28 maja 2015

Recepty lekarskie – pytania i odpowiedzi

Dr n. praw. Janusz Jaroszyński
Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego – Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Dr n. med., mgr farm. Zofia Specht-Szwoch
Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku

Podstawa prawna 1) Ustawa z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (DzU z 2011 r., nr 122, poz. 696, z późn. zm.)
2) Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2008 r., nr 164, poz. 1027, z późn. zm.)
3) Ustawa z 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (DzU z 2008 r., nr 45, poz. 271, z późn. zm.)
4) Ustawa z 20 lipca 1950 r. o zawodzie felczera (DzU z 2012 r., poz. 1133, z późn. zm.)
5) Rozporządzenie ministra zdrowia z 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich (DzU z 2012 r., poz. 260, z późn zm.)
Stan prawny na 14.04.2015 r.

1. Czy recepta może być wypisana przez osobę inną niż lekarz lub lekarz dentysta?
TAK
Lekarz lub lekarz dentysta nie jest zobowiązany do osobistego wypisywania recept, ale zawsze musi receptę podpisać, a więc złożyć własnoręczny podpis. Reguluje to §2 rozporządzenia ministra zdrowia z 8 marca 2012 r. w sprawie recept lekarskich, zgodnie z którym wystawienie recepty polega na:
1) czytelnym oraz trwałym naniesieniu na awersie recepty, w tym za pomocą wydruku, treści obejmującej dane określone w rozporządzeniu,
2) złożeniu na awersie recepty własnoręcznego podpisu osoby wystawiającej receptę.
Źródło: §2 ust. 1 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie recept lekarskich.
Możemy spotkać się z sytuacją, kiedy pielęgniarki, położne lub rejestratorki wypisują recepty na polecenia lekarza, a lekarz stawia jedynie swoją pieczątkę i podpisuje się. Jest to jak najbardziej zgodne z prawem, bowiem lekarz podpisał receptę. Należy zwrócić uwagę, że właśnie lekarz lub lekarz dentysta ponosi pełną odpowiedzialność za treść recepty, a nie pielęgniarka lub inna osoba, która wykonuje jedynie jego polecenie w zakresie umieszczenia danych treści na recepcie.
Zatem to lekarz lub lekarz dentysta, który wystawia receptę, odpowiada za jej treść, czyli zarówno za właściwe zaordynowanie leków, jak i za poprawne wpisanie własnych danych oraz danych pacjenta i przysługujących mu uprawnień do otrzymania leków bezpłatnie lub za określoną odpłatnością.
Takie same zasady obowiązują felczera uprawnionego do wystawiania recept. Felczer lub starszy felczer mają prawo przepisywać produkty lecznicze, dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem leków bardzo silnie działających oraz niektórych środków odurzających i psychotropowych, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, a także wyroby medyczne, wyroby medyczne do diagnostyki in vitro, wyposażenie wyrobów medycznych, wyposażenie wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, w rozumieniu przepisów ustawy z 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych.
Źródło: art. 4 ust. 1 ustawy o zawodzie felczera.
Ponadto każda poprawka na recepcie może być dokonywana wyłącznie przez osobę wystawiającą receptę i wymaga dodatkowego złożenia własnoręcznego podpisu i odciśnięcia pieczęci osoby wystawiającej receptę przy poprawianej informacji.
Źródło: §2 ust. 2 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie recept lekarskich.

2. Czy aptekarze zobowiązani są do informowania pacjenta o istniejących tańszych odpowiednikach przepisanego na recepcie leku/leków?
TAK
Po 1 stycznia 2012 r., tj. po wejściu w życie ustawy z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, osoba wydająca (np. farmaceuta lub technik farmacji) leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek poinformować świadczeniobiorcę o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Apteka ma obowiązek zapewnić dostępność tego leku.
Źródło: art. 44 ust. 1 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
Ponadto osoba wydająca leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek, na żądanie świadczeniobiorcy, wydać lek, którego cena detaliczna jest niższa niż cena leku przepisanego na recepcie. Nie dotyczy to sytuacji, w której osoba uprawniona dokonała odpowiedniej adnotacji na druku recepty, wskazując na niemożność dokonania zamiany przepisanego leku.
Źródło: art. 44 ust. 1 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.
W ustawie refundacyjnej czytamy jednak, że odpowiednik danego produktu leczniczego musi znajdować się na liście leków objętych refundacją.

3. Czy aptekarz na prośbę pacjenta może wydać z refundacją droższy odpowiednik leku przepisanego na recepcie?
NIE
Zgodnie bowiem z art. 44 ustawy z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych istnieje możliwość wydania z refundacją odpowiednika leku przepisanego na recepcie tylko wtedy, gdy jego cena detaliczna nie będzie przekraczać wysokości limitu finansowania określonej w wykazie leków refundowanych oraz nie będzie wyższa od ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie.
Zatem w sytuacji, gdy odpowiednik jest droższy od leku przepisanego na recepcie, nie ma możliwości wydania tego odpowiednika z refundacją.
Mając na względzie ogromne braki leków (szczególnie kardiologicznych, cukrzycowych, przeciwastmatycznych i onkologicznych) w aptekach, spowodowane importem równoległym, zasadne wydaje się wypisanie na recepcie nazwy międzynarodowej (chemicznej). Ten sposób preskrypcji zapewni farmaceucie większą swobodę realizacji recepty, a tym samym poprawi dostęp pacjenta do terapii.
Źródło: art. 44 ust. 1 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.

4. Czy lekarz POZ może wystawić pacjentowi receptę na lek na chorobę przewlekłą podczas jego pobytu np. w sanatorium?
TAK
Od 1 stycznia 2015 r. lekarz ma prawo w określonych sytuacjach wystawić tzw. receptę zaoczną.
Lekarz może, bez dokonania osobistego badania pacjenta, wystawić receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jako kontynuację zaopatrzenia w wyroby medyczne, jeżeli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej. Muszą być zatem spełnione dwa warunki, aby ordynacja leków lub wyrobów medycznych była prawidłowa. Po pierwsze – musimy mieć do czynienia z kontynuacją leczenia, potwierdzoną wcześniejszymi wpisami zawartymi w dokumentacji medycznej, po drugie – musi to być uzasadnione stanem zdrowia pacjenta.
Źródło: art. 42 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Biorąc pod uwagę powyższe, lekarz może wystawić receptę bez osobistego badania pacjenta i nie ma znaczenia, gdzie w danym momencie pacjent przebywa. Należy jednak w sprawozdaniach przekazywanych przez świadczeniodawcę do NFZ wykazać wydanie powtórnej recepty. Choć może wystąpić zbieg świadczeń u różnych świadczeniodawców (tzw. koincydencja), np. świadczenia sanatoryjne i recepty zaoczne, w obecnym stanie prawnym jest to dopuszczalne.

5. Czy NFZ może ukarać lekarzy za wypisywanie leków w nadmiernej ilości?
TAK
To świadczeniodawca ponosi odpowiedzialność za ordynowanie leków, wyrobów medycznych i środków pomocniczych leczonym przez niego świadczeniobiorcom, zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz z aktualnym stanem wiedzy medycznej.
Źródło: §4 Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, stanowiących załącznik do rozporządzenia ministra zdrowia z 6 maja 2008 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Ponadto, zgodnie z przepisami Ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, lekarz ubezpieczenia zdrowotnego leczący świadczeniobiorcę w poradni specjalistycznej zobowiązany jest do pisemnego, nie rzadziej niż co 12 miesięcy, informowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego kierującego i lekarza podstawowej opieki zdrowotnej świadczeniobiorcy o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach, w tym o okresie ich stosowania i dawkowania, oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych. Zatem dopełnienie obowiązku informacyjnego może być podstawą dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej do kontynuacji leczenia farmakologicznego świadczeniobiorcy.
Zauważyć należy, że lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.
Źródło: art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Zatem to wyłącznie lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w tym również lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, ponosi odpowiedzialność za sposób ordynowania leków pacjentom i może być poddany kontroli przez NFZ. Kontrola wystawiania recept na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne obejmuje badanie i ocenę działań osoby wystawiającej receptę w zakresie:
1) zgodności danych zamieszczonych na recepcie z prowadzoną dokumentacją medyczną,
2) prawidłowości wystawienia recepty oraz zgodności jej wystawienia z przepisami prawa.
Źródło: §29 ust. 1 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie recept lekarskich.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza