4 października 2022

Aktualności prawnomedyczne (10/2022)

Sprawozdanie z działalności rzecznika praw pacjenta, precedens dotyczący ścigania hejtu w Internecie, przedłużenie stanu zagrożenia epidemicznego, zmiany przepisów w ustawach dotyczących wykonywania niektórych zawodów medycznych oraz wyrok Sądu Najwyższego w sprawie o odszkodowanie – to najciekawsze aktualności prawne w dziedzinie medycyny z ostatnich tygodni.

tekst FILIP NIEMCZYK – adwokat

Rzecznik praw pacjenta opublikował sprawozdanie z działalności za 2021 r.

W 2021 r. do Biura Rzecznika Praw Pacjenta wpłynęło blisko 164 tys. sygnałów dotyczących możliwego naruszenia praw pacjenta, najwięcej od chwili powołania tej instytucji (2008) – wynika ze sprawozdania, jakie rzecznik złożył w Sejmie,  z działalności w ubiegłym roku. Dokument przedstawia najważniejsze z punktu widzenia RPP wyzwania dotyczące praw pacjenta i podsumowuje ich przestrzeganie w 2021 r., ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki wynikającej z epidemii COVID-19. Rzecznik podkreślił, że w związku z epidemią przestrzeganie praw pacjenta bywało ograniczane, a zasady udzielania świadczeń zmieniały się wielokrotnie w ciągu roku.

W 2021 r. rzecznik prowadził 2705 szczegółowych postępowań wyjaśniających w sprawach indywidualnych, z czego ponad 80 proc. na podstawie wniosków złożonych przez pacjentów. Wszczęto zarazem 1842 nowe postępowania. W przypadku 84 proc. zakończonych w 2021 r. postępowań wyjaśniających w sprawach indywidualnych (było ich 1512) stwierdzono naruszenia praw pacjenta. W roku ubiegłym toczyły się 93 postępowania cywilne przed sądami powszechnymi z udziałem rzecznika, czyli 25 proc. więcej niż w 2020. W 2021 r. rzecznik podjął na prawach przysługujących prokuratorowi 36 nowych spraw. W całym okresie jego działalności zakończonych zostało 47 spraw sądowych. Przyniosły one pacjentom, na mocy siedmiu wydanych orzeczeń i zawartych ugód, łącznie ponad 7 mln zł zadośćuczynień i odszkodowań (nie licząc odsetek i rent).

RPP zwrócił w sprawozdaniu uwagę na wiele kwestii, które w kolejnym roku pandemii wiązały się z przestrzeganiem praw pacjenta oraz funkcjonowaniem systemu ochrony zdrowia. Głównym wyzwaniem związanym z realizacją prawa do świadczeń zdrowotnych jest jego zdaniem zapewnienie właściwej ich dostępności. Dostępność świadczeń zdrowotnych ulegała czasowo ograniczeniu w związku z trwającą epidemią COVID-19, ale również wcześniej sytuacja nie odpowiadała oczekiwaniom społecznym.

W sprawozdaniu podkreślono, że profilaktyka jest niezmiennie ważna dla zdrowia pacjentów, ale i skuteczności systemu. Epidemia COVID-19 dowiodła, jak ważny w ochronie zdrowia jest dostęp do rzetelnej i przejrzystej informacji, edukacja i wspieranie postaw prozdrowotnych.

Epidemia COVID-19 pogłębiła – w ocenie rzecznika – problemy związane z opieką nad osobami z chorobami psychicznymi, zarówno dziećmi, jak i dorosłymi. Korzystanie z kompleksowej i skoordynowanej opieki stanowi nieustające wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia i wymaga dalszych działań.

Rzecznik wskazał także, że wprowadzenie przejrzystych i ujednoliconych zasad funkcjonowania systemu jakości i bezpieczeństwa w opiece zdrowotnej jest oczekiwanym przez pacjentów kierunkiem zmian.

Hejt wymierzony w lekarzy objęty ściganiem z urzędu

Z problemem ścigania autorów nienawistnych wpisów w Internecie lekarze nie są sami, nawet jeśli to z zasady przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego. O ważnej w tym kontekście decyzji jednej z warszawskich prokuratur rejonowych poinformowało Biuro Rzecznika Praw Lekarza OIL w Warszawie.  W sprawie dotyczącej możliwości popełnienia przestępstwa zniesławienia lekarzy za pośrednictwem mediów społecznościowych śledczy zdecydowali o objęciu sprawców ściganiem z urzędu. Przepis art. 212 k.k. kryminalizuje zachowanie polegające na pomówieniu innej osoby (lub grupy osób) o takie postępowanie lub cechy, które mogą poniżyć ją w oczach opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu, ustawodawca przewidział jednakże prywatnoskargowy tryb jego ścigania. Decyzją prokuratury sprawca ukryty na jednym z portali pod tzw. nickiem, który zamieścił post zawierający wulgarne słownictwo, w którym oskarża medyków o nieprawidłowy sposób udzielenia świadczeń zdrowotnych, będzie jednak ścigany z oskarżenia publicznego.

Decyzja ta stanowi istotne novum w praktyce organów ścigania, które do tej pory z reguły pozostawiały ciężar ścigania sprawców hejtu na barkach pokrzywdzonych. Sprawy tego rodzaju były jednak trudne do przeprowadzenia, chociażby ze względu na konieczność ustalania tożsamości ukrywających swe dane autorów wypowiedzi rozpowszechnianych w Internecie.

Przedłużono stan zagrożenia epidemicznego

Wprawdzie aktualne obostrzenia związane z zagrożeniem epidemią COVID-19 są minimalne, ale warto zwrócić uwagę, że zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 29 sierpnia 2022 r.  do 30 września 2022 przedłużono okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego w RP. Zgodnie z ustawą o zwalczaniu i zapobieganiu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi,  stan zagrożenia epidemicznego jest sytuacją prawną wprowadzoną na danym obszarze, w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii, w celu podjęcia określonych w ustawie działań zapobiegawczych. W porównaniu z latami 2020–2021 obecnie rygor jest jednak nieporównywalnie łagodniejszy. Obowiązek noszenia maseczek i zachowania dystansu społecznego funkcjonuje jedynie w podmiotach leczniczych i aptekach. Nie obowiązują regulacje związane z kwarantanną, izolacją czy działaniem instytucji publicznych i podmiotów prywatnych.

Nowelizacja ustaw o zawodach pielęgniarki i położnej, fizjoterapeuty oraz o ratownictwie medycznym

Łatwiejszy dostęp do zawodów ratownika medycznego i fizjoterapeuty to główny cel ostatniej nowelizacji ustaw regulujących wykonywanie tych zawodów  (w ramach szerszego aktu prawnego, czyli ustawy o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw). Nowe prawo wprowadza zmiany polegające na rezygnacji z przeprowadzania Państwowego Egzaminu Fizjoterapeutycznego oraz Państwowego Egzaminu z Ratownictwa Medycznego. Celem jest umożliwienie szybszego dostępu do zawodu fizjoterapeuty oraz ratownika medycznego. W uzasadnieniu omawianego aktu czytamy, że zarówno studia na kierunku ratownictwa medycznego, jak i fizjoterapii są prowadzone w jednolity sposób – na podstawie standardów kształcenia, i kończą się złożeniem egzaminu dyplomowego. Nie ma zatem potrzeby przeprowadzania dodatkowego egzaminu weryfikującego wiedzę. Ponadto każdy fizjoterapeuta, po uzyskaniu samodzielności w wykonywaniu zawodu, ma obowiązek uczestniczyć w procesie ustawicznego kształcenia, a także ma prawo podjąć kształcenie podyplomowe.

Wspomniana ustawa zawiera też nowelizację ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Zmienione zostały przepisy obejmujące kwestie swobody świadczenia usług oraz uznawania (na podstawie przepisów o koordynacji) minimalnych wymogów w zakresie kształcenia, które związane są z dostosowaniem naszego prawa do regulacji europejskich.

Ustawa wprowadza zmiany również w ustawie z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa w zakresie pomocy osobom, które odniosły obrażenia w wyniku działań wojennych prowadzonych na terytorium Ukrainy, a które do tej pory nie spełniały warunków uzyskania jej bezpłatnie. Obecnie osoby takie mogą korzystać ze świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ważny wyrok Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną w sprawie z udziałem rzecznika praw pacjenta wyrokiem z 28.04.2022 r. Sprawa została wniesiona w imieniu małoletniej pacjentki o odszkodowanie od jednego ze szpitali i jego ubezpieczyciela. W trakcie terapii przekazano na jej leczenie środki ze zbiórki publicznej. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia SN wskazał dwie istotne kwestie. Po pierwsze, dobrowolne świadczenia osób trzecich na rzecz poszkodowanego nie powinny pomniejszać odszkodowania należnego od sprawcy. Organizowanie zbiórek publicznych w celu charytatywnej pomocy poszkodowanym jest istotną działalnością społeczną, ale nie może wpływać na obniżenie odpowiedzialności osoby, która powinna naprawić szkodę. Po drugie, ograniczenie należnych pacjentowi odsetek za opóźnienie wypłaty przyznanego zadośćuczynienia możliwe jest wyjątkowo, tzn. tylko wówczas, gdy przyznane przez sąd zadośćuczynienie jest wyższe niż zadośćuczynienie odpowiednie na dzień wezwania zobowiązanego do zapłaty przez osobę poszkodowaną.

Forum dyskusyjne - napisz komentarz

Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza