adres pacjenta nie jest zgodny z numerem oddziału wojewódzkiego NFZ”.
Osoba wydająca – oznacza osobę uprawnioną do wykonywania czynności fachowych w aptece, zgodnie z art. 90 ustawy z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (DzU z 2008 r. nr 45, poz. 271, z późn. zm.5).
Lekarz powinien zatem wpisać identyfikator płatnika zgodny z miejscem zamieszkania, a osoba wydająca (np. farmaceuta w aptece) może w przypadku rozbieżności taką receptę zrealizować, ale nie musi. Jeśli farmaceuta odmówi realizacji recepty, pacjent powróci do lekarza w celu jej poprawienia. Odmienną kwestią jest, że oddziały wojewódzkie NFZ rozliczają się między sobą w zakresie poniesionych kosztów refundacji dla świadczeniobiorców. Lekarze zaś nie powinni takimi aspektami się zajmować, lecz skupić na badaniu i ocenie zdrowia pacjenta.
§3 dotyczy lekarza i wystawiania recepty, §15 zaś – osoby wydającej i realizacji recepty. Są to dwie odmienne czynności.

Dr n. praw. Janusz Jaroszyński

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza