8 lipca 2022

Aktualności prawnomedyczne (lipiec/sierpień 2022)

Filip Niemczyk, adwokat

 

Nie będzie zaostrzenia kar dla lekarzy

 

Komisja Nadzwyczajna ds. Nowelizacji Prawa Karnego wbrew stanowisku Ministerstwa Sprawiedliwości przyjęła poprawkę, zgodnie z którą wycofano z projektu zmian w kodeksie karnym1 nowelizację art. 155. Wszystko wskazuje zatem, że w najbliższym czasie nie dojdzie do zaostrzenia kary za przestępstwo nieumyślnego spowodowania śmierci, które w pewnych sytuacjach może być przypisane lekarzowi, który popełni błąd skutkujący zgonem pacjenta. Nie wzrośnie zatem ryzyko poniesienia przez lekarza kary bezwzględnego pozbawienia wolności.

 

Do wycofania się z kontrowersyjnego projektu odniosła się Naczelna Rada Lekarska.2 W komunikacie z 9 czerwca 2022 r. wskazała, że decyzja ta stanowi dobry prognostyk w kontekście postulowanego przez lekarzy wprowadzenia systemu opartego na bezpieczeństwie leczenia, koncentrującego się na szybkiej ścieżce uzyskania rekompensaty dla pacjenta oraz identyfikowaniu i eliminowaniu błędów w przyszłości. Zdaniem NRL kierunek zmian w prawie polegający na zaostrzeniu kar powodowałby dodatkową presję, wpływał na nasilenie się zjawiska medycyny asekuracyjnej i spychałby na margines sprawę jakości w opiece zdrowotnej.

 

Kwestię odpowiedzialności karnej lekarzy za błędy w leczeniu warto zestawić z danymi statystycznymi. Z informacji przekazanych przez Prokuraturę Krajową3 wynika, że w latach 2018–2021 na terenie całego kraju organy ścigania zarejestrowały odpowiednio: 5739, 5905, 5464 i 5206 spraw związanych z błędami medycznymi, przy czym około 60 proc. z nich dotyczyło sytuacji, w których zgodnie z treścią zawiadomienia o przestępstwie błąd medyczny skutkował śmiercią pacjenta. Co więcej, w 2020 r. z 5464 zgłoszonych spraw jedynie w przypadku 1797 wszczęto dochodzenie lub śledztwo, a tylko w 199 przypadkach dostarczyło ono podstaw do złożenia w sądzie aktu oskarżenia. Dane z 2021 r. są zbliżone – na 1751 wszczętych postępowań na drogę sądową prokuratorzy skierowali jedynie 216 spraw. Dane wskazują zatem, że liczba spraw dotyczących błędów lekarskich, toczących się w postępowaniu karnym, utrzymuje się od kilku lat na podobnym poziomie,4 a w latach 2020–2021, czyli w okresie epidemii COVID-19, liczba zawiadomień nieznacznie spadła.

 

Wymienione dane prowadzą do kilku wniosków. Po pierwsze, konsekwencją złożenia zawiadomienia o możliwości popełnienia przez lekarza przestępstwa statystycznie bardzo rzadko jest skierowanie do sądu aktu oskarżenia. W niemal 70 proc. przypadków sama treść zawiadomienia wystarcza, by przyjąć, że do popełnienia przestępstwa nie doszło. Uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zabronionego dotyczy tylko około 30 proc. zawiadomień, przy czym jedynie co dziewiąte znajduje potwierdzenie w toku postępowania przygotowawczego i skutkuje postawieniem lekarza w stan oskarżenia. Postępowanie karne jest przy tym instrumentem nieefektywnym w zapobieganiu błędom medycznym. Śledztwa w sprawach medycznych często prowadzone są przez wyspecjalizowane zespoły prokuratorskie ds. błędów i wiążą się ze znacznym nakładem czasu i środków. Mimo to rzadko ich rezultatem jest wykrycie błędu. Wreszcie, utrzymująca się na zbliżonym poziomie liczba aktów oskarżenia kierowanych przeciwko lekarzom wskazuje, że represyjna polityka karna nie przyczynia się do istotnego zmniejszenia liczby zdarzeń medycznych kwalifikowanych jako zawiniony błąd w rozumieniu prawa karnego.

 

Zmiany w specustawie dotyczącej pomocy obywatelom Ukrainy

 

Do Sejmu wpłynął projekt zmian w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.5 W projekcie przewidziano możliwość ukończenia nieodpłatnego kursu języka polskiego przez obywateli Ukrainy starających się o prawo wykonywania zawodu lekarza w Polsce. Kursy takie miałyby być organizowane przez okręgowe izby lekarskie, przy czym obywatel Ukrainy mógłby wziąć udział nie więcej niż w trzech szkoleniach. Do projektu pozytywnie odniosło się Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej.6 W stanowisku z 3 czerwca 2022 r. wskazano jednak, że podmiotami uprawnionymi do organizacji szkoleń powinny być również Naczelna Rada Lekarska oraz Wojskowa Izba lekarska, które posiadają duży potencjał szkoleniowy, odpowiednią bazę szkoleniową oraz doświadczenie w organizacji szkoleń dla lekarzy i lekarzy dentystów.

 

Nowe zasady zakupu leków

 

21 maja 2022 r. weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie podmiotów uprawnionych do zakupu produktów leczniczych w hurtowniach farmaceutycznych.7 Nowa regulacja rozszerza grupę podmiotów uprawnionych do nabywania leków bezpośrednio w hurtowniach. Wynika z niej w szczególności, że podmioty lecznicze, które wykonują ambulatoryjne świadczenia zdrowotne, będą mogły kupować produkty lecznicze w pełnym asortymencie. W nowych przepisach uwzględniono możliwość nabywania przez podmioty lecznicze, niektórych lekarzy i lekarzy dentystów produktów leczniczych zawierających środki odurzające lub substancje psychotropowe. Nadto podmioty lecznicze, lekarze, pielęgniarki i felczerzy otrzymali prawo zakupu w hurtowniach farmaceutycznych leków wydawanych z przepisu lekarza. Na listę uprawnionych do dokonywania zakupów w hurtowniach farmaceutycznych wpisano również podmioty lecznicze utworzone przez ministra sprawiedliwości oraz ministra obrony narodowej.

 

Rzecznik praw obywatelskich zwraca uwagę na sytuację w DPS

 

RPO zwrócił się do ministra zdrowia o uregulowanie kwestii niestandardowych form opieki w domach pomocy społecznej.8 Jest to konsekwencja wizytacji, jakie zespół biura rzecznika przeprowadził w tego rodzaju placówkach. Zaobserwowano m.in. formy postępowania z pensjonariuszami nieprzewidziane w przepisach prawa, np. zakładanie pasów na ręce lub skarpetek na dłonie w celu uniknięcia dotykania miejsc chorobowo zmienionych, przywiązywanie za rękę paskiem do łóżka dla zapobieżenia wypadnięciu lub wyrwaniu przezskórnej endoskopowej gastrostomii (tzw. PEG), zabezpieczanie przed upadkiem oraz osunięciem się osób mających trudności z utrzymaniem pozycji siedzącej za pomocą ręczników, prześcieradeł, pasów biodrowych lub rajstop mocowanych do foteli, krzeseł i wózków inwalidzkich, na których siedzą takie osoby. Zdaniem rzecznika owe praktyki świadczą o systemowym problemie stosowania przez personel placówek metod, które – choć nie zostały wymienione w ustawie z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego9 – faktycznie ograniczają wolność osób im poddanych. To stwarza zaś ryzyko nadmiernej i niekontrolowanej ingerencji w wolność jednostki.

 

Rozporządzenie w sprawie przetwarzania danych medycznych

 

3 czerwca 2022 r. opublikowane zostało rozporządzenie ministra zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu danych zdarzenia medycznego przetwarzanego w Systemie Informacji Medycznej oraz sposobu i terminów przekazywania tych danych do SIM.10 Akt wzbudził wiele kontrowersji w przestrzeni publicznej ze względu na przyjęte w nim rozwiązanie, zgodnie z którym od 1 października 2022 r. obligatoryjne będzie raportowanie ciąży jako jednej z danych zbieranych przez personel medyczny do Systemu Informacji Medycznej. Ponieważ nie jest wykluczony dostęp do systemu przez sądy i prokuratury, wyrażano obawy związane z obligatoryjną rejestracją ciąży. Restrykcyjne regulacje dotyczące przerywania ciąży i represyjne działania podejmowane przez organy ścigania mogą skłaniać kobiety do ukrywania tej informacji przed lekarzem. Zdaniem Ministerstwa Zdrowia zastrzeżenia te nie są uzasadnione, a rozporządzenie stanowi implementację przepisów unijnych. W uzasadnieniu omawianego aktu prawnego wskazano m.in., że przekazywanie do SIM informacji o ciąży ma szczególną wagę, ponieważ jest związane z kwestią bezpieczeństwa kobiety ciężarnej, a informacja, że pacjentka jest w ciąży, to zwrócenie uwagi na konieczność zachowania odpowiedniej dbałości i staranności w doborze proponowanych badań dodatkowych i zlecanych leków. <

 

  • 1 Druk nr 2024 z 22 lutego 2022 r., https://orka.sejm.gov.pl/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 2 https://nil.org.pl/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 3 https://politykazdrowotna.com/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 4 https://pk.gov.pl/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 5 https://orka.sejm.gov.pl/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 6 https://nil.org.pl/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 7 DzU z 2022 r., poz. 1077.
  • 8 https://bip.brpo.gov.pl/ (dostęp: 21.06.2022).
  • 9 DzU z 2022 r., poz. 974.
  • 10 https://legislacja.rcl.gov.pl/ (dostęp: 21.06.2022).

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza