17 maja 2007

W stronę leków – cz. III

Cz. I-II zamieściliśmy w „Pulsie” nr 3 i 4/2007

Powstanie nowego leku jest obecnie długim, wieloetapowym procesem, ze stosunkowo małą szansą na końcowy sukces. Wielkie firmy farmaceutyczne oceniają, że na wprowadzenie jednego nowego leku potrzebne są nakłady rzędu 2-3 mld zł, z tego aż 70% nakładów pochłaniają końcowe fazy badań klinicznych, 25% – początkowe badania kliniczne i przedkliniczne, a zaledwie 5% – badania produkcyjne; procedury te trwają ok. 10 lat (4 lata prac nad odkryciem i badaniami wstępnymi oraz technologicznymi + 2 lata badań przedklinicznych + 4 lata badań klinicznych). Pamiętając o tym, wracamy do omawiania nowych leków zarejestrowanych w Polsce.
Interesującym preparatem jest testosteron (testosteronum) – Tostran 2% w postaci żelu do androgenowej terapii zastępczej (andropauza, hypogonadyzm). Jest to już trzeci żel testosteronu zarejestrowany w Polsce, jednak pierwszy w postaci pojemnika do rozpylania na skórę. W porównaniu z preparatami w postaci iniekcji odznacza się większą wygodą stosowania i mniejszą skłonnością do wywoływania podrażnień skóry (plastry). Żel aplikowany na skórę szybko i dobrze się wchłania, przechodząc do krwi, co przejawia się istotnym wzrostem stężenia testosteronu, który u 92% pacjentów osiąga stężenie obserwowane u mężczyzn bez niedoczynności gonad. Tostran jest zarejestrowany w UE od lipca 2004 r. Hypogonadyzm u mężczyzn jest narastającym problemem – ocenia się, że liczba chorych dotkniętych tym zaburzeniem w USA przekracza 5 mln mężczyzn.
Znacznie większą grupę potencjalnych odbiorców stanowią pacjenci, u których może być wskazane stosowanie glukozaminy (glucosamini hydrochloridum), wskazanej w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów (osteoarthrosis; OA), zwłaszcza kolanowych. Panuje tu trudny do zrozumienia bałagan rejestracyjny: na rynku są obecne dwa leki o statusie Rx, trzy preparaty OTC oraz kilkanaście suplementów diety konfekcjonowanych w tabl. po 0,5-1,0 g, zawierających często dodatkowo składniki ziołowe i witaminowe. Obecnie zarejestrowana Biozamina (tabl. mus. po 1,5 g) jest czwartym lekiem OTC. Podstawą farmakoterapii OA pozostawały do niedawna NLPZ – jako relikty statycznej teorii rozwoju OA. Leki te wprawdzie oddziałują na jeden z elementów OA – stan zapalny oraz przerywają kaskadę bólu, co czyni je bardzo użytecznymi w terapii doraźnej, jednak działają także ogólnoustrojowo (blokując cyklooksygenazę 1 i 2 (COX-1 i COX-2; leki nieselektywne – starej generacji) lub selektywnie (COX-2), wywołując działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, narządu krążenia i nerek, zwłaszcza u osób starszych. Ogranicza to w sposób istotny możliwości ich długotrwałego stosowania.
Lata dziewięćdziesiąte przyniosły zmianę spojrzenia na leczenie schorzeń narządu ruchu. Powstała nowa kategoria leków – określona mianem leków modyfikujących przebieg choroby, definiowanych jako leki niedziałające przyczynowo, jednak spowolniające przebieg choroby i wywołujące remisję. Glukozamina zaliczana jest obecnie do grupy leków modyfikujących strukturę chrząstki (DMOAD; Disease Modifying OA Drug), które prawdopodobnie opóźniają, stabilizują lub nawet odwracają proces chorobowy poprzez zmianę procesów patologicznych leżących u podłoża choroby. Z jednej strony glukozamina jest zasadniczym elementem w syntezie glikoaminoglikanu, głównego składnika tkanek chrząstki, z drugiej zaś N-acetyloglukozamina, pochodna glukozaminy, hamuje elastazę – enzym biorący udział w rozkładzie chrząstek stawowych, ścięgien czy więzadeł. W związku z tym, że w chorobie zwyrodnieniowej stawów mamy do czynienia z dysfunkcją metaboliczną biosyntezy proteoglikanów, podawanie glukozaminy miałoby zastąpić wewnątrzustrojowy niedobór glukozaminy i stymulować biosyntezę kwasu hialuronowego i proteoglikanów koniecznych do odbudowy chrząstki; z drugiej strony miałoby hamować degradację chrząstki poprzez hamowanie rozkładających ją enzymów.
Wśród leków stosowanych w chemioterapii onkologicznej zarejestrowano trzy nowe preparaty oksaliplatyny (oxaliplatinum): Oksaliplatyna medac, Oxali i Oxalidix; w ten sposób liczba dostępnych w Polsce leków
z oksaliplatyną wzrosła do sześciu. Lek wskazany jest w terapii uzupełniającej raka okrężnicy stopnia III (Duke C) po całkowitej resekcji guza pierwotnego oraz w leczeniu raka odbytnicy i okrężnicy z przerzutami.
Jedenastym preparatem paklitakselu (paclitaxelum) jest Paclitaxel-Ebewe, będący pochodną substancji otrzymywanej z kory cisu, a stosowany jako element leczenia skojarzonego, m.in. w raku jajnika, sutka, niedrobnokomórkowym raku płuca.
Desmopresyna (desmopressini acetal), zarejestrowana pod firmową nazwą Nocutil (drugi, po Minirinie, preparat w postaci aerozolu donosowego), to syntetyczny analog wazopresyny, czyli hormonu antydiuretycznego (ADH) o znacznie silniejszym i szybszym, ale dłuższym działaniu antydiutertycznym, a zarazem znacznie słabszym, obkurczającym mięśniówkę macicy i naczyń krwionośnych. Lek wskazany jest w diagnostyce i leczeniu moczówki prostej pochodzenia ośrodkowego (brak lub niedobór ADH), w leczeniu pierwotnego izolowanego moczenia nocnego u dorosłych i dzieci >5 r. ż.
Sumatriptan Stada to dziesiąty już na polskim rynku preparat sumatryptanu (sumatriptanum), najstarszego leku z grupy tryptanów – wybiórczych i swoistych agonistów receptorów 5-HT1, który jest wskazany w leczeniu napadów migreny. Warto podkreślić, iż tryptany są skuteczne zarówno na początku napadu, jak i w okresie rozwiniętych objawów, starajmy się jednak podawać je chorym jak najszybciej po wystąpieniu objawów i/lub aury. Sumatryptanu nie należy stosować w profilaktyce napadów, u chorych z niestabilnym nadciśnieniem tętniczym, chorobą niedokrwienna serca, a także w wieku podeszłym.

Wojciech ŁUSZCZYNA
Autor jest redaktorem naczelnym miesięcznika „Lek w Polsce”
i przewodniczącym Rady Programowej kwartalnika „Almanach. URPL,WMiPB”

Archiwum

Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza